Ιστορική δικαστική απόφαση: Η κλιματική αλλαγή παραβιάζει τα ανθρώπινα δικαιώματα

Ιστορικής σημασίας χαρακτηρίζεται από νομικούς αλλά και πολιτικούς κύκλους η απόφαση-σταθμός που εξέδωσε το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ECHR) κρίνοντας ουσιαστικά πως η αποτυχία των κυβερνήσεων να μειώσουν τις εκπομπές αερίων μπορεί να εκληφθεί ως παραβίαση των δικαιωμάτων των πολιτών.

Η απόφαση, η οποία συνιστά την πρώτη φορά που ανώτατο διεθνές δικαστήριο παρεμβαίνει στο ζήτημα της κλιματικής κρίσης και φέρνει προ των ευθυνών τους τις πολιτικές κυβερνήσεις μπορεί σαφώς να χρησιμοποιηθεί ως βάση και για μελλοντικές υποθέσεις που αφορούν ζητήματα κλιματικής αλλαγής σε όλη την Ευρώπη.

Η συγκεκριμένη υπόθεση αφορούσε την αντιπαράθεση ενός ελβετικού συνδέσμου περίπου 2.000 ηλικιωμένων πολιτών, ονόματι KlimaSeniorinnen, που είχε στραφεί κατά της κυβέρνησης της Ελβετίας διαμαρτυρόμενος πως η αποτυχία να αντιμετωπίσει τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής έθετε σε κίνδυνο την κατάσταση της υγείας των μελών του. Υποστήριζε δε, πως οι κυβερνητικές πολιτικές για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής ήταν ανεπαρκείς σε σχέση με τα όρια που έχει θέσει η Συνθήκη του Παρισιού για το Κλίμα για τον περιορισμό της υπερθέρμανσης του πλανήτη.

Η υπόθεση «τράβηξε» επί χρόνια στα ελβετικά δικαστήρια, έως και στο ανώτατο επίπεδο και τελικά κατέληξε να κλιμακωθεί στις αίθουσες του ECHR, όπου επήλθε τελικά και η δικαίωση των πολιτών.

Οι δικαστές στο Στρασβούργο έκριναν σχεδόν ομόφωνα, με ψήφους 16 προς 1, πως οι ελβετικές αρχές απέτυχαν να υπερασπιστούν τους πολίτες τους «από τις ακραίες συνέπειες της κλιματικής αλλαγής στις ζωές τους, στην υγεία τους, στην ευζωία τους και στην ποιότητα της ζωής τους», καθώς δεν εκπλήρωσαν τους κλιματικούς στόχους στους οποίους είχαν δεσμευτεί.

Ως βάση για την απόφαση τους, οι δικαστές χρησιμοποίησαν το Αρθρο 8 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα κρίνοντας πως εμπεριέχει και το δικαίωμα της αποτελεσματικής προστασίας των πολιτών από τις συνέπειες του φαινομένου του θερμοκηπίου. Το Άρθρο 8 δεν κάνει ρητή αναφορά στην κλιματική αλλαγή, όμως το Δικαστήριο σε παλαιότερες υποθέσεις που αφορούσαν τη βιομηχανία και τη διαχείριση των απορριμμάτων είχε ήδη δημιουργήσει προηγούμενο στηριζόμενο στο εν λόγω άρθρο για να κρίνει πως τα κράτη έχουν ευθύνη να διατηρούν ένα υγιές περιβάλλον για τους πολίτες.

Judgment Verein KlimaSeniorinnen Schweiz and Others v. Switzerland – Violations of the Convention for failing to implement sufficient measures to combat climate changehttps://t.co/9yp2paHV4I#ECHR #CEDH #ECHRpress pic.twitter.com/q7DE9m81IZ

— ECHR CEDH (@ECHR_CEDH) April 9, 2024

Διευρύνοντας, λοιπόν, περαιτέρω τη… βεντάλια εφαρμογής του Άρθρου 8, όρισαν πως είναι υποχρέωση των κυβερνήσεων να λαμβάνουν μέτρα για να αποτρέπουν τις προβλέψιμες συνέπειες στους πολίτες από την κλιματική αλλαγή, αναγνωρίζοντας παράλληλα και το ρόλο της διεθνούς νομοθεσίας, στην προκειμένη περίπτωση της Συνθήκης του Παρισιού για το Κλίμα, στον καθορισμό της επαρκούς κρατικής δράσης κατά της κλιματικής αλλαγής.

Η ανακοίνωση της ιστορικής απόφασης δημιούργησε «σεισμό» στους νομικούς κύκλους της Ευρώπης και στις ακτιβιστικές οργανώσεις. Είναι δεδομένο, εξάλλου, πως τα κράτη της Ευρώπης έχουν τις ίδιες υποχρεώσεις με την Ελβετία, με βάση την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και άρα υπόκεινται επίσης στις αντίστοιχες απαιτήσεις για την προστασία της υγείας και ποιότητας ζωής των πολιτών τους.

«Το γεγονός πως το δικαστήριο έκρινε ξεκάθαρα πως η κλιματική κρίση συνιστά κρίση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων έχει τεράστια σημασία. Πρόκειται για μια ιστορική απόφαση» τόνισε, σχολιάζοντας τις εξελίξεις, η δικηγόρος Τζόι Τσάουντουρι του Center for International Environmental Law, που ήταν παρούσα στη δικαδικασία. Επεσήμανε δε, πως η απόφαση θα έχει επίδραση σε όλη την Ευρώπη και σε μελλοντικές νομικές υποθέσεις.

«Το Δικαστήριο άνοιξε το δρόμο μπροστά για κλιματικές υποθέσεις και επιβεβαίωσε πως η κλιματική αλλαγή σαφώς αποτελεί ένα θέμα που αφορά και το ECHR» πρόσθεσε με ανάρτηση της, η ειδική ερευνήτρια ανθρωπίνων δικαιωμάτων και κλιματικής αλλαγής, Κορίνα Χέρι.

Υπολογίζεται πως άλλες έξι σημαντικές κλιματικές υποθέσεις, που αφορούν τις κυβερνήσεις της Αυστρίας, της Γερμανίας, της Ιταλίας και της Νορβηγίας, βρίσκονται στην… ουρά να κριθούν από το ECHR και πλέον μπορεί να επηρεαστούν από τα νέα δεδομένα που έφερε η σημερινή απόφαση.

Για τους ακτιβιστές πρόκειται για ένα καμπανάκι αφύπνισης σε ένα διάστημα που η θερμοκρασία στην Ευρώπη αυξάνεται συνεχώς, φέρνοντας ολοένα και πιο συχνά ακραία καιρικά φαινόμενα.

Ήδη ο φετινός Μάρτιος, σύμφωνα με την ευρωπαϊκή υπηρεσία του Copernicus Climate Change Servide, ήταν ο πιο θερμός που έχει βιώσει ο πλανήτης, αλλά και ειδικά η Ευρώπη, συμπληρώνοντας ένα δεκάμηνο σερί υψηλότερων των συνηθισμένων θερμοκρασιών. Με τον τρόπο αυτό, σύμφωνα με την ευρωπαϊκή υπηρεσία, ο μέσος όρος θερμοκρασίας παραμένει πάνω από το όριο του 1,5 βαθμού υπερθέρμανσης του πλανήτη που προσπαθεί να «πιάσει» η Συνθήκη του Παρισιού προκειμένου να περιορίσει το φαινόμενο του θερμοκηπίου.

Έχει ήδη προηγηθεί, το 2023, η πιο ζεστή χρονιά για όλο τον πλανήτη από τότε που ξεκίνησε η καταγραφή στοιχείων, το 1850, αυξάνοντας τη συχνότητα και σοβαρότητα των ακραίων καιρικών φαινομένων. Και οι ενδείξεις, δυστυχώς, δεν είναι πιο ενθαρρυντικές ούτε για τη φετινή χρονιά!