Politico: Ερευνα σε εταιρείες στην Ελλάδα έπειτα από καταγγελίες απάτης €2,5 δισ. από το Ταμείο Ανάκαμψης

Υπό έλεγχο από τις αρμόδιες ευρωπαϊκές Αρχές βρίσκονται περί τις δέκα εταιρείες στην Ελλάδα για υπόθεση κακοδιαχείρισης κεφαλαίων του Ταμείου Ανάκαμψης συνολικού ύψους 2,5 δισ. ευρώ, σύμφωνα με αποκλειστικό δημοσίευμα του Politico. Οι Αρχές, αναφέρει συγκεκριμένα το Politico, ερευνούν καταγγελίες για απάτη που συνδέονται με τον τρόπο με τον οποίο χορηγήθηκαν τα συγκεκριμένα κονδύλια σε μόλις 10 εταιρείες στην Ελλάδα.

Σύμφωνα πάντα με το δημοσίευμα του Politico, προηγήθηκε έφοδος της Επιτροπής Ανταγωνισμού στα γραφεία των εταιρειών τον προηγούμενο μήνα, ενώ έρευνα έχει ξεκινήσει και η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία (ΕΡΡΟ). Δεν πρόκειται ωστόσο για το πρώτο κρούσμα πιθανής κακής διαχείρισης κεφαλαίων από το Ταμείο Ανάκαμψης, καθώς την περασμένη εβδομάδα υπήρξαν συλλήψεις υπόπτων σε Ιταλία, Αυστρία, Ρουμανία και Σλοβενία, για πιθανή απάτη ύψους 600 εκατ. ευρώ που αφορά τα αντίστοιχα κονδύλια που έχει λάβει η Ιταλία.

Το κομμάτι της έρευνας που αφορά την Ελλάδα, επικεντρώνεται σε διαδικασίες δημόσιων διαγωνισμών όπου εταιρείες φέρεται να συμπράττουν για να αποφύγουν περισσότερες από μία από αυτές να ανταγωνίζονται για την ίδια σύμβαση – περιορίζοντας τον αριθμό των εταιρειών που επωφελήθηκαν. Αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε αύξηση των χρεώσεων τους, εμποδίζοντας ετσι τελικά τους έλληνες φορολογούμενους να καρπωθούν πλήρως τα οφέλη από τα χρήματα της ΕΕ. Με έργα ύψους 35,95 δισ. ευρώ, η Ελλάδα είναι ένας από τους κύριους δικαιούχους του Ταμείου Ανάκαμψης (RRF) με το ένα πέμπτο των κεφαλαίων να πηγαινουν στον ψηφιακό μετασχηματισμό της χώρας, σύμψωνα με το σχέδιο που έχει κατατεθεί στην Κομισιον. Σύμφωνα με στοιχεία του Κεντρικού Ηλεκτρονικού Μητρώου Δημοσίων Συμβάσεων, μέχρι σήμερα, περίπου 600 ψηφιακά έργα αξίας άνω των 2,5 δισ. ευρώ έχουν δημοπρατηθεί και έχουν συναφθεί οι σχετικές συμβάσεις.

Η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία και η Επιτροπή Ανταγωνισμού διερευνούν πώς κατακυρώθηκαν αυτά τα έργα. Σε ανακοίνωσή της, η Επιτροπή Ανταγωνισμού στην Αθήνα ανέφερε ότι εξετάζει εάν υπάρχει παραβίαση της συνθήκης της ΕΕ που «απαγορεύει αντ-ιανταγωνιστικές συμφωνίες και αποφάσεις ενώσεων επιχειρήσεων που εμποδίζουν, περιορίζουν ή νοθεύουν τον ανταγωνισμό, μονομερείς πρακτικές που συνιστούν πρόσκληση για συμπαιγνία ή μελλοντική ανακοινώσεις τιμών σε ανταγωνιστές και κατάχρηση δεσπόζουσας θέσης». Τουλάχιστον δύο από τις εμπλεκόμενες εταιρείες επιβεβαίωσαν ότι πραγματοποιήθηκε επιτόπιος έλεγχος από την Επιτροπή Ανταγωνισμού στο πλαίσιο -όπως αναφέρεται – ευρύτερων ελέγχων σε εταιρείες για δημόσιους διαγωνισμούς. Αμφοτερες δήλωσαν ότι συεργάστηκαν με την Αρχή κατά πάγια τακτική.

Η έρευνα ξεκίνησε όταν η European Dynamics, μια ελληνική εταιρεία λογισμικού και υπηρεσιών πληροφορικής, υπέβαλε καταγγελία τον Νοέμβριο του 2023 στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία επιβλέπει τη διαχείριση του Ταμείου Ανάκαμψης, υποστηρίζοντας ότι ένας δημόσιος διαγωνισμός ήταν μεροληπτικός υπέρ συγκεκριμένων εταιρειών. Οταν δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά, ο διαγωνισμός όρισε τον προϋπολογισμό για ένα έργο ψηφιακού εκσυγχρονισμού που συνδέεται με το Εθνικό Ηλεκτρονικό Σύστημα Δημοσίων Συμβάσεων (ΕΣΙΔΗΣ) στα 44 εκατομμύρια ευρώ, πολλαπλάσια από το κόστος ενός εθνικού έργου ηλεκτρονικών προμηθειών σε άλλες χώρες της ΕΕ. Για παράδειγμα, στην Ιρλανδία κόστισε 4,6 εκατ. ευρώ για επτά χρόνια, στην Κύπρο 4,5 εκατ. ευρώ για εννέα χρόνια και 1,3 εκατ. ευρώ στη Μάλτα. Τελικά, μετά από διαμαρτυρίες τεσσάρων εταιρειών. το έργο χωρίστηκε σε δύο διαγωνισμούς με συνολικό προϋπολογισμό 5,7 εκατ. ευρώ και 12 εκατ. ευρώ σε δύο χρόνια. Το ελληνικό κράτος πρέπει επίσης να πληρώσει για τον εξοπλισμό, τις άδειες λογισμικού και το κόστος φιλοξενίας του έργου.

Υπήρξε επίσης μια καταγγελία για παράτυπη πρόσβαση μη εξουσιοδοτημένων λογαριασμών στα συστήματα ΕΣΙΔΗΣ, σύμφωνα με δύο αξιωματούχους με γνώση του θέματος, πυροδοτώντας ερωτήματα σχετικά με την αξιοπιστία ενός συστήματος που χρησιμοποιείται για τη διαχείριση χιλιάδων διαγωνισμών αξίας δισεκατομμυρίων ευρώ. Απο το υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης διεβεβαιώθηκε πως δεν υπήρξε παραβίαση του συστήματος και δεν έχει υποβληθεί καμία καταγγελία. Εκπροσωπος της Επιτροπής επιβεβαίωσε ότι είχε λάβει επιστολή από την European Dynamics σχετικά με τον διαγωνισμό ESIDIS και είχε μοιραστεί όλες τις σχετικές πληροφορίες με την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Καταπολέμησης της Απάτης, OLAF. «Θα συνεχίσουμε να αντιμετωπίζουμε κάθε πληροφορία ή καταγγελία που ενδέχεται να λάβουμε στο πλαίσιο των εξουσιών που προβλέπονται από τις Συνθήκες της ΕΕ και τον κανονισμό RRF», ανέφερε ο ίδιος. Αξιωματούχος με γνώση του θέματος είπε στο Politico ότι η EPPO ζήτησε από την ελληνική Επιτροπή Ανταγωνισμού να συγκεντρωθούν στοιχεία. Η Ελλάδα δεν είναι η μόνη χώρα της ΕΕ όπου υπάρχουν ανησυχίες σχετικά με τον τρόπο που μοιράστηκαν τα κεφάλαια του Ταμείου Ανάκαμψης.

Εκτός από τις συλλήψεις στην ιταλική υπόθεση, η OLAF διερευνά πιθανές αντίστοιχες απάτες με τα λεφτά του Ταμείου σε πολλές χώρες της ΕΕ. Ωστόσο, τα προβλήματα με τις δημόσιες συμβάσεις φαίνεται να αποτελούν ιδιαίτερο ζήτημα για την Ελλάδα. Και αυτό διότι εδώ και καιρό υπάρχει ευρεία κριτική στη χώρα για τον τρόπο διεξαγωγής τους, με ισχυρισμούς ότι οι εταιρείες συνεργάζονται για το πώς και πότε να υποβάλουν αίτηση σε έναν δημόσιο διαγωνισμό, αντί να αφήνουν ελεύθερο το πεδίο ώστε να ειναι ανταγωνιστικοί και να προσφέρουν καλύτερη σχέση ποιότητας/τιμής. Ανθρωποι με γνώση του θέματος επικαλούνται αδιαφανείς διαδικασίες και παραχωρήσεις σε εταιρείες. Παρά τις πολυάριθμες μεταρρυθμίσεις που επιβλήθηκαν από διεθνείς πιστωτές σε αντάλλαγμα για μετρητά διάσωσης κατά τη διάρκεια της κρίσης χρέους της χώρας πριν από περισσότερο από μια δεκαετία, η έρευνα δείχνει ότι η διαφθορά έχει χειροτερέψει αντί να υπάρξουν σημάδια βελτίωσης στον τομέα. Στον τομέα της τεχνολογίας, εταιρείες αναφέρουν αυξανόμενη δυσαρέσκεια καθώς δεν καταφέρνουν να κερδίσουν κρατικές συμβάσεις, ενώ σε άλλες, μερικές πολύ μικρές σε μέγεθος, έχουν ανατεθεί έργα αξίας δεκάδων εκατομμυρίων ευρώ. Το Politico εξέτασε 110 ελληνικούς δημόσιους διαγωνισμούς που χρηματοδοτήθηκαν από την ΕΕ κυρίως από το ταμείο ανάκαμψης της ΕΕ μεταξύ 2021 και Ιανουαρίου 2024.

Η συντριπτική πλειονότητα των συμβάσεων, 101 προσφορές, ανατέθηκαν σε μία από τις 10 υπό έρευνα εταιρείες και δεν ανταγωνίστηκαν με κανέναν άλλο πλειοδότη. Μόνο εννέα προσφορές είχαν περισσότερες από μία προσφορές. Ακόμη και σε διαγωνισμούς όπου πολλές εταιρείες υποβάλλουν προσφορές σε μία προσφορά, κάθε εταιρεία είχε φαινομενικά προσφορές μόνο σε ένα μοναδικό τμήμα. Κληθεις να τοποθετηθεί επί του θέματος, εκπρόσωπος της Επιτροπής αρκέτηκε να πει ότι οι αποφάσεις για ανάθεση συμβάσεων εμπίπτουν στην αρμοδιότητα των αρμόδιων ελληνικών αρχών. «Η πρωταρχική ευθύνη για τη διασφάλιση της συμμόρφωσης με τους κανόνες της ΕΕ και τους εθνικούς κανόνες για τις δημόσιες συμβάσεις ανήκει στα κράτη μέλη», πρόσθεσε ο εκπρόσωπος.

Η καταγγελία της European Dynamics διαβιβάστηκε στην OLAF, η οποία την έστειλε στην Ευρωπαϊκή Εισαγγελία για έρευνα για «δυνητικά εγκληματικά στοιχεία για τα οποία η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία είναι αρμόδια να ερευνήσει», σύμφωνα με αρκετούς αξιωματούχους που γνωρίζουν την υπόθεση. Σύμφωνα με έκθεση του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου το 2021, περίπου το 42,4% των δημοσίων συμβάσεων στην Ελλάδα ανατέθηκαν όπου υπήρχε μόνο μία προσφορά. Το 2011, το 15% των συμβάσεων έλαβε μόνο μία προσφορά. Το ποσοστό των προσφορών μεμονωμένων προσφορών σε χώρες με παρόμοιο πληθυσμό, όπως η Πορτογαλία, το Βέλγιο και η Τσεχική Δημοκρατία, ήταν 31,6%, 27,1% και 47,8% αντίστοιχα. Το επιχείρημα που χρησιμοποιείται συχνά από επιχειρηματίες είναι ότι το μοτίβο των προσφορών με μία προσφορά οφείλεται στο ότι υπάρχουν εκατοντάδες ευκαιρίες υποβολής προσφορών. Οι εταιρείες δεν έχουν αρκετούς πόρους για να συμμετέχουν σε κάθε μία.