Η Τουρκία στο κατώφλι μιας νέας εποχής

Με νηφαλιότητα προσπάθησε ο Ρετσέπ Ταγίπ Ερντογάν να αντιμετωπίσει το αποτέλεσμα των χθεσινών δημοτικών εκλογών στην Τουρκία, με το οποίο το κόμμα του, το AKP, και οι υποψήφιοί του υπέστησαν δεινή ήττα, όχι μόνο στις μεγάλες πόλεις της χώρας, αλλά και σε πολλούς δήμους της επαρχίας και προπύργια του κόμματος, όπως η Προύσα.

«Σημείο καμπής» χαρακτήρισε ο Τούρκος Πρόεδρος το αποτέλεσμα των εκλογών, αλλά δεσμεύθηκε να σεβαστεί «τη βούληση του έθνους».

Παρά τη φίμωση της πλειονότητας των μέσων ενημέρωσης και την έναρξη μιας τεράστιας προπαγανδιστικής εκστρατείας, 22 χρόνια αργότερα το κόμμα του Τούρκου Προέδρου δεν είναι πλέον η ισχυρότερη πολιτική δύναμη στην Τουρκία. Το αντιπολιτευόμενο, κεντροαριστερό Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP) αύξησε σημαντικά τη δύναμή του σε ποσοστό άνω του 37,5%, ενώ το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) του κ. Ερντογάν έπεσε στη δεύτερη θέση με 35,6%. Ειδικότερα, η νίκη του δημάρχου Κωνσταντινούπολης Εκρέμ Ιμάμογλου έναντι του εκλεκτού του Τούρκου προέδρου, Μουράτ Κουρούμ, αποτελεί προσωπική ήττα για τον ίδιο τον Ερντογάν, ο οποίος έδωσε μακρά μάχη για να ανακτήσει το κόμμα του τον μεγαλύτερο δήμο της χώρας.

Η συντριπτική πλειονότητα των πολιτικών αναλυτών εκτιμά ότι το αποτέλεσμα αυτό προκλήθηκε κυρίως από τη δυσαρέσκεια μεγάλου ποσοστού της τουρκικής κοινής γνώμης για τη σκληρή οικονομική πραγματικότητα του θηριώδους πληθωρισμού και της φτώχειας που έχουν πλήξει τον απλό λαό, παραδοσιακά το βασικό εκλογικό σώμα του ΑΚΡ και του Ερντογάν. Η αναγκαστική στροφή στην οικονομική και χρηματοπιστωτική πολιτική μετά τις προεδρικές και βουλευτικές εκλογές του περασμένου Μαΐου βύθισε την πλειοψηφία των Τούρκων συνταξιούχων και πολλούς εργαζόμενους στην οικονομική φτώχεια, πλήττοντας ίσως ανεπανόρθωτα την εικόνα του Ερντογάν ως εγγυητή της εθνικής ευημερίας.

Ωστόσο, η λαϊκή δυσαρέσκεια δεν θα είναι αρκετή χωρίς να φυσήξει νέος άνεμος στην αντιπολίτευση. Παρά την υπονόμευσή του στο κόμμα από τον αμετανόητο Κιλιτσντάρογλου, ο νέος ηγέτης του CHP, ο Οζούλ Οζέλ, κατάφερε να πείσει τους νέους ψηφοφόρους ότι το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα μπορεί πλέον να εκφράσει αξιόπιστα τις προσδοκίες τους. Βέβαια, η σοβαρότητα και η συνέπεια του Ιμάμογλου και η επανεκλογή του δημάρχου της Άγκυρας Μανσούρ Γιαβάς με ποσοστό άνω του 60% των ψήφων συνέβαλαν επίσης στη νίκη του.

Η τακτική ψήφος πολλών Κούρδων, ιδίως στην Κωνσταντινούπολη, οι οποίοι προτίμησαν να ψηφίσουν την αντιπολίτευση και όχι το Κουρδικό Δημοκρατικό Κόμμα, έπαιξε επίσης καθοριστικό ρόλο στη νίκη του CHP. Και αυτό παρά το γεγονός ότι ο φυλακισμένος ηγέτης του PKK Αμπντουλάχ Οτσαλάν φέρεται να έχει δηλώσει τη γραμμή ότι ο Ερντογάν είναι η μόνη λύση για την αναζωογόνηση των συνομιλιών για την επίλυση του κουρδικού ζητήματος.

Ωστόσο, αυτό που έκανε επίσης μεγάλη ζημιά στον Ερντογάν και το ΑΚΡ ήταν η άνοδος του ισλαμιστικού Κόμματος Νέας Ευημερίας, με επικεφαλής τον Φατίχ Ερμπακάν, γιο του πρώην πρωθυπουργού Νεκμετίν Ερμπακάν, ο οποίος ήταν ο ιστορικός ηγέτης των ισλαμιστών στην Τουρκία και ο πνευματικός ηγέτης του ίδιου του Ερντογάν. Αυτό το σκληροπυρηνικό ισλαμιστικό κόμμα κέρδισε πάνω από το 6% των ψήφων, προσελκύοντας πολλούς ψηφοφόρους που ήταν δυσαρεστημένοι με το ΑΚΡ.

Αξιοσημείωτη ήταν επίσης η σοβαρή ήττα του εθνικιστικού κόμματος Καλό Κόμμα, το οποίο τιμωρήθηκε από τους ψηφοφόρους για την απόφαση της αρχηγού του Μεράλ Ακσενέρ να εγκαταλείψει τον συνασπισμό της αντιπολίτευσης και να κατεβάσει δικό της υποψήφιο. Το ακροδεξιό κόμμα του συμμάχου του Ερντογάν Ντεβλέτ Μπαχτσελί, οι Γκρίζοι Λύκοι, είδε την εκλογική του απήχηση να μειώνεται και συνέβαλε στη συνολική ήττα του κυβερνητικού μετώπου.

Οι επόμενες εκλογές στην Τουρκία απέχουν έως και τέσσερα χρόνια, αλλά ακόμη και έτσι, η προσωπική ήττα του Ερντογάν, η σοβαρή οικονομική κρίση και τα νέα πρόσωπα του CHP, με ισχυρές πολιτικές προσωπικότητες όπως ο Ιμάμογλου, ο Γιαβάς και ο Οζέλ, δείχνουν ότι το πολιτικό τοπίο στην Τουρκία έχει αλλάξει. Ο Τούρκος πρόεδρος όχι μόνο δεν έχει πλέον τη λαϊκή υποστήριξη να προχωρήσει στις συνταγματικές μεταρρυθμίσεις που σχεδίαζε, αλλά δεν μπορεί πλέον να τις επιδιώξει, καθώς η παροχή νέων εξουσιών στον επόμενο πρόεδρο είναι πολύ πιθανό να οδηγήσει σε “μονοκρατορία” του CHP μετά τις επόμενες εκλογές. Φυσικά, παραμένει ο απρόβλεπτος παράγοντας του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Είναι βέβαιο ότι θα δοκιμάσει διάφορες μεθόδους για να αντιστρέψει την αρνητική δυναμική των χθεσινών εκλογών. Κι αυτό γιατί η καταστολή, οι φυλακίσεις και η ανείπωτη προπαγάνδα κατά των αντιφρονούντων απέτυχαν παταγωδώς χθες.