Προκλήσεις και προοπτικές στις ελληνοτουρκικές σχέσεις

Πρέπει να μιλάμε με την Τουρκία ή όχι. Η συζήτηση επανέρχεται καθώς η Άγκυρα βγαίνει από το σοκ του φονικού σεισμού του 2023 και επιστρέφει όχι στις απειλές εναντίον της Ελλάδας, αλλά στην πάγια πολιτική της όσον αφορά ασκήσεις και εξοπλισμούς.

Και όταν μιλάμε για εξοπλισμούς μιλάμε για την προμήθεια των F-16 από τις ΗΠΑ αλλά και τα συστήματα που παράγονται από την εγχώρια πολεμική της βιομηχανία.

Φυσικά, υπάρχει και το παιχνίδι της διπλωματίας, από την πλευρά του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Κυρίως κατά την πρόσφατη επίσκεψή του στην Αίγυπτο. Ο Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι περίμενε τον Τούρκο πρόεδρο στο αεροδρόμιο, μετά από 12 χρόνια “ψυχραιμίας”.

Είναι σαφές ότι η επίσκεψη του Τούρκου προέδρου στην Αίγυπτο δεν έλυσε τα προβλήματα μεταξύ των δύο πλευρών, ιδίως την υποστήριξη του Ερντογάν προς τον Μόρσι και προς τους Αδελφούς Μουσουλμάνους η οποία προκάλεσε μεγάλη καχυποψία στον Σίσι. Ωστόσο, η επανέναρξη της εξομάλυνσης των σχέσεων μεταξύ Αιγύπτου και Τουρκίας ήταν ο μεγαλύτερος διπλωματικός στόχος του Ερντογάν όσον αφορά την επανατοποθέτηση της Άγκυρας στον διπλωματικό χάρτη ως “φίλου” και όχι πλέον εχθρού. 

Σε αυτό το πλαίσιο η Άγκυρα εκδίδει navtex και notam που σημειώνει τις γνωστές θέσεις της, περί αρμοδιότητας για περιοχές της Ανατολικής Μεσογείου, αλλά και όσον αφορά την απαίτηση περί αποστρατικοποίησης των νησιών του Αιγαίου.

Στο πλαίσιο της προσπάθειας διατήρησης της ηρεμίας ωστόσο απέχει από την πολιτική που εφάρμοζε στο παρελθόν να προχωρά σε έκδοση σειράς navtex που δέσμευαν περιοχές του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου ακόμα και για μεγάλα χρονικά διαστήματα, ακόμα και όταν δεν σχεδίαζε την πραγματοποίηση ασκήσεων ή ερευνών, απλά σε ένα παιχνίδι αντιπαράθεσης και ανταλλαγής προκλήσεων με την Ελλάδα.

Η navtex και η notam της Τουρκίας δεν υποδηλώνουν υποχρεωτικά ένταση, αλλά δείχνουν πως οι διαφορές παραμένουν και ότι η Άγκυρα δεν θα σταματήσει να τις εκφράζει μόνο και μόνο επειδή έχει καλή διάθεση. Άλλωστε, κανείς από τους διπλωμάτες δεν περίμενε ότι θα συνέβαινε κάτι τέτοιο. Οι διαφορές και οι θέσεις θα πάψουν να εκφράζονται μόνο αν υπάρξει οριστική λύση στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Αλλά μέχρι να βρεθεί λύση, η καλή διάθεση και η ηρεμία θα απειλούνται πάντα. Σε ό,τι αφορά την Αθήνα, από τις πάγιες θέσεις και διεκδικήσεις της Τουρκίας και σε ό,τι αφορά την Άγκυρα, από τις κόκκινες γραμμές της Ελλάδας.

Με την ένταση των προηγούμενων τριών ετών, αλλά και το βαρύ παρελθόν των ελληνοτουρκικών σχέσεων να έχει εκπαιδεύσει τόσο το κοινό και τα ΜΜΕ, όσο και τους πολιτικούς στην έντονη καχυποψία. Με την οικοδόμησης εμπιστοσύνης που έχει στόχο την κανονικότητα να γίνεται ακόμα πιο δύσκολη.

Μία καχυποψία για την οποία επίσης οι αιτίες, που εδράζονται στις διαφορές των δύο χωρών και τις τουρκικές αιτιάσεις, δεν έχουν εξαλειφθεί. Το casus belli, η «Γαλάζια Πατρίδα», το τουρκολιβυκό μνημόνιο, τα μειονοτικά θέματα, οι γκρίζες ζώνες, η απαίτηση περί αποστρατικοποίησης των νησιών, δεν σβήστηκαν σε μία μέρα, αντίθετα ζητούν λύσεις για να μην σβήσουν το καλό κλίμα.