Το ταξίδι του Κ. Μητσοτάκη στην Αίγυπτο και οι ισορροπίες στην Α. Μεσόγειο

Η Ελλάδα, όπως και η Κύπρος, έχουν στρατηγικό συμφέρον να τεθεί  η υποστήριξη της Αιγύπτου  υπό την πανευρωπαϊκή αιγίδα καθώς το Κάιρο αποτελεί κρίσιμο παράγοντα για την υλοποίηση των μεγάλων ενεργειακών σχεδιασμών που μετατρέπουν τις δυο χώρες σε σημαντικό κόμβο για τη διαφοροποίηση πηγών ενέργειας για την Ευρώπη. Η Αίγυπτος όμως με το μέγεθός της και το κύρος της ως η μεγαλύτερη αραβική χώρα  αποτελεί ένα ισχυρό  αντίβαρο στην προσπάθεια της Τουρκίας να μετατρέψει την Ανατολική Μεσόγειο σε ζώνη  κυριαρχίας και επιρροής της, ενώ ειδικά για την Ελλάδα είναι κρίσιμης σημασίας ο κομβικός ρόλος που έχει το Κάιρο στις πολιτικές εξελίξεις στη Λιβύη.

Η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, υπέγραψε με τον πρόεδρο Αλ Σίσι την «Κοινή Διακήρυξη για μια Συνολική και Στρατηγική Εταιρική Σχέση».

Εκτός από το πρόγραμμα οικονομικής στήριξης της Αιγύπτου, το κείμενο καθορίζει ένα νέο πλαίσιο για τις στρατηγικές σχέσεις, με ιδιαίτερη έμφαση στην ενεργειακή συνεργασία. Είναι σημαντικό για την Ελλάδα ότι το σχέδιο GREGY αποκτά στρατηγική σημασία για την ΕΕ, ενσωματώνοντας δυναμικά την Ελλάδα στα σχέδιά της για τον εφοδιασμό της Ευρώπης με καθαρή ενέργεια, καθώς και εκφράζοντας την ευρωπαϊκή υποστήριξη για τον εφοδιασμό της Ευρώπης με φυσικό αέριο από την Ανατολική Μεσόγειο. Η αναβίωση του αγωγού της Ανατολικής Μεσογείου και η μεταφορά υγροποιημένου φυσικού αερίου από τα κοιτάσματα πετρελαίου της Ανατολικής Μεσογείου μέσω μονάδας υγροποιημένου φυσικού αερίου στην Αίγυπτο είναι επίσης σημαντικά για την Ελλάδα.

Πιο ειδικά, βρίσκεται σε εξέλιξη η διαδικασία συμφιλίωσης μεταξύ Αιγύπτου και Τουρκίας, με την πρώτη επίσκεψη του προέδρου Αλ Σίσι και τη διακυβερνητική συνάντηση μεταξύ των δύο χωρών που θα πραγματοποιηθεί στην Άγκυρα τον Απρίλιο. Πέρα από τους οικονομικούς λόγους, η Άγκυρα έχει δηλώσει δημοσίως ότι το κύριο κίνητρό της για την αποκατάσταση των σχέσεων με την Αίγυπτο είναι η αντίληψη ότι πάνω από μια δεκαετία τεταμένων διμερών σχέσεων υπονόμευσε τα τουρκικά συμφέροντα, έφερε την Αίγυπτο πιο κοντά στην Ελλάδα και την Κύπρο και άφησε την Τουρκία έξω από το ενεργειακό παιχνίδι στην Ανατολική Μεσόγειο.

Είναι σημαντικό για την Αθήνα ότι η Αίγυπτος συμμετέχει ενεργά στην αντιμετώπιση της ροής των δουλεμπορικών πλοίων που κινούνται στην ανατολική Λιβύη και χρηματοδοτούνται κυρίως από οργανώσεις λαθρεμπορίου που δραστηριοποιούνται στο έδαφός της. Έτσι, μόνο η Ελλάδα μπορεί προς το παρόν να πάρει “ανάσα” από τους περιορισμούς στις ροές από την Τουρκία, που είναι αποτέλεσμα των συμφωνιών που επιτεύχθηκαν στη Διακήρυξη των Αθηνών.

Ωστόσο, η συνεργασία με την Αίγυπτο για τη Λιβύη είναι εξαιρετικά σημαντική για την Αθήνα. Η χώρα παραμένει διαιρεμένη και παρά τις προσπάθειες της διεθνούς κοινότητας και της Αιγύπτου, δεν έχει βρεθεί ακόμη μια συμφωνία που να οδηγεί τη χώρα σε εκλογές. Στις 10 Μαρτίου, το Κάιρο φιλοξένησε συνάντηση μεταξύ του Προεδρικού Συμβουλίου, του πρώην κοινοβουλίου με έδρα την Ελλάδα, και του Προέδρου της Δημοκρατίας της Αιγύπτου. Λιβύης και του Ανώτατου Συμβουλίου του Κράτους, που εδρεύει στη Δυτική Λιβύη.

Για την Ελλάδα, η οποία έχει αφήσει τη Λιβύη στη μαύρη τρύπα της ελληνικής διπλωματίας, παρά το διορισμό πρέσβη στην Τρίπολη, ο μόνος τρόπος παρακολούθησης των εξελίξεων και επιρροής είναι μέσω Καΐρου και του προέδρου Αλ Σίσι.

Η Αίγυπτος αποδοκίμασε το τουρκο-λιβυκό μνημόνιο, υπέγραψε συμφωνία μερικής οριοθέτησης της ΑΟΖ με την Ελλάδα και μνημόνιο συνεργασίας για έρευνα και διάσωση που απορρίπτει την αξίωση της Τουρκίας για εξουσία στην ανατολική Μεσόγειο. Ο ίδιος ο Αλ Σίσι εξέδωσε διάταγμα που ορίζει τα δυτικά όρια της αιγυπτιακής ΑΟΖ (προς τη Λιβύη), σε αντίθεση με τα “σύνορα” του τουρκο-λιβυκού μνημονίου. Είναι σαφές πως η εμπλοκή της Ελλάδας και της Αιγύπτου στο θέμα αυτό είναι σημαντική για τα ελληνικά συμφέροντα.