Τουρκία: Οι παράλογες αξιώσεις για τα θαλάσσια πάρκα στο Αιγαίο

Σε μια προσπάθεια διασφάλισης της διαδικασίας με ορίζοντα τουλάχιστον την 13η Μαΐου, ο Κυριάκος Μητσοτάκης και ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έστειλαν καθησυχαστικά μηνύματα εν όψει της συνάντησής τους στην Άγκυρα, τη στιγμή που έχει επιστρέψει η επιθετική ρητορική από την Τουρκία με αφορμή την ίδρυση των Θαλασσίων Πάρκων σε Ιόνιο και Αιγαίο.

Την περασμένη Τετάρτη, πηγές του τουρκικού υπουργείου Άμυνας δήλωσαν ότι οι τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις είναι σε επιφυλακή για να «προστατεύσουν τα δικαιώματα, τα ενδιαφέροντα και τα συμφέροντά μας στο Αιγαίο Πέλαγος και να αποτρέψουμε τις μονομερείς προσπάθειες της Ελλάδας για τη δημιουργία τετελεσμένων»… που αφορούν το «θέμα των νησιών, νησίδων και βραχονησίδων των οποίων η κυριαρχία δεν έχει παραχωρηθεί με συνθήκες (EGAYDAAK)».

Αυτό που ανησυχεί τώρα την Αθήνα είναι ότι η Τουρκία όχι μόνο συνεχίζει να διατηρεί μια αναθεωρητική ατζέντα εναντίον της χώρας μας, αλλά εξηγεί με διαφορετικούς τρόπους πώς θα διασφαλιστεί η ηρεμία στο Αιγαίο και μια διαδικασία συμφιλίωσης μεταξύ των δύο χωρών.

Η ανάδειξη του ζητήματος της «γκρίζας ζώνης» στο Αιγαίο Πέλαγος υπογραμμίζει το στενό πεδίο εφαρμογής και τις μικρές δυνατότητες για μια ουσιαστική συζήτηση σχετικά με την οριοθέτηση ΑΟΖ. Το γιατί τίθεται θέμα «νησιών, νησίδων και βραχονησίδων που δεν έχουν σαφώς εκχωρηθεί στην Ελλάδα από διεθνείς συνθήκες ή των οποίων η κυριαρχία δεν είναι ξεκάθαρη» αμφισβητεί ουσιαστικά την κυριαρχία της Ελλάδας σε όλο το μήκος και πλάτος του Αιγαίου, πέρα ​​από τις μεγάλες εκτάσεις.

Ο προβληματισμός δεν έχει να κάνει μόνο με το ότι η Τουρκία επιμένει σε αυτές τις θέσεις, αλλά και με το ότι η απαίτησή της από την Ελλάδα να ασκήσει αυτοσυγκράτηση στην άσκηση των κυριαρχικών της δικαιωμάτων με αντάλλαγμα την ηρεμία στο Αιγαίο θα οδηγήσει σε ελληνική αποδοχή και νομιμοποίηση. Οι διαφωνίες και οι διεκδικήσεις της Τουρκίας αφορούν όχι μόνο κυριαρχικά δικαιώματα, αλλά, επίσης, και την ίδια την ελληνική κυριαρχία.

Ωστόσο, στη συνάντηση, εκτός από την ανασκόπηση των θετικών εξελίξεων της λεγόμενης «θετικής ατζέντας» (διευκόλυνση βίζας για Τούρκους τουρίστες, περιορισμός της ροής προσφύγων και μεταναστών κ.λπ.), θα υπάρξουν φυσικά «αγκάθια» . Το Θαλάσσιο Πάρκο είναι επίσης μια απόφαση της ΕΕ που συνδέει την ευρωπαϊκή διαδικασία της Τουρκίας με το Κυπριακό, την οποία σίγουρα υποστηρίζει η Ελλάδα.

Σε ό,τι αφορά το Αιγαίο, ήδη το πρόγραμμα «Απάτητες Παραλίες» στην ΚΥΑ που υπέγραψαν την Παρασκευή οι υπουργοί Εθνικής Οικονομίας και Περιβάλλοντος Κωστής Χατζηδάκης και Θόδωρος Σκυλακάκης (βάσει του ν. 5092/2024 «Όροι αξιοποίησης της δημόσιας περιουσίας στις παραθαλάσσιες περιοχές») περιλαμβάνονται και ορθώς πλήθος βραχονησίδων που ανήκουν στην Τήλο, στη Σύμη, στην Κάλυμνο, στο Αγαθονήσι, στην Αμοργό, στην Αστυπάλαια, που είναι πολύ πιθανό να προκαλέσουν επίσης τουρκικές αντιδράσεις.

Στο παρελθόν, σχέδια για την αξιοποίηση νησιών και βραχονησίδων είχαν εκπονηθεί για πρώτη φορά το 1994. Το 1994, ο αναπληρωτής υπουργός Άμυνας κ. Μανώλης Μπετενιώτης ανακοίνωσε και άρχισε να εφαρμόζει σχέδια για τη διευκόλυνση και επιβράβευση όλων όσων επιθυμούν να εγκατασταθούν στα νησιά, καθώς και για επίσκεψη σε βραχονησίδες και εγκατάσταση μικρών εγκαταστάσεων. Δύο χρόνια αργότερα, με το θερμό επεισόδιο των Ιμίων, το εγχείρημα εγκαταλείφθηκε.

Τα περισσότερα νησιά και νησίδες της Ελλάδας έχουν ενταχθεί στο NATURA2000, ενώ πριν από τα γεγονότα στα Ίμια υπήρχαν νησιά και βραχονησίδες με ευρωπαϊκή συμμετοχή στο Επιστημονικό Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα (CORINE, PENED κ.λπ.) και από την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία.

Ακόμη και το 2017, ο τότε υπουργός Ναυτιλίας Νεκτάριος Σαντορινιός ανακοίνωσε σχέδιο εποικισμού και αξιοποίησης βραχονησίδων καθώς και περιβαλλοντικής έρευνας και προστασίας, αλλά λόγω της Τουρκίας  και παρά την αντίδραση και τις προσπάθειες της διεθνούς κοινότητας, το σχέδιο προφανώς δεν εφαρμόστηκε. Η κυβέρνηση δεν θέλησε να διαταράξει στη συνέχεια τις σχέσεις με τον Ερντογάν.

Μάλιστα, αν και έχουν γίνει διάσπαρτες και σκόρπιες προσπάθειες, δεν υπάρχει ακόμη ένα συνεκτικό και ολοκληρωμένο σχέδιο για νησιά και νησιά και τα θαλάσσια πάρκα δεν είναι παρά η αξιοποίηση των δυνατοτήτων και η εκπλήρωση των υποχρεώσεων του NATURA2000 και των νέων δεσμεύσεων της χώρας μας. Δέσμευση για προστασία του περιβάλλοντος μέσω της άσκησης κυριαρχικών δικαιωμάτων και ευθυνών.