Οι Ισπανοί πολιτικοί παίζουν με τη φωτιά

Ο Έδρο Σάντσεθ έχει χτίσει τη φήμη του επιτυχημένου πολιτικού τζογαδόρου, αλλά η αναστολή των δημοσίων καθηκόντων και η απειλή με παραίτηση, όπως έκανε την περασμένη εβδομάδα, ήταν μια πολιτική βόμβα. Ήταν τόσο ασυνήθιστο που οδήγησε σε πέντε ημέρες εθνικής σύγχυσης και τις πιο άγριες εικασίες σχετικά με τα κίνητρά του: από την ψυχική υγεία μέχρι την αληθινή αγάπη και κάθε είδους γελοιότητες που συνδέονται με τις σκοτεινές τέχνες της πολιτικής στο ενδιάμεσο. Η ανακοίνωσή του ότι τελικά δεν θα παραιτηθεί, αποτέλεσε άλλη μια έκπληξη, ακόμη και για ορισμένους από τους πολιτικούς του συμμάχους.

Το χρονοδιάγραμμα αυτής της φαινομενικά αυτοπροκαλούμενης πολιτικής αναταραχής προσθέτει στην παραδοξότητά της. Ο κεντροαριστερός σοσιαλιστής πρωθυπουργός πέρασε μήνες δημιουργώντας μια εύθραυστη κοινοβουλευτική πλειοψηφία μετά από στενές εκλογές τον Ιούλιο του 2023. Η κυβέρνηση συνασπισμού του βρίσκεται τώρα στα πρόθυρα ψήφισης αμφισβητούμενου νόμου αμνηστίας για Καταλανούς αξιωματούχους που συμμετείχαν στη μη εξουσιοδοτημένη ψηφοφορία για την ανεξαρτησία της Καταλονίας το 2017 , και το Ισπανικό Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα του (PSOE) προηγείται στις δημοσκοπήσεις ενόψει των βαρυσήμαντων περιφερειακών εκλογών στην Καταλονία στις 12 Μαΐου.

Ανακοινώνοντας ότι χρειαζόταν χρόνο για να σκεφτεί το μέλλον του, ο Sánchez ανέφερε μια «επιχείρηση παρενόχλησης και εκφοβισμού» που διεξήγαγαν οι αντίπαλοί του εναντίον της συζύγου του, Begoña Gómez. Αυτό έγινε λίγες ώρες αφότου ένας δικαστής άνοιξε μια προκαταρκτική έρευνα για καταγγελίες για σύγκρουση συμφερόντων σε σχέση με πανεπιστημιακά προγράμματα που ηγήθηκε ο Gómez και μια εταιρεία που έλαβε κεφάλαια ανάκαμψης από την πανδημία.

Η δικαστική υπόθεση ξεκίνησε από την ομάδα πίεσης Μάνος Λιμπιάς (Καθαρά χέρια), η οποία έχει διασυνδέσεις με την ακροδεξιά. Ο Σάντσεθ απέρριψε τους ισχυρισμούς εναντίον της συζύγου του ως αναληθή και κατηγόρησε τους δεξιούς πολιτικούς αντιπάλους, αλλά και τις αναφορές από «αφανώς δεξιά και ακροδεξιά» μέσα ενημέρωσης, χωρίς να διευκρινίσει ποια μέσα εννοούσε.

Τη Δευτέρα, μετά την περίοδο προβληματισμού του, ο Σάντσες εξέδωσε άλλη μια δήλωση, δεσμευόμενος να παραμείνει και να πολεμήσει ακόμη πιο σκληρά εναντίον εκείνων που διαδίδουν τα «ψεύτικα που διαστρεβλώνουν την πολιτική ζωή».

Ο Sanchez έχει δίκιο που καλεί αντιεπαγγελματικές οργανώσεις μέσων ενημέρωσης για διάδοση ψεμάτων και αβάσιμων υπαινιγμών. Χρειάστηκε εδώ και καιρό να αντιμετωπίσει προσωπικές επιθέσεις και παραλογισμούς που διαδίδονται στο Διαδίκτυο από τη δεξιά πτέρυγα και τους ακροδεξιούς αντιπάλους του, συμπεριλαμβανομένων κακόβουλων και αβάσιμων φημών για τη σύζυγό του και την οικογένειά της.

Αλλά συγχέει άδικα τα άδικα διαδικτυακά κουτσομπολιά και φήμες που διαδίδονται από δευτερεύοντα μέσα και περιθωριακούς ειδήμονες με νόμιμες αναφορές μεγάλων ειδησεογραφικών οργανισμών που εγείρουν ερωτήματα σχετικά με τα ηθικά πρότυπα στην κυβέρνηση.

Πέρα από την υπόθεση του Gómez, η οποία φαίνεται να είναι ένα δευτερεύον ζήτημα, πιο σοβαρές κατηγορίες αντιμετωπίζει η κυβέρνηση Sánchez. Ένας πρώην υπουργός, ο José Luis Ábalos τέθηκε σε διαθεσιμότητα από το PSOE τον Φεβρουάριο, αφού αρνήθηκε να παραιτηθεί για φερόμενο σκάνδαλο δωροδοκίας που αφορούσε έναν βοηθό του τμήματος. Ο Ábalos δεν ερευνήθηκε ο ίδιος και αρνείται οποιαδήποτε αδικοπραγία, αλλά το κόμμα είπε ότι φέρει «πολιτική ευθύνη».

Ο Sánchez έχει μια άποψη σχετικά με την υποβάθμιση της συζήτησης στο ισπανικό κοινοβούλιο, στα μέσα ενημέρωσης και στους δημόσιους θεσμούς ευρύτερα. Τα επίπεδα αυτού που οι πολιτικοί επιστήμονες αποκαλούν «συναισθηματική πόλωση» (ο βαθμός στον οποίο τα διαφορετικά πολιτικά στρατόπεδα απεχθάνονται το ένα το άλλο) στην Ισπανία είναι χειρότερα ακόμη και από εκείνα στις ΗΠΑ, προτείνουν πρόσφατες μελέτες. Ακόμα κι αν η ίδια η ιδεολογική πόλωση δεν είναι ακραία όταν εξετάζετε ζητήματα όπως η ανισότητα, η ανακατανομή και η κλιματική κρίση, όπου εξακολουθεί να υπάρχει συναίνεση, το μίσος των αντίπαλων κομμάτων γίνεται όλο και περισσότερο ένα ζήτημα.

Είναι πολύ εύκολο να επισημάνουμε την ωμή ρητορική των πολιτικών, ιδιαίτερα της δεξιάς, ως αιτία. Ο πρωθυπουργός κατηγορείται συστηματικά για «ψέματα» χωρίς αποδείξεις. Οι συντηρητικοί της αντιπολίτευσης περιγράφουν την Ισπανία ως «δικτατορία» με τον Σάντσεθ να συμπεριφέρεται όπως ο Φράνκο. Δεν υπάρχουν συνέπειες καθώς δεν υπάρχει υπουργικός κώδικας κατά του ψέματος ή της κατηγορίας κάποιου για ψέματα. Υπήρξαν ακόμη και μερικά περιστατικά σωματικής βίας εναντίον τοπικών σοσιαλιστών αξιωματούχων.

Ο Sánchez χαρακτηρίζει τέτοιες επιθέσεις ως «ασύμμετρες», σημειώνοντας με ακρίβεια ότι το ισχυρότερο βιτριόλι προέρχεται από τα δεξιά. Αλλά δεν είναι άψογος στην τροφοδοσία ή τη διευθέτηση του διχασμού. Μπορεί να μην είναι το προσωπικό του στυλ, αλλά ο υπουργός Μεταφορών του, βασικό πρόσωπο του κόμματος, είναι γνωστός για την σθεναρή του μεταχείριση σε δημοσιογράφους και πολιτικούς στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και όχι μόνο. Κάποιοι μπορεί να το χαρακτηρίσουν εκφοβισμό. Τις τελευταίες ημέρες, υπουργοί και σύμμαχοι της κυβέρνησης κατηγόρησαν τους αντιπάλους τους στα δεξιά για απόπειρα πραξικοπήματος και χρωματίζουν την τρέχουσα κατάσταση ως αγώνα μεταξύ καλού και κακού.

Η επίθεση στην επίθεση έχει γίνει μια επιτυχημένη στρατηγική μέσων ενημέρωσης για πολλούς Ισπανούς πολιτικούς και συχνά παρέχει μια βολική απόσπαση της προσοχής από τον πολιτικό έλεγχο. Η συντηρητική πρόεδρος της περιφέρειας της Μαδρίτης, Isabel Díaz Ayuso, δέχτηκε ευρεία κριτική μετά την επιθετική απάντηση της ομάδας της στα μέσα ενημέρωσης που ανέφεραν έρευνα από τις φορολογικές αρχές για υποτιθέμενη απάτη από τον σύντροφό της. Η Diaz Ayuso κατηγόρησε την κυβέρνηση και τα μέσα ενημέρωσης ότι ενορχήστρωσαν μια εκστρατεία για να τη στοχοποιήσουν μέσω του συντρόφου της.

Η ειρωνεία είναι ότι η Ισπανία είναι πλέον σε καλή κατάσταση. Η χώρα έχει μια ανθεκτική οικονομία που ενισχύεται από τη μετανάστευση, αποτελεσματικά τρένα και δημόσιες υπηρεσίες που λειτουργούν αρκετά καλά, μια ακμάζουσα βιομηχανία ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και ζωντανές πόλεις που μπορούν να περπατήσουν.

Ίσως δεν πρέπει να προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι οι Ισπανοί επισημαίνουν τους πολιτικούς ως το κύριο πρόβλημα της χώρας. Στην τελευταία δημοσκόπηση από το δημόσιο εκλογικό κέντρο, με στοιχεία του Μαρτίου, το ζήτημα που προσδιορίζεται συχνότερα ως το μεγαλύτερο πρόβλημα της χώρας είναι «η κυβέρνηση και τα πολιτικά κόμματα». Η «κακή συμπεριφορά των πολιτικών» αναφέρεται σχεδόν εξίσου συχνά. Το ποσοστό των Ισπανών που εμπιστεύονται τις ειδήσεις τις περισσότερες φορές έχει μειωθεί κατά 18 μονάδες από το 2017, σύμφωνα με το Reuters Institute for the Study of Journalism.

Η άποψη ότι η ισπανική δημοκρατία κινδυνεύει μπορεί να είναι υπερβολή, αν σκεφτεί κανείς ότι πριν από λίγο καιρό πολιτικοί, δημόσιοι υπάλληλοι και δημοσιογράφοι δολοφονούνταν από την τρομοκρατική ομάδα Eta επειδή έκαναν τη δουλειά τους. Αλλά οι θεσμοί που δεν ήταν τόσο ισχυροί στην αρχή, διαβρώνονται από τη ρητορική του Τραμπ.

Δεν υπάρχουν ανεξάρτητες δημόσιες έρευνες στο κοινοβούλιο. Οι δικαστές συχνά επιδεικνύουν κομματικές τάσεις και οι δικαστές της ανώτατης νομικής αρχής διορίζονται από πολιτικά κόμματα. Δεν υπάρχουν κανόνες αμεροληψίας για τους δημοσιογράφους που εργάζονται στον δημόσιο ραδιοτηλεοπτικό σταθμό, όπου οι κυβερνήσεις και τα πολιτικά κόμματα παρεμβαίνουν συνεχώς. Τα πρότυπα είναι ανύπαρκτα σε σχεδόν κάθε σφαίρα της δημόσιας ζωής.

Ακόμα κι αν δεν παραβιάστηκαν κανόνες από τη σύζυγο του πρωθυπουργού, η Ισπανία δεν διαθέτει έναν αποτελεσματικό φύλακα δεοντολογίας για να αποτρέψει τις ανάρμοστες, όπως τόνισε η Miriam González, μια Ισπανίδα δικηγόρος που είναι παντρεμένη με τον Nick Clegg. Αυτό φαίνεται σαν βασική απαίτηση σε μια λειτουργική δημοκρατία.

Θα ήταν ευπρόσδεκτο αν αυτή η κρίση αποδεικνύεται καμπή για τα πρότυπα στη δημόσια ζωή. Ο Sánchez ζήτησε «έναν συλλογικό προβληματισμό» για «αναγέννηση», αλλά απέτυχε να προσφέρει μια ακομματική συμφωνία ή μεταρρυθμίσεις. Η απουσία κανόνων στο κοινοβούλιο και η παραβίαση βασικών κανόνων έχουν μολύνει τη δημόσια ζωή με επικίνδυνους τρόπους την τελευταία δεκαετία. Τα πιο ριζοσπαστικά κόμματα δεν μπόρεσαν να το αξιοποιήσουν όπως σε άλλες χώρες, αλλά οι Ισπανοί πολιτικοί παίζουν με τη φωτιά.