Τα απολιθώματα αποκαλύπτουν ποια ζώα θα εξαφανιστούν

Για περισσότερα από 3,5 δισεκατομμύρια χρόνια, οι ζωντανοί οργανισμοί έζησαν, πολλαπλασιάστηκαν και αποτέλεσαν πολύτιμο μέρος του οικοσυστήματος στη Γη. Η άλλη πλευρά της ύπαρξης νέων ειδών είναι ο μαζικός αφανισμός κάποιων εξ αυτών, ως μέρος του εξελικτικού κύκλου της ζωής, με πέντε γνωστές περιόδους.

Όσα απομένουν αυτών των περιόδων, τα απολιθώματα, λειτουργούν σαν ένα ανοιχτό παράθυρο στο παρελθόν που λειτουργεί, παράλληλα, και ως πύλη για το μέλλον, αφού χάρη σε αυτά μπορούμε να «προβλέψουμε» την πορεία των ειδών που υπάρχουν σήμερα στον πλανήτη, τη στιγμή που η κλιματική αλλαγή επιδρά σημαντικά στην εξέλιξή τους.

Σε μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Science ομάδα ερευνητών ανέλυσε περισσότερα από 290.000 απολιθώματα θαλάσσιων ασπόνδυλων που ανήκουν συνολικά σε περισσότερα από 9.000 διαφορετικά είδη και χρονολογούνται τα τελευταία 485 εκατομμύρια χρόνια – όπως αχινοί, σαλιγκάρια και μαλάκια – για να προσπαθήσει να κατανοήσει καλύτερα ποιοι παράγοντες καθιστούν τα ζώα αυτά πιο ευάλωτα στον κίνδυνο εξαφάνισης. Μια πτυχή που φαίνεται να τα εκθέτει ιδιαίτερα στον κίνδυνο είναι το γεγονός ότι ζουν σε πολύ περιορισμένες γεωγραφικές περιοχές.

Όπως αναφέρεται στην έκθεση οι αιτίες του αφανισμού στο παρελθόν μπορούν να δώσουν πολύτιμες πληροφορίες για τις σημερινές απειλές κατά της βιοποικιλότητας, όπως η κλιματική αλλαγή. Οι επιστήμονες διερεύνησαν τους παράγοντες που οδήγησαν στην εξαφάνιση των ειδών κατά τη διάρκεια του Φανεροζωικού αιώνα, χρησιμοποιώντας δεδομένα για θαλάσσια ασπόνδυλα από τη βάση δεδομένων Παλαιοβιολογίας.

Μέσω υπολογιστικών προσομοιώσεων η ερευνητική ομάδα ανακατασκεύασε το είδος του κλίματος στο οποίο ζούσαν καθώς και τις πιθανές κλιματικές αλλαγές στις οποίες εξετέθησαν, διαπιστώνοντας ότι όσα βρίσκονταν σε μικρότερες γεωγραφικές περιοχές, ή είχαν μικρότερα σώματα, αντιμετώπιζαν περισσότερες πιθανότητες να εξαφανιστούν, όπως και εκείνα που ζούσαν σε θερμότερα μέρη.

«Η ανθρωπογενής κλιματική αλλαγή αυξάνεται ραγδαία και ήδη επηρεάζει τη βιοποικιλότητα. Η κατανόηση των μηχανισμών με τους οποίους το κλίμα μεσολαβεί στην εξαφάνιση παραμένει περιορισμένη. Καταλήξαμε ότι ο συνδυασμός φυσιολογικών χαρακτηριστικών και της έκτασης της κλιματικής αλλαγής είναι απαραίτητος για να εξηγηθούν τα πρότυπα εξαφάνισης των θαλάσσιων ασπόνδυλων. Τα αποτελέσματά μας υποδηλώνουν ότι οι οργανισμοί που προηγουμένως προσδιορίζονταν ως ανθεκτικοί στην εξαφάνιση ενδέχεται να πέσουν θύματα αφανισμού εάν το μέγεθος της κλιματικής αλλαγής διευρυνθεί», αναφέρει η έκθεση.

Οι επιστήμονες κατέληξαν ότι τα είδη που βρέθηκαν σε ακραίες κλιματικές συνθήκες, όπως οι πολικές περιοχές, ήρθαν αντιμέτωπα με σημαντικά υψηλό κίνδυνο εξαφάνισης. Αντίστοιχα, τα ζώα με μικρότερο σώμα ήταν πιο επιρρεπή στην εξαφάνιση τόσο εξαιτίας των κλιματικών συνθηκών όσο και άλλων αλλαγών.

Ωστόσο, όπως τονίζουν οι ειδικοί, ο πιο σημαντικός παράγοντας πρόβλεψης του κινδύνου εξαφάνισης ήταν το μέγεθος της γεωγραφικής περιοχής. Είδη με μικρότερη εμβέλεια, που καταλαμβάνουν γεωγραφικά περιορισμένες περιοχές, είχαν μεγαλύτερη πιθανότητα εξαφάνισης.

Για πρώτη φορά, όπως επισημαίνουν, η έρευνα προσδιορίζει την κλιματική αλλαγή ως σημαντικό παράγοντα πρόβλεψης της εξαφάνισης.

«Παρατηρήσαμε ότι τα είδη που υποβλήθηκαν σε τοπικές κλιματικές αλλαγές 7 βαθμών Κελσίου, ή μεγαλύτερες, είχαν σημαντικά περισσότερες πιθανότητες να αφανιστούν. Αυτό υποδηλώνει ότι η υπέρβαση αυτού του ορίου αυξάνει την πιθανότητα εξαφάνισης ενός είδους, ανεξάρτητα από τα άλλα χαρακτηριστικά του. Επιπλέον, η έρευνα δείχνει ότι υπάρχει σωρευτική επίδραση αυτών των μεταβλητών στον κίνδυνο εξαφάνισης. Αυτό υπογραμμίζει τη σημασία της εξέτασης ενός ευρέος φάσματος παραγόντων κατά την αξιολόγηση της ευπάθειας στην εξαφάνιση», εξηγούν προσθέτοντας ότι η μελέτη αναδεικνύει την πρόκληση που θέτει η κλιματική αλλαγή στην παγκόσμια βιοποικιλότητα και τονίζει την αναγκαιότητα για συνεχή έρευνα.