Διατηρείται το status των “παγωμένων” ελληνοτουρκικών διαφορών

Η συνάντηση μεταξύ των υφυπουργών Εξωτερικών Ελλάδας και Τουρκίας Αλεξάνδρας Παπαδοπούλου και Μπουράκ Ακσαπάρ την περασμένη Δευτέρα έγινε μέσα σε ιδιαίτερα πολιτισμένη ατμόσφαιρα, όπως είναι το χαρακτηριστικό των συναντήσεων μεταξύ έμπειρων διπλωματών. Το κοινό ανακοινωθέν που εκδόθηκε λίγο αργότερα ήταν τυπικό και αναφερόταν σε ορισμένα στοιχεία, όπως είναι η ανταλλαγή οδηγιών (NAVTEX και NOTAM) προς τους ναυτιλλομένους στη θάλασσα και στον αέρα σχετικά με ασκήσεις.

Και οι δύο πλευρές συμφώνησαν ότι είναι επιθυμητό να διατηρηθεί όσο το δυνατόν περισσότερο η ατμόσφαιρα της “ήρεμης θάλασσας” στο Αιγαίο. Ωστόσο, ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δήλωσε το βράδυ της Τρίτης ότι ελπίζει η θετική ατμόσφαιρα στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο να φέρει πιο συγκεκριμένα αποτελέσματα.

Την προηγούμενη ημέρα, η κ. Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου είχε τονίσει πως η Ελλάδα δεν θα συζητήσει το θέμα της εθνικής κυριαρχίας, αλλά θα ήταν ενδιαφέρον να διευκρινιστεί τι ακριβώς εννοούσε ο Ερντογάν όταν έκανε λόγο για “συγκεκριμένα αποτελέσματα”.

Πρώτα απ’ όλα, ο Τούρκος πρόεδρος ασκεί με αυτόν τον τρόπο πίεση στην Ελλάδα. Ουσιαστικά, η Ελλάδα υπενθυμίζει ότι οι συνομιλίες αυτές ξεκίνησαν με στόχο να φτάσουν κάπου και ότι έθεσαν ένα πρακτικό και χρονικά περιορισμένο πλαίσιο για αυτό. Σύμφωνα με πληροφορίες, ο Ερντογάν εργάζεται έχοντας ως πιθανή την επανεκλογή του Ντόναλντ Τραμπ στη θέση του προέδρου των ΗΠΑ. Προς το παρόν, ωστόσο, είναι σαφές ότι η Άγκυρα είναι απασχολημένη με πολύ σοβαρότερα προβλήματα για την τουρκική κοινή γνώμη, δεδομένου ότι ο τουρκικός στρατός ετοιμάζεται στρατιωτικά να εισβάλει στο βόρειο Ιράκ για μια επιχείρηση εκκαθάρισης της κουρδικής οργάνωσης PKK.

Τα θέματα «ουσίας» είναι και θεωρητικά και πρακτικά εξαιρετικά δύσκολο να γίνουν αποδεκτά από την ελληνική πλευρά. Κατά την τουρκική θεώρηση η αποστρατιωτικοποίηση των νησιών είναι προϋπόθεση για οποιαδήποτε υποχώρηση και συμβιβασμό εκ μέρους της Αγκυρας. Το πρόβλημα, ωστόσο, και σε αυτή την περίπτωση είναι το πώς αντιλαμβάνεται η Αγκυρα την υποχώρηση. Εν ολίγοις, η Ελλάδα δεν χρειάζεται τη συγκατάθεση της Αγκυρας για τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου, που είναι αναπόσπαστο τμήμα του εθνικού κορμού. Οπότε εύλογα, όταν υπονοείται κάτι τέτοιο από την Αγκυρα, η απάντηση είναι σαφέστατα αρνητική. Οι NAVTEX και αντι-NAVTEX της προηγούμενης περιόδου, όπου κατά κανόνα υπογραμμίζεται από τις τουρκικές αρχές πως οι ασκήσεις των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων είναι παράτυπες, καθώς δήθεν «παραβιάζουν» το αποστρατιωτικοποιημένο καθεστώς των νησιών, ήταν μια πιο δημόσια υπενθύμιση από την πλευρά της Αγκυρας ότι η υποχώρηση από τη συγκεκριμένη θέση είναι αδιανόητη.

Οι Έλληνες διπλωμάτες είναι συνηθισμένοι στη γραμμή της Άγκυρας για λύση του Κυπριακού με δύο κράτη και οι Τούρκοι αξιωματούχοι δεν είναι ιδιαίτερα ανήσυχοι να τη μοιραστούν δημοσίως. Ωστόσο, είναι πολύ ενδιαφέρον ότι ακόμη και στις τελευταίες ελληνοτουρκικές επαφές, η τουρκική πλευρά επανέλαβε ότι η Άγκυρα δεν προτίθεται να υπαναχωρήσει από τη θέση της για την κυρίαρχη ισότητα των Τουρκοκυπρίων. Πριν από λίγες ημέρες, σε συνάντηση του ΟΗΕ, ο Έλληνας Μόνιμος Αντιπρόσωπος στον ΟΗΕ, Ευάγγελος Σέκερης, αναφέρθηκε στο Κυπριακό όταν έκανε γενικές παρατηρήσεις για τα παγκόσμια πράγματα, οι οποίες όμως ήταν κατ’ αρχήν και κυρίως παροδικές. Η αντίδραση της Τουρκίας ήταν δυσανάλογη, με τον Μόνιμο Αντιπρόσωπό της, Σεντάτ Ονάλ (γνωστό στην ελληνική διπλωματία για τις διερευνητικές επαφές και τα πρώτα βήματα προς ένα νέο διάλογο, που ξεκίνησαν μετά το σεισμό του Φεβρουαρίου του 2023), να συντάσσει επιστολή που λίγο πολύ δείχνει την άποψη της Άγκυρας για το Κυπριακό. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχει ακόμη κάποια ευαισθησία στην Άγκυρα για το θέμα και αποτελεί, αν μη τι άλλο, ένδειξη για να προσβλέπουμε σε νέες πρωτοβουλίες υπό την αιγίδα του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες.

Το επόμενο κρίσιμο ραντεβού είναι, βέβαια, αυτό ανάμεσα στον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη και τον κ. Ερντογάν στην Άγκυρα, εκτός απροόπτου στις 7-8 Μαΐου. Οι δύο ηγέτες θα συναντηθούν πάλι τον Ιούλιο, στο περιθώριο της συνόδου κορυφής του ΝΑΤΟ στην Ουάσιγκτον.