Ευρώπη: Στήριξη στην Ουκρανία αλλά εξάρτηση από ρωσικό αέριο

Η προσπάθεια μαζικής απεξάρτησης της Ευρώπης από το ρωσικό αέριο κράτησε λίγο πάνω από ένα χρόνο, όσο και η ενεργειακή κρίση του 2022.

Έκτοτε, με το που απομακρύνθηκε ο κίνδυνος των μπλακ άουτ, τα πράγματα χαλάρωσαν. Κυβερνήσεις και Βρυξέλλες βολεύονται καθώς βλέπουν το σχετικά φθηνό ρωσικό αέριο να επανακάμπτει, να φορτώνεται μαζικά σε LNG τάνκερς, τα οποία κάνουν τη διαδρομή από τη σιβηρική χερσόνησο του Γιαμάλ μέχρι τα μεγάλα ευρωπαϊκά λιμάνια και τέρμιναλ της Ολλανδίας, του Βελγίου, της Γαλλίας, της Ισπανίας και ως ένα βαθμό της Ελλάδας, γεμίζοντας την αγορά με όλο και περισσότερες ποσότητες.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν μπορεί και δεν θέλει να ανεξαρτητοποιηθεί ενεργειακά από τη Ρωσική Ομοσπονδία. Αυτές είναι άβολες αλήθειες για τους ανθρώπους εντός και εκτός Ευρώπης που πίστευαν το αντίθετο. Πρόκειται για την απόσταση μεταξύ των όσων ήθελαν οι Ευρωπαίοι ηγέτες και της πραγματικότητας

Δύο χρόνια μετά την έναρξη του πολέμου, οι εικασίες και οι προσδοκίες της ΕΕ ότι θα ήταν δυνατή η απεξάρτηση από το ρωσικό φυσικό αέριο, για το οποίο δεν επιβλήθηκαν ποτέ κυρώσεις, διαψεύστηκαν: το μερίδιο του ρωσικού φυσικού αερίου στις προμήθειες της ΕΕ μειώθηκε από 40% προπολεμικά σε 8% αμέσως μετά τη λήξη του πολέμου, αυξήθηκε σε 15% πέρυσι και εκτιμάται ότι θα είναι κοντά στο 20% φέτος Εκτιμάται ότι θα είναι κοντά στο 20% φέτος.

Είναι μια συνθήκη που βολεύει τους πάντες: Την ΕΕ γιατί το σχετικά φθηνό ρωσικό αέριο έχει ηρεμήσει τις ενεργειακές αγορές, τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις γιατί η ακριβή ενέργεια αποτελεί παρελθόν, τους Ευρωπαίους πολίτες γιατί απολαμβάνουν χαμηλές τιμές στο ρεύμα. Γιατί να θέλει κάποιος να διαταράξει τις ιδανικές αυτές ισορροπίες, παραμονές μιας κρίσιμης κάλπης, με την Ακροδεξιά να παραμονεύει και ένα νέο εύφλεκτο μέτωπο στη Μ. Ανατολή;

Τουλάχιστον εννέα ευρωπαϊκές χώρες, με επικεφαλής τη Γαλλία, το Βέλγιο, την Ισπανία και τις Κάτω Χώρες, συνεχίζουν να αυξάνουν τις αγορές τους ρωσικού υγροποιημένου φυσικού αερίου. Σύμφωνα με στοιχεία που επικαλείται ο ιστοχώρος Politico, το πρώτο τρίμηνο του 2024, η Γαλλία εισήγαγε 75% περισσότερο από ό,τι την ίδια περίοδο πέρυσι, η Σουηδία 40,5% περισσότερο και η Ελλάδα 36,6% περισσότερο.

Σχεδόν 4,6 εκατομμύρια τόνοι ρωσικού LNG εκφορτώθηκαν στα ευρωπαϊκά λιμάνια το πρώτο τρίμηνο, σε σύγκριση με 4 εκατομμύρια τόνους την ίδια περίοδο του 2023, δηλαδή αύξηση 15%. Επιπλέον, 13 ευρωπαϊκές χώρες έχουν καταβάλει περισσότερα από 30 δισ. ευρώ από το 2022 έως σήμερα.

Το θέμα είναι πολιτικά δυσάρεστο, ιδίως παραμονές των ευρωπαϊκών εκλογών. Δεν είναι ό,τι καλύτερο το ότι Ευρωπαίοι ηγέτες, όπως ο Εμμανουέλ Μακρόν, από τη μία πλευρά είναι ένθερμος υποστηρικτής του Κιέβου, προειδοποιεί τη Ρωσία του Πούτιν να μην “υπολογίζει στην εξάντληση της Ευρώπης”, και από την άλλη, η Γαλλία φαίνεται να έχει καταβάλει περισσότερα από 600 εκατ. ευρώ στο Κρεμλίνο για ρωσικό LNG από τις αρχές του έτους .

Είναι πολιτικά απαράδεκτο για μια χώρα που στηρίζει το Κίεβο περισσότερο από κάθε άλλη ευρωπαϊκή χώρα και δεν σταματά να λέει πόσο σκληρή πρέπει να είναι απέναντι στη Ρωσία να αυξάνει αθόρυβα τις εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου, του καλύτερου πελάτη της Μόσχας.

Η Γαλλία υποστηρίζει πως οι αγορές φυσικού αερίου είναι απαραίτητες για να διατηρηθεί η σταθερή τροφοδοσία των νοικοκυριών με φυσικό αέριο και ότι δεσμεύεται από μια μακροπρόθεσμη σύμβαση με την Gazprom, από την οποία θα ήταν νομικά περίπλοκο να ξεφύγει. Με άλλα λόγια, δεν μπορεί να σπάσει τη σύμβαση, καθώς θα αναγκαστεί να καταβάλει σημαντική αποζημίωση. Το Βέλγιο, η Ισπανία και η Ολλανδία, οι τρεις μεγαλύτεροι αγοραστές υγροποιημένου φυσικού αερίου από τη Μόσχα, υποστηρίζουν τα μέτρα για τη μείωση των αγορών τους, αλλά υποστηρίζουν ότι δεν έχουν νόημα αν δεν δράσουν από κοινού.

Το θέμα με τις εισαγωγές ρωσικού φυσικού αέριου δεν είναι εύκολο. Αφενός η προέλευση του καυσίμου δεν μπορεί πάντα να ελεγχθεί, αφετέρου αν σταματήσει να λειτουργeί ο αγωγός Turkish Stream που μεταφέρει 16 bcm σε Ελλάδα, Βαλκάνια και χώρες της Κ. Ευρώπης, μαζί με την αποφασισθείσα διακοπή από 31 Δεκεμβρίου 2024 του αγωγού μεταφοράς ρωσικού αερίου μέσω Ουκρανίας (14 bcm) προς Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, δύσκολα θα καταστεί εφικτό να αντικατασταθούν  οι ποσότητες.

Σε συνδυασμό με τα παραπάνω, θα πρέπει να ληφθεί υπό όψη πως είναι μαθηματικά βέβαιο ότι αν η ΕΕ απαγορεύσει τις εισαγωγές ρωσικού υγροποιημένου φυσικού αερίου, δηλαδή αν δεν εισάγονται πλέον περίπου 200 φορτία υγροποιημένου φυσικού αερίου ετησίως, η τιμή θα αυξηθεί. Δεν υπάρχουν οι ΗΠΑ, το Κατάρ ή άλλες πηγές προμήθειας για να καλύψουν τη διαφορά. Είτε μας αρέσει είτε όχι, η ενέργεια δεν έχει ακόμη διαχωριστεί από τη Μόσχα. Και το εύφλεκτο περιβάλλον στη Μέση Ανατολή, όπου οι προτεραιότητες των ΗΠΑ επαναπροσδιορίζονται, δίνει στη Ρωσία ακόμη μεγαλύτερη ευχέρεια, στη σφαίρα πάντοτε των συμφερόντων της.