Άνγκους Ντίτον: Βαριές αλήθειες από έναν νομπελίστα οικονομολόγο

Θα μπορούσαν οι οικονομολόγοι να ωφεληθούν από μία πιο βαθιά ενασχόληση με τις ιδέες των φιλοσόφων, των ιστορικών και των κοινωνιολόγων, -όπως έκανε κάποτε ο Άνταμ Σμιθ; Ναι, πιστεύει ο Νομπελίστας οικονομολόγος Άνγκους Ντίτον, που στηλιτεύει συναδέλφους του, σε μία αναζήτηση της «ηθικής» πλευράς του καπιταλιστικού μοντέλου οικονομίας.

Ήτοι, αναδεικνύοντας τον πραγματικό ρόλο που θα έπρεπε να έχουν οι οικονομολόγοι – για κάποιους από τους οποίους φαίνεται να πιστεύει ότι θα μπορούσαν δίκαια να κατηγορηθούν ότι έχουν συμφέροντα από τον καπιταλισμό όπως λειτουργεί σήμερα.

Στις αρχές Μαρτίου, ο Ντίτον, άσκησε μια ευρεία κριτική στο κυρίαρχο οικονομικό δόγμα, ως μέρος μιας σειράς δημοσιεύσεων από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.

Το δοκίμιό του, με τίτλο “Rethinking My Economics”, πυροδότησε μια έντονη συζήτηση μεταξύ των οικονομολόγων και των υπευθύνων χάραξης οικονομικής πολιτικής.

Ο Ντίτον, υποστηρικτής της ελεύθερης αγοράς, στο βιβλίο του «The Great Escape: Health, Wealth, and the Origins of Inequality», υποστηρίζει ότι ο καπιταλισμός έχει συμβάλει καθοριστικά στην υπέρβαση της φτώχειας σε πολλά μέρη του κόσμου, δημιουργώντας ωστόσο ανισότητες, και το υπόβαθρο για τον δυσανάλογα άνισο σημερινό κόσμο μας.

Τι λέει ο Ντίτον Οι οικονομολόγοι στην…εξουσία

-«Η οικονομική επιστήμη έχει επιτύχει πολλά, αναφέρει στο άρθρο του στην ιστοσελίδα του Διεθνούς Οικονομικού Ταμείου. Ωστόσο, σήμερα βρισκόμαστε σε κάποια σύγχυση. Δεν προβλέψαμε συλλογικά τη χρηματοπιστωτική κρίση και, ακόμη χειρότερα, μπορεί να έχουμε συμβάλει σε αυτήν μέσω μιας υπερβολικά ενθουσιώδους πίστης στην αποτελεσματικότητα των αγορών, ιδίως των χρηματοπιστωτικών αγορών, τη δομή και τις επιπτώσεις των οποίων κατανοήσαμε λιγότερο καλά από ό,τι νομίζαμε»

-«Συχνά εξισώνουμε την ευημερία με τα χρήματα ή την κατανάλωση, χάνοντας πολλά από αυτά που έχουν σημασία για τους ανθρώπους. Κατά την τρέχουσα οικονομική αντίληψη, τα άτομα μεμονωμένα έχουν πολύ μεγαλύτερη σημασία από τις σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων σε οικογένειες ή σε κοινότητες»

-«Η έμφαση που δίνουμε στις αρετές των ελεύθερων, ανταγωνιστικών αγορών μπορεί να μας αποσπάσει την προσοχή από τη σημασία της εξουσίας που ασκούμε στον καθορισμό των τιμών και των μισθών, και στον επηρεασμό της πολιτικής για την αλλαγή των κανόνων του παιχνιδιού.»

-«Είναι λάθος η εκδοχή που λέει ότι οι οικονομολόγοι πρέπει να επικεντρώνονται στην αποδοτικότητα της οικονομίας και να αφήνουν τα θέματα ισότητας στους πολιτικούς ή στους επιχειρηματικούς κύκλους, καθώς οι τελευταίοι συχνά αποτυγχάνουν στην υλοποίησή τους. Όταν οι οικονομικές επιδόσεις συνοδεύονται από αναδιανομή πλούτου προς τα πάνω -συχνά, οι συστάσεις μας γίνονται κάτι περισσότερο από μια εξουσιοδότηση για λεηλασία»

-Αν δεν αναλύσουμε την έννοια της εξουσίας, είναι δύσκολο να κατανοήσουμε την ανισότητα ή πολλά άλλα στον σύγχρονο καπιταλισμό»

«Τα οικονομικά της ευημερίας έχουν εξαφανιστεί προ πολλού»

-«Σε αντίθεση με άλλους οικονομολόγους – από τον Άνταμ Σμιθ και τον Καρλ Μαρξ μέχρι τον Τζον Μέιναρντ Κέινς, τον Φρίντριχ Χάγιεκ, ακόμη και τον Μίλτον Φρίντμαν, έχουμε σε μεγάλο βαθμό σταματήσει να σκεφτόμαστε την ηθική και το τι συνιστά την ανθρώπινη ευημερία.

Είμαστε τεχνοκράτες που επικεντρωνόμαστε στην αποδοτικότητα. Έχουμε ελάχιστη κατάρτιση σχετικά με τους στόχους των οικονομικών, με την έννοια της ευημερίας – τα οικονομικά της ευημερίας έχουν εξαφανιστεί προ πολλού από τα προγράμματα σπουδών – ή με το τι λένε οι φιλόσοφοι για την ισότητα» υποστηρίζει.

«Η κοινωνική δικαιοσύνη υποτάσσεται στις αγορές»

-«Ο Κέινς έγραψε ότι το πρόβλημα των οικονομικών είναι να μπορέσει να συνδυάσει την οικονομική επάρκεια, την κοινωνική δικαιοσύνη και την ατομική ελευθερία. Είμαστε καλοί στο πρώτο, και η φιλελεύθερη γραμμή στα οικονομικά ωθεί σταθερά προς το τελευταίο, αλλά η κοινωνική δικαιοσύνη υποτάσσεται στις αγορές και μένει εκτός κουβέντας».

Και τώρα…«ναι» στα συνδικάτα

-«Όπως οι περισσότεροι από την δική μου ηλικιακή μου ομάδα, θεωρούσα για καιρό τα συνδικάτα ως ενοχλητικό παράγοντα που παρενέβαινε στην οικονομική (και συχνά προσωπική) ευρωστία και καλωσόρισα τον αργό θάνατό τους»

Σήμερα όμως, οι μεγάλες εταιρείες έχουν υπερβολικά πολλή δύναμη όσον αφορά τις συνθήκες εργασίας, τους μισθούς και τις κεντρικές αποφάσεις , υπογραμμίζει. Τα συνδικάτα κάποτε αύξαναν τους μισθούς για τα μέλη και τα μη μέλη τους, αποτελούσαν σημαντικό μέρος του κοινωνικού κεφαλαίου σε πολλά μέρη και έδιναν πολιτική δύναμη στους εργαζόμενους στο χώρο εργασίας και στις τοπικές, πολιτειακές και ομοσπονδιακές κυβερνήσεις».

-«Η παρακμή τους συμβάλλει στη μείωση του μεριδίου των μισθών, στη διεύρυνση του χάσματος μεταξύ στελεχών και εργαζομένων, στην καταστροφή των κοινοτήτων και στην άνοδο του λαϊκισμού.

Κατά της μετανάστευσης

-«Γίνομαι επίσης όλο και πιο δύσπιστος ότι η μετανάστευση, ειδικά η μετανάστευση ανειδίκευτων, είναι καλή για όλους. Είναι σίγουρα καλό για τις εταιρείες. Για αυτούς η μετανάστευση είναι πηγή φθηνού εργατικού δυναμικού. Σίγουρα έχουμε καθήκον να βοηθάμε όσους βρίσκονται σε κίνδυνο, αλλά έχουμε πρόσθετες υποχρεώσεις απέναντι στους συμπολίτες μας που δεν έχουμε απέναντι σε άλλους.

Δεν θα ήταν κακό αν οι χαμηλόμισθοι έπαιρναν περισσότερα χρήματα

-Είμαι πάντα προσεκτικός όταν οι άνθρωποι μιλούν για έλλειψη εργασίας αλλά δεν μιλούν για μισθούς. Το επιχείρημα είναι πάντα: οι Αμερικανοί δεν θέλουν να κάνουν αυτές τις δουλειές, οι Γερμανοί δεν θέλουν να κάνουν αυτές τις δουλειές. Πρέπει λοιπόν να έχουμε μετανάστες. Αλλά σε πολλές περιπτώσεις, δεν είναι ότι οι Γερμανοί ή οι Αμερικανοί δεν θέλουν να κάνουν αυτές τις δουλειές, αλλά ότι δεν θέλουν να τις κάνουν με τους μισθούς που μπορούμε να πληρώσουμε στους μετανάστες για να τις κάνουν. Άρα ίσως πρέπει να αυξήσουμε τους μισθούς. Δεν θα ήταν κακό αν οι χαμηλόμισθοι Αμερικανοί έπαιρναν περισσότερα χρήματα και βελτίωναν τις συνθήκες εργασίας τους.