Γιατί η Δύση δεν έχει την πολυτέλεια να απομονώσει τον Ερντογάν

Η Τουρκία ανέστειλε πλήρως τις εμπορικές της σχέσεις με το Ισραήλ, λόγω των επιθέσεων στη Λωρίδα της Γάζας. Σταμάτησε τις εξαγωγές και τις εισαγωγές όλων των προϊόντων που σχετίζονται με το Ισραήλ. «Τα νέα μέτρα θα εφαρμοστούν αυστηρά έως ότου η ισραηλινή κυβέρνηση επιτρέψει την απρόσκοπτη ροή ανθρωπιστικής βοήθειας στη Γάζα», ανέφερε το τουρκικό υπουργείο Εμπορίου στο Χ.

Ο τούρκος πρόεδρος, Ερντογάν, δεν διστάζει να επιδεινώσει τις ήδη κακές σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών.

Το εμπόριο μεταξύ Ισραήλ και Τουρκίας ανήλθε σε 6,8 δισεκατομμύρια δολάρια το 2023, εκ των οποίων οι τουρκικές εξαγωγές αντιπροσώπευαν το 76%, ανέφερε το Bloomberg, επικαλούμενο την τουρκική στατιστική υπηρεσία.

Ο ισραηλινός υπουργός Εξωτερικών, Ισραέλ Κατζ, αντέδρασε με οργή. «Ο Ερντογάν σπάει τις συμφωνίες μπλοκάροντας τα λιμάνια για ισραηλινές εισαγωγές και εξαγωγές», έγραψε ο Κατζ στο X. «Έτσι συμπεριφέρεται ένας δικτάτορας, αδιαφορώντας για τα συμφέροντα του τουρκικού λαού και των επιχειρηματιών».

Ο Ερντογάν δεν δίστασε επίσης να τινάξει στον αέρα την προγραμματισμένη για τις 9 Μαΐου επίσκεψή του στην Ουάσιγκτον, υποδεχόμενος στην Κωνσταντινούπολη τον αρχηγό της Χαμάς, Ισμαήλ Χανίγια. Αλλά και να χαρακτηρίσει ως «φασιστική» την απάντηση των αρχών των Ηνωμένων Πολιτειών στις διαδηλώσεις υπέρ των Παλαιστινίων σε πολλά πανεπιστημιακά ιδρύματα.

Πού το πάει ο Ερντογάν; Μετά την ήττα στις τοπικές εκλογές, ο Ερντογάν έχει κλιμακώσει την ήδη πολύ σκληρή κριτική του προς το Ισραήλ και τη Δύση για εσωτερικούς πολιτικούς λόγους. Ο τούρκος πρόεδρος έχει πάντως επανειλημμένα κατηγορήσει το Ισραήλ για «γενοκτονία» κατά των Παλαιστινίων.

Ανακοίνωσε επίσης ότι θα συμμετάσχει στην αγωγή της Νότιας Αφρικής κατά του Ισραήλ, ενώπιον του Διεθνούς Δικαστηρίου, για φερόμενες παραβιάσεις της Σύμβασης για τη Γενοκτονία που διαπράχθηκαν στον πόλεμο της Γάζας.

Την ίδια ώρα, πάντως, τα κράτη της ΕΕ θέλουν να βελτιώσουν τις σχέσεις τους με την Τουρκία. Τα μεγαλύτερα εμπόδια στην πορεία αυτή παραμένουν το Κυπριακό και ένας απρόβλεπτος τούρκος πρόεδρος, που δεν διατάζει να παραβιάζει το κράτος δικαίου στο εσωτερικό και να συνδιαλέγεται με τον ρώσο πρόεδρο Πούτιν, στο εξωτερικό.

Ευρωπαίοι πολιτικοί εναλλάσσονται σε επισκέψεις στο τουρκικό προεδρικό μέγαρο. Ο γερμανός προέδρος, Φρανκ Βάλτερ Σταϊνμάιερ, ταξίδεψε στην Άγκυρα την περασμένη εβδομάδα για να συνομιλήσει με τον τούρκο ομόλογό του, για την Ουκρανία, τη σύγκρουση στη Μέση Ανατολή και τις γερμανικές εξαγωγές όπλων.

Λίγο αργότερα έφτασε ο απερχόμενος πρωθυπουργός της Ολλανδίας, Μαρκ Ρούτε, για να ζητήσει την ευλογία του Ερντογάν στην υποψηφιότητά του ως γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ. Στην Άγκυρα αναμένεται σύντομα και ο Έλληνας Πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, για διμερείς συνομιλίες.

Όσο και αν οι επισκέψεις αυτές είχαν και έχουν διαφορετικούς στόχους, φαίνεται ότι έχουν ένα κοινό σημείο: Η Ευρώπη θέλει να λιώσουν οι πάγοι με την Τουρκία, όσο και αν ουδείς ηγέτης στην ΕΕ θέλει την ένταξη της Τουρκίας στην Ένωση.

Στην τελευταία σύνοδο κορυφής της ΕΕ, οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων, παραδόξως, τόνισαν στην τελική δήλωσή τους την ανάγκη για την «ανάπτυξη μιας συνεργατικής και αμοιβαία επωφελούς σχέσης»,για ένα σταθερό και ασφαλές περιβάλλον στην Ανατολική Μεσόγειο.

Το εμπόριο κινεί τα νήματα Ο ύπατος εκπρόσωπος της ΕΕ για τις εξωτερικές υποθέσεις, Τζότζεπ Μπορέλ, είχε ήδη παρουσιάσει έκθεση τον Νοέμβριο για την Τουρκία ,στην οποία ζητούσε στενότερη συνεργασία στους τομείς του εμπορίου, της ενέργειας, των μεταφορών και του ελέγχου της μετανάστευσης. Πρότεινε επίσης τον εκσυγχρονισμό της τελωνειακής ένωσης. Η Άγκυρα ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για αυτό. Το ελεύθερο εμπόριο με την ΕΕ εξακολουθεί να ισχύει μόνο για εμπορικά αγαθά και υπηρεσίες.

Ο Ερντογάν ξέρει επίσης ότι χρειάζεται τους Ευρωπαίους – και τη Δύση γενικότερα. Σε κάθε περίπτωση, η Γερμανία και η ΕΕ είναι μακράν οι μεγαλύτεροι εμπορικοί εταίροι της χώρας. Η οικονομική κατάσταση παραμένει δύσκολη και η Τουρκία χρειάζεται επειγόντως επενδυτές. Οι ανατροπές των τελευταίων ετών στάθηκαν εμπόδιο. Η Άγκυρα μπορεί να ελπίζει σε άμεσες βελτιώσεις στην οικονομική δραστηριότητα από την πρόοδο στην τελωνειακή ένωση.

Γεωστρατηγικές αντιπαραθέσεις Αλλά η Άγκυρα εξαρτάται επίσης από τη διεθνή συνεργασία όσον αφορά την πολιτική ασφάλειας. Ο στρατηγικός στόχος του Ερντογάν για αυτάρκεια στην πολιτική εξοπλισμών εξακολουθεί να ισχύει, αλλά παρά τη μεγάλη πρόοδο της Άγκυρας στον τομέα αυτόν, δεν μπορεί να επιτευχθεί στο άμεσο μέλλον.

Ο εκλεκτός εταίρος για μια χώρα που ανήκει στο ΝΑΤΟ, παραμένει η Δύση. Εκ των υστέρων, η αγορά του ρωσικού συστήματος αντιπυραυλικής άμυνας S-400 αποδείχθηκε κακή απόφαση με σοβαρές συνέπειες.

Από την επανεκλογή του πέρυσι, ο Ερντογάν προσπάθησε επομένως να διασφαλίσει ότι οι σχέσεις με τη Δύση είναι όσο το δυνατόν πιο ομαλές. Ο νέος υπουργός Εξωτερικών, Χακάν Φιντάν, εκπροσωπεί αυτή την πορεία. Τον Ιανουάριο, η Άγκυρα τελικά ενέδωσε στο θέμα της ένταξης της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ. Σε αντάλλαγμα, η Τουρκία έλαβε το πράσινο φως από τις ΗΠΑ για την αγορά νέων μαχητικών αεροσκαφών F-16.

Ζητά ανταλλάγματα Αλλά και η Δύση, με δεδομένη την εκρηκτική κατάσταση στην περιοχή της Μέσης Ανατολής, αλλά και λόγω του προσφυγικού ζητήματος, για το οποίο η Άγκυρα συνεργάζεται με τις Βρυξέλλες, η ΕΕ δεν έχει την πολυτέλεια να απομονώσει τον Ερντογάν. Αυτός είναι ένας λόγος για τον οποίο υπάρχει μια χαλάρωση στις διμερείς σχέσεις ΕΕ-Τουρκίας.

Ο βαθμός όμως στον οποίο η Τουρκία είναι έτοιμη να προσεγγίσει την ΕΕ σε άλλα θέματα, δεν είναι καθόλου σαφής. Όταν ένας φιλοκυβερνητικός δημοσιογράφος έγραψε πριν από μερικές εβδομάδες ότι η συνεχιζόμενη φυλάκιση του φιλάνθρωπου επιχειρηματία Οσμάν Καβάλα δεν ωφελεί την Τουρκία, γεννήθηκαν ελπίδες για πιθανή απελευθέρωση του πιο διάσημου πολιτικού κρατούμενου της χώρας.

Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων το ζητά άλλωστε εδώ και πολύ καιρό. Αλλά ο Ερντογάν το απορρίπτει. Ο τούρκος πρόεδρος έχει μια προσέγγιση «παζαριού» στην εξωτερική πολιτική. Όπως και με την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ, αναμένει συγκεκριμένες παραχωρήσεις ως αντάλλαγμα. Το γεγονός, για παράδειγμα, ότι η Γερμανία εμποδίζει την πώληση των Eurofighters στην εταίρο του ΝΑΤΟ, Τουρκία, αλλά δεν ανησυχεί για την εξαγωγή τους στη Σαουδική Αραβία, προκαλεί μεγάλες αντιδράσεις στην Άγκυρα.

Αγκάθι τα «δυο κράτη» στην Κύπρο Αλλά και η τελευταία απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου θεωρείται ως οπισθοδρόμηση στην Τουρκία, ιδίως λόγω της σαφούς σύνδεσης της εταιρικής σχέσης ΕΕ-Τουρκίας, με την επίλυση του Κυπριακού με βάση το διεθνές δίκαιο και τις αποφάσεις του ΟΗΕ.Η δήλωση της συνόδου κορυφής των 27 αναφέρει ότι η «εποικοδομητική δέσμευση» της Άγκυρας στο Κυπριακό θα συμβάλει «αποφασιστικά» στην προώθηση της συνεργασίας των δυο πλευρών.

Με απλά λόγια, να ξεχάσει η Άγκυρα τη «λύση των δυο κρατών» στην Κύπρο. Αυτό φυσικά δεν έγινε δεκτό στην Τουρκία. «Η περίπλοκη σχέση μεταξύ Τουρκίας και ΕΕ δεν μπορεί να περιοριστεί στην Κύπρο», ανέφερε το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών.

Σε κάθε περίπτωση, ο ουρανός παραμένει συννεφιασμένος στις σχέσεις της Τουρκίας με την ΕΕ, αλλά και τις ΗΠΑ. Και ο Ερντογάν δεν πρόκειται να κάνει πίσω…