«Ντέρμπι» οι πρόωρες εκλογές στην Πορτογαλία

«Σε χρόνο-ρεκόρ η Πορτογαλία κάνει στροφή προς τα δεξιά» επισημαίνει η γερμανική εφημερίδα Süddeutsche Zeitung για τις βουλευτικές εκλογές της Κυριακής στη χώρα της Ιβηρικής. Σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, απόλυτη πλειοψηφία δεν μπορεί να συγκεντρώσει ούτε το κυβερνών Σοσιαλιστικό Κόμμα (PS) του παραιτηθέντος πρωθυπουργού Αντόνιο Κόστα, αλλά ούτε και το αντιπολιτευόμενο Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα (PSD). Το οποίο, σημειωτέον, αποκαλείται μεν σοσιαλδημοκρατικό, αλλά στην πραγματικότητα κινείται σε συντηρητική κατεύθυνση.

Σε μία προσπάθεια να ενισχύσει τις δυνάμεις του το PSD προχώρησε πρόσσφατα σε μία ad hoc συμμαχία με δύο μικρότερα συντηρητικά κόμματα, διαμορφώνοντας έτσι την εκλογική πλατφόρμα της «Δημοκρατικής Συμμαχίας» (AD). Και πάλι όμως, οι δημοσκοπήσεις δεν δίνουν στο στρατόπεδο της Κεντροδεξιάς πάνω από 31% των ψήφων, έναντι 30% των Σοσιαλιστών.

Στο σοσιαλιστικό «στρατόπεδο» ο Αντόνιο Κόστα είχε αναγκαστεί να παραιτηθεί τον περασμένο Νοέμβριο, μετά από κατηγορίες για εμπλοκή σε υποθέσεις διαφθοράς, δρομολογώντας παράλληλα τη διεξαγωγή πρόωρων εκλογών. Νέος επικεφαλής και υποψήφιος για την πρωθυπουργία είναι ο οικονομολόγος Πέδρο Νούνο Σάντος, μέλος του PS από τα 14 χρόνια του και κατά γενική ομολογία συνεχιστής της πολιτικής Κόστα, με ό,τι θετικό, αλλά και αρνητικό μπορεί αυτό να συνεπάγεται.

Ραγδαία άνοδος της Ακροδεξιάς

Νέο στοιχείο είναι η ταχεία άνοδος ενός ακροδεξιού κόμματος με την επωνυμία Chega («Φτάνει»). Ιδρύθηκε το 2019 και στις βουλευτικές εκλογές του 2022, όταν ο σοσιαλιστής πρωθυπουργός Κόστα επανεξελέγη με αυτοδυναμία, είχε καταφέρει να συγκεντρώσει ποσοστό 7%. Τελευταίες δημοσκοπήσεις το αναδεικνύουν, για πρώτη φορά, τρίτη πολιτική δύναμη στη χώρα με ποσοστά μεταξύ 16 και 20%. Επικεφαλής του κόμματος είναι ο πολυπράγμων Αντρέ Βεντούρα, νομικός, αθλητικός σχολιαστής, διάττων αστέρας στο YouTube, πρώην εφοριακός. Έγινε γνωστός για τις «διαδικτυακές» επιθέσεις του εναντίον των Ρομά την εποχή της πανδημίας, αλλά και για τον θαυμασμό του προς τη Μαρίν Λεπέν.  

Εάν επαληθευθούν οι δημοσκοπήσεις, το ακροδεξιό Chega μπορεί να εξελιχθεί σε «ρυθμιστή» της πολιτικής ζωής στην Πορτογαλία. Είτε συμμαχώντας με τη «Δημοκρατική Συμμαχία» (κάτι που ωστόσο αποκλείει ο επικεφαλής του PSD Λουίς Μοντενέγκρο), είτε τηρώντας στάση ανοχής απέναντι σε μία πολυκομματική κυβέρνηση μειοψηφίας με κεντροδεξιό πρόσημο. Όλα αυτά σε μία χώρα, που φαινόταν να έχει «ανοσία» απέναντι στην Ακροδεξιά και επιπλέον γιορτάζει φέτος τα 50 χρόνια από την θρυλική «Επανάσταση των Γαρυφάλλων» και το τέλος του καθεστώτος Σαλαζάρ, της μακροβιότερης δικτατορίας που γνώρισε ποτέ η Ευρώπη…

«Η επιτυχία του Chega ήταν ζήτημα χρόνου» δηλώνει ο πολιτικός επιστήμων Ζοζέ Σαντάνα Περέιρα στο Γαλλικό Πρακτορείο Ειδήσεων (AFP). «Για μεγάλο χρονικό διάστημα η Πορτογαλία φάνταζε ως ‘ασφαλές λιμάνι’ απέναντι στον λαϊκισμό, αλλά τώρα ακολουθεί ένα φαινόμενο που παρατηρείται και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες». Ιδιαίτερη απήχηση φαίνεται να έχει το Chega στους νέους ψηφοφόρους.

Αγανάκτηση προκαλούν οι χαμηλοί μισθοί

Σε μεγάλο βαθμό οι εκλογές κρίνονται από την πορεία της οικονομίας. Στην περίοδο της ευρω-κρίσης η Πορτογαλία είχε μπει σε μνημόνιο μετά την Ελλάδα, αλλά βγήκε πολύ νωρίτερα, έχοντας εξασφαλίσει επιτόκιο δανεισμού μόλις 1,5% το 2015. Την περιόδο εκείνη πολλοί έκαναν λόγο για τον «καλό μαθητή της Ευρώπης». Ωστόσο, όλα αυτά συνέβησαν μετά από δραστικές περικοπές, τις οποίες είχε αναγκαστεί να επιβάλει η συντηρητική κυβέρνηση του Πέδρο Πάσους Κοέλιο.

Ο διάδοχός του, Αντόνιο Κόστα, αποκήρυξε εξαρχής την πολιτική λιτότητα και αρχικά φάνηκε να δικαιώνεται.καθώς η ανεργία μειώθηκε στο 6,6%, ενώ το δημόσιο χρέος περιορίστηκε σε ποσοστό κάτω από το 100% του ΑΕΠ. Οι οπαδοί του Κόστα μιλούν για ένα «αριστερό οικονομικό θαύμα» στο άλλοτε φτωχοκομείο της Ευρώπης. Συν τοις άλλοις, η Πορτογαλία στα επόμενα χρόνια φιλοδοξεί να απορροφήσει πάνω από 22 δισεκατομμύρια ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης της Ε.Ε.

«Τα φαινόμενα απατούν», λέει ωστόσο ο Ζοάο Σεζάρ ντε Νέβες, καθηγητής Οικονομικών στο Καθολικό Πανεπιστήμιο της Λισαβόνας, στο πρακτορείο ΚΝΑ. Όπως αναφέρει, η ανεργία των νέων φτάνει το 23,9%, ο ένας στους δύο εργαζόμενους αμοίβεται με λιγότερα από 1.000 ευρώ μηνιαίως και η μέση σύνταξη κυμαίνεται στα 520 ευρώ. Κατά συνέπεια «το ποσοστό αποταμίευσης για τα ιδιωτικά νοικοκυριά είναι από τα χαμηλότερα στην Ευρώπη. Σε εξαιρετικά υψηλά επίπεδα παραμένουν επίσης το δημόσιο, αλλά και το ιδιωτικό χρέος».

«Η μεσαία τάξη αντιμετωπίζει πλέον σοβαρά οικονομικά προβλήματα», επισημαίνει ο Λουίς Μέντεζ, ερευνητής στο Πανεπιστήμιο της Λισαβόνας. «Αυτό εκδηλώνεται κυρίως με τη στεγαστική κρίση και τις απλησίαστες τιμές των ενοικίων. Ακόμη και ένας γιατρός δυσκολεύεται πλέον να πληρώσει το νοίκι του…».