Ο μεγαλύτερος μετασχηματισμός της αυτοκινητοβιομηχανίας εδώ και έναν αιώνα βρίσκεται σε εξέλιξη, καθώς οι κυβερνήσεις προσφέρουν μαζικές επιδοτήσεις για να επιταχύνουν τη μετάβαση στα ηλεκτρικά οχήματα (EV). Όπως αναφέρει το διεθνές ειδησεογραφικό πρακτορείο Bloomberg, τον τελευταίο χρόνο, έχουν προκύψει αρκετές εκπλήξεις.
Η μία είναι το μέγεθος του προβαδίσματος που έχουν αποκτήσει οι κινεζικές αυτοκινητοβιομηχανίες και το πόσο δύσκολο θα είναι για τους υπόλοιπους να ανταγωνιστούν το χαμηλότερο κόστος και την προηγμένη τεχνολογία των αυτοκινήτων που κατασκευάζονται στην Κίνα.
Έκπληξη συνιστά επίσης η έκταση της κυριαρχίας της χώρας στην αλυσίδα εφοδιασμού των ηλεκτρικών οχημάτων. Και ακριβώς την ώρα που οι αυτοκινητοβιομηχανίες έχουν αρχίσει να προσπαθούν να καλύψουν το χαμένο έδαφος, η αύξηση της ζήτησης για ηλεκτρικά αυτοκίνητα επιβραδύνεται παγκοσμίως. Αυτός ο συνδυασμός θα μπορούσε να σημάνει μεγάλες απώλειες για τις αυτοκινητοβιομηχανίες της Δύσης και να θέσει σε κίνδυνο τους φιλόδοξους στόχους για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου που προέρχονται από τις οδικές μεταφορές.
1. Πόσο μεγάλος είναι ο κλάδος EV της Κίνας;
Οι κινεζικές εταιρείες αντιπροσωπεύουν περίπου το ήμισυ του συνόλου των EV που πωλούνται παγκοσμίως. Έχουν καταφέρει να αποσπάσουν μερίδιο της εγχώριας αγοράς από πρώην ηγέτιδες όπως η Volkswagen, ενώ η BYD, η κορυφαία εταιρεία εντός της Κίνας, ξεπέρασε την Tesla ως η μεγαλύτερη κατασκευάστρια EV στον κόσμο το δ΄ τρίμηνο του 2023. Οι καταναλωτές της Κίνας μεταβαίνουν στα ηλεκτρικά αυτοκίνητα σωρηδόν: τα αμιγώς ηλεκτρικά οχήματα (δηλαδή, όχι υβριδικά ή plug-in υβριδικά) αντιπροσώπευαν το ένα τέταρτο όλων των πωλήσεων νέων επιβατικών αυτοκινήτων το 2023, σε σύγκριση με το 15,7% των πωλήσεων στην Ευρώπη. Οι αναλυτές της UBS αναμένουν ότι το μερίδιο της Κίνας στην παγκόσμια αγορά θα διπλασιαστεί σχεδόν στο 33%, ενώ οι παραδοσιακές αυτοκινητοβιομηχανίες της Δύσης θα δουν το μερίδιό τους να πέφτει στο 58% από 81% μέχρι το 2030. Εκτιμούν επίσης ότι το 2023 η BYD είχε πλεονέκτημα κόστους 25% έναντι των βορειοαμερικανικών και ευρωπαϊκών εταιρειών.
2. Ποιο είναι το πλεονέκτημα της Κίνας;
Η υπεροχή της Κίνας είναι πιο έντονη στις μπαταρίες, το πιο ακριβό κομμάτι ενός EV. Περισσότερο από το 80% των κυψελών των μπαταριών των EV προμηθεύονται από Κινέζους παραγωγούς, οι οποίο βρίσκουν στήριξη σε μια αλυσίδα εφοδιασμού που θέτει όλο και περισσότερο την εξόρυξη και την επεξεργασία των συστατικών ορυκτών, όπως το λίθιο, το κοβάλτιο, το μαγγάνιο και τα μέταλλα σπάνιων γαιών, στα χέρια της Κίνας. Το κόστος των μπαταριών στην Κίνα έχει πέσει στα 126 δολάρια ανά κιλοβατώρα σε μέση σταθμισμένη κατά όγκο βάση, ενώ τα πακέτα τιμών είναι 11% υψηλότερα στις ΗΠΑ και 20% υψηλότερα στην Ευρώπη, σύμφωνα με το BloombergNEF. Στο μεταξύ, οι Κινέζοι κατασκευαστές παρουσιάζουν ήδη μια νέα γενιά μπαταριών που βασίζεται στο νάτριο, του οποίου τα αποθέματα είναι περισσότερα από του λιθίου που χρησιμοποιείται επί της παρούσης στις μπαταρίες EV και είναι λιγότερο επιρρεπές στην ανάφλεξη.
3. Τι σημαίνει αυτό για τις άλλες αυτοκινητοβιομηχανίες;
Το 2023, ο σκληρός ανταγωνισμός στην εγχώρια αγορά αυτοκινήτων της Κίνας και η επιβράδυνση της οικονομίας της, ανάγκασαν τις εταιρείες να στραφούν σε άλλες αγορές, με την ασιατική χώρα να εξάγει 1,55 εκατομμύρια EV το 2023, ένα άλμα 64% σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Οι κινεζικές εξαγωγές κατευθύνθηκαν κυρίως στην υπόλοιπη Ασία και στην Ευρώπη, όπου οι επιδοτήσεις προς τους καταναλωτές είναι διαθέσιμες τόσο για τα εισαγόμενα όσο και για τα εγχώρια αυτοκίνητα. Οι κινεζικές εταιρείες, με επικεφαλής τις BYD και Nio, είδαν το μερίδιο αγοράς τους στην Ευρώπη να εκτοξεύεται στο 5,6% το πρώτο εξάμηνο του 2023 από 1,1% το 2020. Τον Σεπτέμβριο, η Ευρωπαϊκή Ένωση ξεκίνησε έρευνα για τις κρατικές επιδοτήσεις της Κίνας προς τους κατασκευαστές ηλεκτρικών οχημάτων. Οι ΗΠΑ προσφέρουν επίσης επιδοτήσεις, όμως οι διευρυμένες φορολογικές πιστώσεις στο πλαίσιο του νόμου του προέδρου Τζο Μπάιντεν για τη μείωση του πληθωρισμού (IRA) περιορίζονται στα αυτοκίνητα που κατασκευάζονται στη Βόρεια Αμερική με εξαρτήματα που κατασκευάζονται κυρίως στην εγχώρια αγορά. Οι ΗΠΑ επιβάλλουν επίσης δασμούς 25% στις κινεζικές εισαγωγές αυτοκινήτων, έναντι 10% στην Ευρώπη.
4. Τι συμβαίνει με τη ζήτηση για τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα;
Οι παγκόσμιες πωλήσεις EV εξακολουθούν να αυξάνονται, όμως η αύξηση επιβραδύνεται. Σύμφωνα με το BloombergNEF, οι πωλήσεις των αμιγώς ηλεκτρικών οχημάτων καθώς και των plug-in υβριδικών που μπορούν να τροφοδοτούνται με βενζίνη ή ντίζελ υπερδιπλασιάστηκαν το 2021 και αυξήθηκαν κατά 62% το 2022. Όμως το ποσοστό αυτό πέρυσι έπεσε 31% πέρυσι. Το BloombergNEF αναμένει ότι η ετήσια αύξηση των πωλήσεων θα επιβραδυνθεί και πάλι φέτος στο 21%.
5. Γιατί επιβραδύνεται η αύξηση των πωλήσεων EV;
Η οικονομία της Κίνας συνεχίζει να αντιμετωπίζει δυσκολίες, κάτι που σημαίνει ότι δεν αποτελεί πλέον μια αξιόπιστη πηγή ανάπτυξης όπως ήταν τα προηγούμενα χρόνια. Οι περισσότερες κινεζικές κατασκευάστριες απώλεσαν τους στόχους τους για τις πωλήσεις του 2023, ενώ αναμένεται να επιβραδυνθούν για δεύτερη χρονιά το 2024. Ωστόσο, το μεγαλύτερο ζήτημα είναι η ζήτηση στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ. Στο πρώτο κύμα των EV, οι αυτοκινητοβιομηχανίες μπόρεσαν να βασιστούν στους λάτρεις της τεχνολογίας και στις κρατικές επιδοτήσεις για τις αγορές εταιρικών αυτοκινήτων, ούτως ώστε να αυξήσουν τους όγκους των πωλήσεών τους. Εντούτοις για την επόμενη φάση, αντιμετωπίζουν πιο συνειδητοποιημένους ως προς το κόστος καταναλωτές, πολλοί από τους οποίους είναι επιφυλακτικοί ως προς την τεχνολογία και διστάζουν να αγοράσουν οχήματα που κατά μέσο όρο είναι από ακριβότερα από τα αντίστοιχα που κινούνται με καύσιμα στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ κατά 30% και 27% αντίστοιχα.
Οι επιδοτήσεις και οι φορολογικές ελαφρύνσεις που βοήθησαν στην ενίσχυση των πωλήσεων στερεύουν στην Ευρώπη και τα τρέχοντα κίνητρα στις ΗΠΑ εξαρτώνται από το ποσοστό της εγχώριας παραγωγής, κάτι που περιορίζει τις επιλογές των αγοραστών. Πέρα από τις υψηλές τιμές, οι καταναλωτές έχουν αποθαρρύνονται επίσης από την αύξηση στο κόστος δανεισμού, καθώς οι κεντρικές τράπεζες αυξάνουν τα επιτόκια προκειμένου να περιορίσουν τον πληθωρισμό. Από την άλλη, ορισμένοι καταναλωτές εξακολουθούν να ανησυχούν για τις υποδομές με τα δίκτυα φόρτισης, όπως και για την εμβέλεια των μπαταριών.
6. Πώς αντιδρούν οι αυτοκινητοβιομηχανίες;
Αρκετές αυτοκινητοβιομηχανίες, με επικεφαλής την Tesla, έχουν μειώσει επανειλημμένα τις τιμές κατά τη διάρκεια του περασμένου έτους, προκειμένου να προσελκύσουν πελάτες. Κάποιες εταιρείες έχουν επίσης μειώσει την παραγωγή και το προσωπικό τους για να διατηρήσουν την κερδοφορία τους στα ίδια επίπεδα. Οι κατασκευαστές κάνουν αγώνα δρόμου για να παρουσιάσουν αρκετά φθηνότερα μοντέλα. Οι ευρωπαϊκές εκδόσεις περιλαμβάνουν το e-C3 της Stellantis, το Renault 5 και το Volvo EX30. Οι αυτοκινητοβιομηχανίες επενδύουν επίσης σημαντικά στην τεχνολογία μπαταριών για να κερδίσουν τους επιφυλακτικούς δυνητικούς πελάτες. Η BYD και η Tesla πρωτοστατούν στην υιοθέτηση των μπαταριών φωσφορικού λιθίου-σιδήρου, οι οποίες έχουν χαμηλότερη ενεργειακή πυκνότητα αλλά κοστίζουν λιγότερο, έχουν μεγαλύτερη διάρκεια ζωής και θεωρούνται ασφαλέστερες από την κύρια εναλλακτική λύση, τις μπαταρίες νικελίου-κοβαλτίου-μαγγανίου. Η Volkswagen, η Toyota, η BYD και η κινεζική εταιρεία κατασκευής μπαταριών Contemporary Amperex Technology, εργάζονται στην ανάπτυξη μπαταριών στερεάς κατάστασης, μια πιθανή επαναστατική τεχνολογία που θα μπορούσε να κάνει τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα πιο αποδοτικά και λιγότερο ακριβά.
7. Τι κάνουν οι άλλες χώρες ως απάντηση στις κινεζικές εξαγωγές;
Στις ΗΠΑ, τη χρονιά μετά την ψήφιση του IRA, ανακοινώθηκαν επενδύσεις συνολικού ύψους 55,1 δισ. δολαρίων για την κατασκευή μπαταριών στις ΗΠΑ, καθώς και 16,1 δισ. δολάρια για εργοστάσια παραγωγής EV. Ενώ αυτό τελικά θα δημιουργήσει ένα κύμα παραγωγικής ικανότητας, το άμεσο αποτέλεσμα θα είναι περιορισμένου αντίκτυπου, εν μέρει επειδή τόσες πολλές αυτοκινητοβιομηχανίες που έσπευσαν να αυξήσουν την παραγωγή τους έπρεπε να βασιστούν στην τεχνολογία της Κίνας. Το 2023, μόνο 14 μοντέλα που βρίσκονταν σε παραγωγή ήταν επιλέξιμα για αγορές με επιδοτήσεις με τον IRA. Οι απαιτήσεις για το πόσο μεγάλο μέρος της αξίας των εξαρτημάτων των μπαταριών και από πού μπορούν να προέρχονται οι πρώτες ύλες για τις μπαταρίες αναμένεται να αυξηθούν το 2024 και μέχρι το 2030. Αυτό δημιουργεί μεγάλα προβλήματα για τις αυτοκινητοβιομηχανίες όπως η GM και η Ford, οι οποίες χάνουν δισεκατομμύρια δολάρια από τα μοντέλα EV τους και αντιμετωπίζουν την αντίδραση των καταναλωτών για τις υψηλές τιμές των οχημάτων. Το χτύπημα είναι ιδιαίτερα βαρύ εξαιτίας της εξάρτησής τους από την τεχνολογία της Κίνας , τις πρώτες ύλες και τα εξαρτήματα κι ενώ προσπαθούν να δημιουργήσουν τις δικές τους εφοδιαστικές αλυσίδες και να συγκρατήσουν το κόστος.
Η Γερμανία, η Γαλλία και η Ισπανία αντέδρασαν στην ψήφιση του IRA, ανακοινώνοντας μια σειρά δικών τους φορολογικών πιστώσεων και πακέτων ενίσχυσης για επενδύσεις στα EV. Οι ευρωπαϊκές αυτοκινητοβιομηχανίες, όπως η Volkswagen, η Stellantis και η Renault, αναδιαμορφώνουν τα εργοστάσιά τους για τη μετάβαση στα EV. Σχεδιάζουν να λανσάρουν δεκάδες νέα μοντέλα με μπαταρίες τα επόμενα χρόνια και δημιουργούν εργοστάσια μπαταριών -είτε μόνες τους είτε με συνεργάτες- καθώς απομακρύνονται από τους κινητήρες εσωτερικής καύσης. Ορισμένα στελέχη του κλάδου υποδεικνύουν μια ευρεία συνεργασία -φέρνοντας ως παράδειγμα το εγχείρημα της Airbus αλλά για τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα, αναφερόμενοι στην πολυεθνική κατασκευάστρια αεροσκαφών- ως τον μόνο τρόπο για να επιτευχθεί η κλίμακα που απαιτείται για να ανταγωνιστούν τις αυτοκινητοβιομηχανίες της Κίνας.
Η Νότια Κορέα, όπου εδρεύουν τρεις από τις μεγαλύτερες ανταγωνίστριες της Κίνας στον κλάδο των μπαταριών -Samsung, LG Energy Solution και SK On- θεωρείται από ορισμένους ως η λύση. Το ελεύθερο εμπόριο με τις ΗΠΑ την έχει καταστήσει ελκυστική για τις δυτικές αυτοκινητοβιομηχανίες που αναζητούν στον κόσμο χημικές ουσίες για μπαταρίες όπως θειικό νικέλιο, θειικό κοβάλτιο και υδροξείδιο του λιθίου. Η χώρα δεν διαθέτει σημαντικά αποθέματα μετάλλων για μπαταρίες, όμως ένα μπαράζ επενδύσεων συμβάλλει στη μετατροπή της σε έναν από τους μεγαλύτερους κόμβους επεξεργασίας στον κόσμο. Από τότε που τέθηκε σε ισχύ ο IRA, οι κορεατικές εταιρείες – ορισμένες σε κοινοπραξίες με αμερικανικές αυτοκινητοβιομηχανίες- έχουν δεσμευτεί για επενδύσεις ύψους 48 δισ. δολαρίων για την κατασκευή νέων εργοστασίων παραγωγής χημικών ουσιών, καθόδων και τελικών μπαταριών στην πατρίδα τους και στη Βόρεια Αμερική.
Ωστόσο οι κατασκευαστές μπαταριών της Κορέας εξαρτώνται ιστορικά από τις πρώτες ύλες που προέρχονται από την Κίνα. Το 2023, η χώρα επέκτεινε ένα πρόγραμμα επιδότησης καθώς οι πωλήσεις EV επιβραδύνθηκαν εξαιτίας της ύφεσης της οικονομίας.