Πώς ο εναγκαλισμός Ερντογάν – Χαμάς δηλητηριάζει τις σχέσεις ΗΠΑ – Τουρκίας

Ο όρος “απρόβλεπτος” χαρακτηρίζει ένα πρότυπο συμπεριφοράς που χαρακτηρίζει την εξωτερική πολιτική του Τούρκου προέδρου Ερντογάν. Τα τελευταία χρόνια οι Έλληνες έχουν διαπιστώσει ότι ο σημαντικότερος γείτονάς τους είναι σε θέση να αλλάξει την πολιτική του από τη μια μέρα στην άλλη. Η ακύρωση – επισήμως γίνεται λόγος για αναβολή – της προγραμματισμένης επίσκεψης του Τούρκου προέδρου στον Λευκό Οίκο στις 9 Μαΐου εντάσσεται σε αυτό το πρότυπο. Εδώ και χρόνια επίσκεψη στον Λευκό Οίκο αποτελεί ύψιστη προτεραιότητα για τον Τούρκο πρόεδρο. Υπουργοί και διπλωμάτες και από τις δύο πλευρές εργάστηκαν γι’ αυτόν τον στόχο μέχρι την τελευταία στιγμή. Και ξαφνικά, από το πουθενά, η Τουρκία έκανε πίσω. “Δεν καταφέραμε να εναρμονίσουμε τα χρονοδιαγράμματα των δύο πλευρών”, αναφέρει η διόλου πειστική εξήγηση της αμερικανικής πρεσβείας στην Άγκυρα.

Ωστόσο, η αναβολή της επίσκεψης Ερντογάν στην Ουάσιγκτον καταδεικνύει το πραγματικό επίπεδο των αμερικανοτουρκικών σχέσεων. Παρά την πρόσφατη επίθεση φιλίας της τουρκικής ηγεσίας, η Αγκυρα έχει πλέον περισσότερους εχθρούς από φίλους στην αμερικανική πρωτεύουσα. Το πρόβλημα δεν έγκειται μόνο στη σταδιακή αυτονόμηση της τουρκικής διπλωματίας από τις στρατηγικές επιλογές των ΗΠΑ. Οι στενές σχέσεις της Αγκυρας με τη Μόσχα και την Τεχεράνη δημιουργούν προβληματισμό στην Ουάσιγκτον, αλλά δεν συνιστούν παραβίαση κόκκινης γραμμής για έναν σημαντικό λόγο. Η Τουρκία έχει πείσει ότι δύναται να προσφέρει πολύτιμες υπηρεσίες διαμεσολάβησης ανάμεσα στην εξουθενωμένη από τους πολέμους Δύση και στις αναθεωρητικές δυνάμεις της Ευρασίας.

Αυτό που πραγματικά πλήττει τις σχέσεις μεταξύ των ΗΠΑ και της Τουρκίας είναι ο εναγκαλισμός της κυβέρνησης Ερντογάν με τη Χαμάς. Όπως είναι αναμενόμενο, αυτή η ισλαμιστική οργάνωση θεωρείται από το πολιτικό κατεστημένο των ΗΠΑ ως τρομοκρατική οργάνωση που επιδιώκει την καταστροφή του Ισραήλ. Η σκληρή αντι-ισραηλινή και ενίοτε αντισημιτική ρητορική της τουρκικής ηγεσίας έχει προκαλέσει θυμό και δυσαρέσκεια στο πολιτικό κατεστημένο των Ηνωμένων Πολιτειών. Η υπεράσπιση του Ισραήλ αποτελεί σημαντικό πυλώνα της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή και δεν αμφισβητείται από κανέναν λογικό πολιτικό. Παρά την αυξανόμενη κριτική της κυβέρνησης Νετανιάχου στα αμερικανικά μέσα ενημέρωσης, η αντι-ισραηλινή στάση της Τουρκίας δεν μπορεί πλέον να γίνει ανεκτή.

Πράγματι, η Άγκυρα προσπαθεί να πατήσει σε δύο βάρκες ταυτόχρονα. Από τη μία πλευρά, προσπαθεί να βελτιώσει τις σχέσεις της με την Ουάσιγκτον προκειμένου να προμηθευτεί αμερικανικά μαχητικά αεροσκάφη. Από την άλλη, η κυβέρνηση Ερντογάν δεν θέλει να απεμπλακεί από τη Χαμάς, η οποία έχει ισχυρά ερείσματα στην παλαιστινιακή κοινωνία. Η έμμεση αντίρρηση της Άγκυρας για το δικαίωμα του Ισραήλ στην αυτοάμυνα καθιστά την άσκηση αυτής της διπλωματικής ισορροπίας όλο και πιο δύσκολη.

Το μεγάλο ερώτημα τώρα είναι αν η εξομάλυνση των ελληνοτουρκικών σχέσεων θα προχωρήσει απρόσκοπτα ή αν τελικά θα επηρεαστεί αρνητικά από τα μεγάλα σκαμπανεβάσματα στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις. Είναι σαφές ότι η Ελλάδα επωφελείται από την αποκλιμάκωση της στρατιωτικής έντασης στο Αιγαίο, αλλά αυτό που έχει σημασία είναι τι σκέφτεται η άλλη πλευρά. Εάν η ακύρωση της επίσκεψης Ερντογάν οδηγήσει σε περαιτέρω ψύξη των αμερικανοτουρκικών σχέσεων, είναι σχεδόν βέβαιο ότι η Άγκυρα θα επανεξετάσει τη στάση της απέναντι στην Ελλάδα.