20 χρόνια από τη μεγάλη διεύρυνση του 2004: ένας απολογισμός

Την 1η Μαΐου 2004, οι ηγέτες 10 νέων κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης παρουσίασαν τις σημαίες τους στον Πατ Κοξ, τότε πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.

Η ΕΕ αυξήθηκε από 15 σε 25 μετά την προσχώρηση της Κύπρου, της Τσεχίας, της Εσθονίας, της Ουγγαρίας, της Λετονίας, της Λιθουανίας, της Μάλτας, της Πολωνίας, της Σλοβακίας και της Σλοβενίας.

Το μπλοκ περιλαμβάνει τώρα 27 χώρες – η Κροατία ήταν η πιο πρόσφατη προσθήκη, η οποία εντάχθηκε το 2022. Το Ηνωμένο Βασίλειο επέλεξε να αποχωρήσει μετά το Brexit τον Ιούνιο του 2016.

Τα 10 κράτη μέλη αντιπροσώπευαν αύξηση του πληθυσμού κατά 20% και το έδαφος της ΕΕ αυξήθηκε σχεδόν κατά το ίδιο ποσοστό.

Το συνολικό ΑΕΠ αυξήθηκε κατά περίπου 9%, ενώ το κατά κεφαλήν ΑΕΠ μειώθηκε.

Ο Μάικλ Έμερσον, Αναπληρωτής Ανώτερος Ερευνητής στο CEPS Βρυξέλλες, δήλωσε ότι η διεύρυνση είχε οικονομικά και κοινωνικά οφέλη, αλλά λιγότερο στον πολιτικό τομέα.

«Τα οικονομικά πήγαν πολύ καλά. Όλα τα νέα κράτη μέλη αναπτύσσονται ταχύτερα από όλα τα παλαιά κράτη μέλη. Η χρηματοπιστωτική σταθερότητα ήταν αρκετά καλή», είπε. «Από την πλευρά του λαού, οι μεταναστευτικές κινήσεις μέσα και έξω πραγματοποιούνται πολύ ελεύθερα και με ομαλό τρόπο. Τώρα η πολιτική – υπάρχουν μερικά προβλήματα στο δρόμο εκεί, αλλιώς γνωστά ως Πολωνία και Ουγγαρία, και πιθανώς Σλοβακία».

Το 2017, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κίνησε διαδικασία βάσει του άρθρου 7 για να αντιμετωπίσει τους κινδύνους για το κράτος δικαίου και τις αξίες της ΕΕ στην Πολωνία. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο υποστήριξε την κίνηση αυτή με ψήφισμα τον Μάρτιο του 2018.

Το Κοινοβούλιο ξεκίνησε τη διαδικασία του άρθρου 7 για την Ουγγαρία τον Σεπτέμβριο του 2018.

Νωρίτερα φέτος, ο Άνταμ Μπόντναρ, γενικός εισαγγελέας της Πολωνίας, παρουσίασε ένα «σχέδιο δράσης» σε συνάντηση των υπουργών ευρωπαϊκών υποθέσεων στις Βρυξέλλες, το οποίο αποτελείται από εννέα νομοσχέδια που αποσκοπούν στην αποκατάσταση της δικαστικής ανεξαρτησίας.

Η προκήρυξη αποτελεί μέρος της… διπλωματικής επαναφοράς στην οποία ηγείται ο πρωθυπουργός Ντόναλντ Τουσκ από τότε που ανέλαβε τα καθήκοντά του τον Δεκέμβριο.

Η Πολωνία υπάγεται στο άρθρο 7 από το 2017 λόγω συστηματικών παραβιάσεων των θεμελιωδών αξιών και της συνεχιζόμενης διάβρωσης της δικαστικής ανεξαρτησίας.

Η Ουγγαρία βρίσκεται υπό την πρώτη φάση του Άρθρου 7 από το 2018 λόγω της δημοκρατικής υποχώρησης που εποπτεύεται από τον πρωθυπουργό Βίκτορ Ορμπάν, ο οποίος κατηγορείται για αποδυνάμωση της δικαστικής ανεξαρτησίας, διαιώνιση του φιλανθρωπισμού, αραίωση του πλουραλισμού των μέσων ενημέρωσης, κατάχρηση εξουσιών έκτακτης ανάγκης, ψήφιση νομοθεσίας κατά των ΛΟΑΤΚΙ και παρεμπόδιση των δικαιωμάτων ασύλου.

Στο μεταξύ, άλλες ευρωπαϊκές χώρες αναμένουν για ένταξη, με εννέα να αγωνίζονται για ένταξη ως αναγνωρισμένες υποψήφιες χώρες – Σερβία, Μαυροβούνιο, Βοσνία και Ερζεγοβίνη, Βόρεια Μακεδονία, Αλβανία, Τουρκία, Ουκρανία, Γεωργία και Μολδαβία.

Για να γίνει δεκτό στην ομάδα, κάθε υποψήφιο κράτος πρέπει να εργαστεί για να καταστήσει τις αξίες και τους νόμους της ΕΕ δικές του.

Πέρυσι, οι έξι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων – οι πέντε υποψήφιες χώρες συν το Κοσσυφοπέδιο – έλαβαν ένα αναπτυξιακό σχέδιο και προσέφεραν πρόσβαση σε τμήματα της ενιαίας αγοράς της ΕΕ με αντάλλαγμα ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις ως σκαλοπάτι για την πλήρη ένταξη στην ένωση.

Τη Δευτέρα, ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ δήλωσε ότι η ΕΕ πρέπει να μεγαλώσει διαφορετικά κινδυνεύει να αντιμετωπίσει ένα «νέο σιδερένιο παραπέτασμα» κατά μήκος της ανατολικής πλευράς της.

Η παρατήρηση έρχεται καθώς εντείνεται ο πόλεμος της Ρωσίας με την Ουκρανία που βρίσκεται σε αναμονή.

«Θα ήταν εξαιρετικά επικίνδυνο να έχουμε μια ασταθή γειτονιά με έλλειψη ευημερίας ή έλλειψη οικονομικής ανάπτυξης. Αυτά είναι τα κοινά μας συμφέροντα – των υποψηφίων χωρών και της ΕΕ – να σημειώσουμε πρόοδο, να επιταχύνουμε», δήλωσε ο Michel.

Ο Έμερσον επεσήμανε ότι υπάρχει πιθανότητα αυτές οι νέες χώρες να παραβιάσουν τις αξίες και τα συμφέροντα του μπλοκ.

«Για τα Βαλκάνια, μπορεί να προχωρήσει με μηχανισμούς διασφάλισης, θα έλεγα, από πολιτική πλευρά. Φυσικά, η Ουκρανία είναι μια μοναδική περίπτωση, μια μεγάλη, μεγάλη και δεν ξέρουμε πώς θα τελειώσει ο πόλεμος», είπε.

Νωρίτερα αυτό το μήνα, μια αποκλειστική δημοσκόπηση IPSOS/EuroNews διαπίστωσε ότι το 45% των πολιτών σε ολόκληρη την ΕΕ τάσσεται υπέρ της ένταξης της Ουκρανίας στο μπλοκ, ενώ το 35% είναι ανοιχτά εναντίον της και το 20% είναι αναποφάσιστοι.

Το κράτος μέλος που αντιτίθεται περισσότερο στην ένταξη της Ουκρανίας είναι η Ουγγαρία, όπου το 54% των ερωτηθέντων είναι εναντίον της και το 18% είναι υπέρ.

Η κατεστραμμένη από τον πόλεμο χώρα και η γειτονική Μολδαβία έκαναν την προσπάθειά τους να γίνουν μέλη της ΕΕ εντός εβδομάδων από την πλήρη εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022 και απέκτησαν το καθεστώς υποψήφιας χώρας σε χρόνο ρεκόρ.

Η ΕΕ συμφώνησε να ξεκινήσει ενταξιακές διαπραγματεύσεις με την Ουκρανία στα τέλη του 2023.

Η χώρα καλείται να ενισχύσει την καταπολέμηση της διαφθοράς, να υιοθετήσει έναν ολοκληρωμένο νόμο για την άσκηση πίεσης και να ολοκληρώσει τη μεταρρύθμιση του νομικού πλαισίου για τις εθνικές μειονότητες.

Πηγή: euronews.com.gr//Από Arató László & Maria Psara