Ευρωκοινοβούλιο: Ψηφίζεται το νέο σύμφωνο για τη μετανάστευση και το άσυλο

Στην ολομέλεια του Κοινοβουλίου θα ολοκληρωθεί το νομοθετικό έργο της τρέχουσας περιόδου στον τομέα της μετανάστευσης και του ασύλου, μετά από συζήτηση με την Βελγική Προεδρία του Συμβουλίου και την Επιτροπή, σχετικά με την έκβαση των διαπραγματεύσεων για το Σύμφωνο για τη Μετανάστευση  και το Άσυλο.

Τα ήδη συμφωνηθέντα κείμενα αποσκοπούν στη βελτίωση της συνεργασίας μεταξύ των ευρωπαϊκών κρατών και στην ενίσχυση της αντίδρασης της ΕΕ σε περίπτωση κρίσεων.

Το Σύμφωνο περιλαμβάνει ένα νέο πλαίσιο για μια ολοκληρωμένη πολιτική ασύλου και μετανάστευσης με βάση την αλληλεγγύη και τη δίκαιη κατανομή ευθυνών, αλλά και επικαιροποιημένους κανόνες σχετικά με τα κριτήρια και τους μηχανισμούς για τον προσδιορισμό του κράτους μέλους που είναι υπεύθυνο για την εξέταση αίτησης διεθνούς προστασίας (δηλ. τους πρώην κανόνες του Δουβλίνου).

Τα κράτη μέλη θα μπορούν να επιλέγουν μεταξύ της μετεγκατάστασης των αιτούντων άσυλο στην επικράτειά τους, της οικονομικής συνεισφοράς ή της παροχής επιχειρησιακής και τεχνικής υποστήριξης στα κράτη μέλη που υφίστανται μεταναστευτική πίεση.

Ειδικοί κανόνες για καταστάσεις κρίσης

Παράλληλα, θα υπάρχουν ειδικοί κανόνες για καταστάσεις κρίσης, ενώ θα επικαιροποιηθούν και οι κανόνες για τα πρότυπα υποδοχής των αιτούντων άσυλο. Οι τροποποιημένοι κανόνες αναγνώρισης θα καθορίσουν ενιαία πρότυπα σε ολόκληρη την ΕΕ για την αναγνώριση των ατόμων που υποβάλλουν αίτηση διεθνούς προστασίας, καθώς και των δικαιωμάτων τους. Επιπλέον, θα υπάρξει ταχύτερη κοινή διαδικασία σε ολόκληρη την ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων και διατάξεων σχετικά με τις αιτήσεις που δεν γίνονται αποδεκτές και την ταχύτερη επιστροφή, για τη χορήγηση και την ανάκληση της διεθνούς προστασίας, μετά από έλεγχο προ της εισόδου και την καταχώρηση δακτυλικών αποτυπωμάτων και φωτογραφιών σε κοινή βάση δεδομένων (Eurodac).

Τέλος, το νέο πλαίσιο της ΕΕ για την επανεγκατάσταση θα εισάγει κανόνες σχετικά με τις ευκαιρίες για τους πρόσφυγες από τρίτες χώρες να έρθουν στην ΕΕ, στη βάση της εθελοντικής συμμετοχής των κρατών μελών.

Η μεταρρύθμιση βασίζεται στην πρόταση που παρουσίασε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή τον Σεπτέμβρη του 2020.

Η ΕΕ επιδιώκει να μεταρρυθμίσει και να βελτιώσει τις διαδικασίες μετανάστευσης και ασύλου από την κρίση του 2015. Για αρκετά χρόνια, τα κράτη μέλη απέτυχαν να βρουν κοινό έδαφος, με αποτέλεσμα οι χώρες πρώτης εισόδου, όπως η Ελλάδα και η Ιταλία, να φέρουν το μεγαλύτερο βάρος. Πρόκειται ίσως για το «πιο σημαντικό νομοθετικό πακέτο αυτής της νομοθετικής περιόδου», έχει παραδεχθεί η Πρόεδρος του ΕΚ, Ρομπέρτα Μέτσολα.

«Ναι» από 3 πολιτικές ομάδες

Η εισηγήτρια για τον κανονισμό για τη διαδικασία ασύλου, η Γαλλίδα ευρωβουλευτής των Φιλελευθέρων, Φαμπιάν Κέλερ, σε συνέντευξη Τύπου χθες Τρίτη στο Ευρωκοινοβούλιο, μαζί με τους άλλους εισηγητές των νομοθετικών κειμένων, δήλωσε ότι αν και αυτό το Σύμφωνο μπορεί να μην λύνει όλα τα μεταναστευτικά ζητήματα της ΕΕ εν μία νυκτί, είναι ένα άνευ προηγουμένου πολιτικό επίτευγμα που βελτιώνει σημαντικά το τρέχον σύστημα.

Ο εισηγητής του ΕΛΚ, για τη διαχείριση του ασύλου, ο Ισπανός ευρωβουλευτής Τόμας Τομπέ, δήλωσε ότι οι νέοι κανόνες προβλέπουν ένα δεσμευτικό μηχανισμό για όλα τα κράτη-μέλη που μας απαλλάσσουν από τις «ad-hoc λύσεις» που έχουμε σήμερα. Απευθυνόμενος στους ευρωβουλευτές που σκέφτονται να καταψηφίσουν αναρωτήθηκε τί θα επιτύχουν με τη διατήρηση της σημερινής κατάστασης.

Από την πλευρά της, η εισηγήτρια για τα πρότυπα υποδοχής αιτούντων άσυλο, η Ολλανδέζα ευρωβουλευτής των Φιλελευθέρων Σοφί ιν’τ Βελτ τόνισε ότι θα στηρίξει το νομοθετικό πακέτο γιατί όπως είπε, «έχουμε την υποχρέωση προς τους ευρωπαίους πολίτες να δείξουμε ότι η Ευρώπη δίνει λύσεις». Σημείωσε, ωστόσο, ότι υπάρχουν δικαιολογημένες αμφιβολίες και ανησυχίες που συνδέονται με ορισμένες πτυχές της μεταρρύθμισης και τόνισε πως όλα θα εξαρτηθούν από την εφαρμογή τους από τις κυβερνήσεις των κρατών μελών.

Το νομοθετικό πακέτο για τη μεταρρύθμιση της μετανάστευσης και του ασύλου, σε γενικές γραμμές, υποστηρίζεται από τις τρεις κύριες πολιτικές ομάδες του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, δηλαδή το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα, τους Σοσιαλιστές και τους Φιλελεύθερους, ενώ αντίθετη δηλώνει η πλειοψηφία της Ακροδεξιάς και των Πρασίνων, της Αριστεράς καθώς και ορισμένων Σοσιαλιστών.

Ακόμα και αν εγκριθεί  σήμερα από το ΕΚ το νέο Σύμφωνο Μετανάστευσης και Ασύλου, δεν έχουν καθοριστεί ακόμα οι λεπτομέρειες εφαρμογής του, όπως για παράδειγμα η οργάνωση των συνοριακών κέντρων κράτησης για τους αιτούντες άσυλο που έχουν λιγότερες πιθανότητες να λάβουν θετική απάντηση και θα υποβληθούν σε διαδικασία ταχείας εξέτασης μέχρι την επιστροφή τους. Ασαφής παραμένει επίσης η ιδέα των ασφαλών τρίτων χωρών στις οποίες θα επιστρέφουν οι παράτυποι μετανάστες.

Στην ΕΕ καταγράφεται αύξηση των αιτήσεων ασύλου τα τελευταία χρόνια, φθάνοντας σε 1,14 εκατομμύρια το 2023, στο υψηλότερο επίπεδο από το 2016, σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Ασύλου, ενώ η είσοδος παράτυπων μεταναστών αυξήθηκε σε 380.000 το 2023, σύμφωνα με τη Frontex.