Πλησιάζει η ώρα του Μακρόν για την Ευρώπη;

Οι μέρες που η Ευρώπη αγόραζε την ενέργειά της από τη Ρωσία, μετέφερε μέρος της παραγωγής της στην Κίνα και στηριζόταν στις Ηνωμένες Πολιτείες για την ασφάλειά της έχουν τελειώσει. Η Ευρωπαϊκή Ενωση είναι θνητή και θα μπορούσε κάλλιστα να κατατροπωθεί στα χέρια του Βλαντίμιρ Πούτιν, του Σι Τζινπίνγκ, του Ντόναλντ Τραμπ ή των δικών της λαϊκιστικών κομμάτων.

Αυτή ήταν η προειδοποίηση του Γάλλου προέδρου Εμανουέλ Μακρόν στη Σορβόννη στις 25 Απριλίου. Σε μια εύγλωττη και μακροσκελή ομιλία, έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου στους Γάλλους πολίτες και, μάλιστα, σε όλους τους Ευρωπαίους. Δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι η ασφάλεια, η ευημερία και ο πολιτισμός της Ευρώπης απειλούνται. Αυτό που διακυβεύεται στην Ουκρανία δεν είναι μόνο το μέλλον της Ουκρανίας, αλλά και το μέλλον της Ευρώπης, διαβεβαιώνει ο Μακρόν με τον ζήλο ενός μετανοημένου: “Η απαραίτητη προϋπόθεση για την ασφάλειά μας δεν είναι να κερδίσουμε τον επιθετικό πόλεμο που διεξάγει η Ρωσία εναντίον της Ουκρανίας. Αυτή είναι μια επείγουσα ανάγκη.”

Ενώ το αμερικανικό Κογκρέσο ενέκρινε τελικά πρόσθετα μέτρα στήριξης της Ουκρανίας (και του Ισραήλ και της Ταϊβάν), οι Ευρωπαίοι πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι οι ΗΠΑ έχουν μόνο δύο προτεραιότητες: “Πρώτα η Αμερική”, και είναι νόμιμη. Ο Μακρόν προειδοποιεί ότι η Ευρώπη έχει εισέλθει σε έναν νέο κόσμο όπου οι προμήθειες πρώτων υλών είναι πιο περιορισμένες, η πρόσβαση σε ζωτικά ορυκτά υπαγορεύεται από τη γεωπολιτική, η πράσινη μετάβαση είναι πιο επείγουσα και ούτε η Κίνα ούτε οι ΗΠΑ σέβονται τους κανόνες του ελεύθερου εμπορίου.

Όσον αφορά το πολιτικό μέτωπο, ο πρόεδρος της Γαλλίας θρηνεί ότι οι Ευρωπαίοι υποκύπτουν όλο και περισσότερο στους πολέμους της εισαγωγικής κουλτούρας. Όσο περισσότερο οι ευρωπαϊκές πολιτικές διαμορφώνονται από άλλες χώρες, τόσο λιγότερο οι Ευρωπαίοι είναι σε θέση να διαμορφώσουν το δικό τους μέλλον. Ο Μακρόν δεν στερείται λύσεων. Οι κίνδυνοι για την ασφάλεια της Ευρώπης μπορούν να μετριαστούν με πρωτοβουλίες αντιπυραυλικής άμυνας, οπλικά συστήματα μεγάλου βεληνεκούς και βελτιωμένες δυνατότητες στον κυβερνοχώρο. Η βάση για αυτό θα είναι μια “οικονομία πολέμου” μέσω της αυξημένης παραγωγής πολεμικών υλικών και υψηλής τεχνολογίας και της χρηματοδότησης από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων.

Ομοίως, τα οικονομικά προβλήματα της Ευρώπης απαιτούν νέες βιομηχανικές πολιτικές σε στρατηγικούς τομείς όπως η άμυνα, η πράσινη τεχνολογία, οι πρώτες ύλες, οι ημιαγωγοί, η ψηφιακή τεχνολογία και η υγειονομική περίθαλψη. Η πολιτική προοπτική του Μακρόν είχε πάντα τις ρίζες της στις απόψεις του για το πώς πρέπει να προσεγγιστούν τα μεγάλα ζητήματα (σαν να ήταν μια δεξαμενή σκέψης) και τι θα βοηθούσε την Ευρώπη να γίνει μια αποφασιστική δύναμη. Αλλά πάσχει από την κατάρα του αντίστροφου Μίδα. Οποιαδήποτε πολιτική γίνεται αμφιλεγόμενη όταν ο ίδιος την ασπάζεται. Το επιτελείο του επισημαίνει με υπερηφάνεια ότι πολλές από τις ιδέες που ανέδειξε στην ομιλία του στη Σορβόννη το 2017 έχουν έκτοτε εφαρμοστεί, αλλά ο ίδιος ο Μακρόν παραδέχεται ότι η Ευρώπη θα μπορούσε και θα έπρεπε να έχει σημειώσει μεγαλύτερη πρόοδο. Αν ο Μακρόν θέλει να αλλάξει αυτή την κατάσταση, πρέπει να υιοθετήσει μια νέα στρατηγική.

Πρώτον, ο Μακρόν πρέπει να αρχίσει να ενεργεί, όχι απλώς να μιλάει. Οι δηλώσεις του σχετικά με τον πόλεμο στην Ουκρανία ήταν εντυπωσιακές, αλλά η στρατιωτική βοήθεια της Γαλλίας υστερεί πολύ σε σχέση με τη Γερμανία. Αν ο Μακρόν ήθελε πραγματικά να δείξει στρατηγική αποφασιστικότητα απέναντι στη Ρωσία, θα είχε ήδη στείλει γαλλικό στρατιωτικό προσωπικό μακριά από τις γραμμές του μετώπου για να βοηθήσει τους Ουκρανούς, όπως έκαναν οι ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο.

Δεύτερον, ο Μακρόν πρέπει να ξεπεράσει την αλαζονική του τάση να νομίζει ότι είναι ο πρωταγωνιστής του ευρωπαϊκού δράματος. Ιδανικά, μια κοινή υποβολή πρότασης από τον Γάλλο πρόεδρο και τον Γερμανό καγκελάριο Όλαφ Σολτς, που θα ενίσχυε την ιδέα μιας γαλλογερμανικής μηχανής της ΕΕ, θα λειτουργούσε αρκετά καλά. Ωστόσο, ελλείψει εποικοδομητικών διμερών σχέσεων (για τις οποίες είναι υπεύθυνη και η Γερμανία), ο πρόεδρος Μακρόν θα πρέπει να εργαστεί σκληρά για να σφυρηλατήσει συμμαχίες με άλλους ηγέτες, όπως ο Πολωνός πρωθυπουργός Ντόναλντ Τουσκ, η Εσθονή πρωθυπουργός Κάγια Κάλλας, ο Ισπανός πρωθυπουργός Πέδρο Σάντσεθ και η Ιταλίδα πρωθυπουργός Τζόρτζια Μελόνι.

Όλα τα ζητήματα που ανέδειξε ο Μακρόν στην ομιλία του συνδέονται άμεσα με την κρίση της ευρωπαϊκής ηγεσίας. Όπως επισήμανε πρόσφατα ένας ανώτερος Αμερικανός αξιωματούχος, ο Μακρόν είναι σαν ένας (νεαρός) βασιλιάς Ληρ. Με λίγα μόνο χρόνια για την προεδρία του και χωρίς κοινοβουλευτική πλειοψηφία, έχει σαφώς καταλάβει τον κόσμο πολύ αργά. Ο Μακρόν μοιάζει μάλιστα μερικές φορές να γέρνει στο κενό, κλαίγοντας σαν τον Ληρ. Είναι πάντα ευκολότερο να έχεις δίκιο παρά να παλεύεις να πείσεις τους άλλους.

Παρ’ όλα αυτά, η χρονική στιγμή της “ώρας Μακρόν” δεν θα μπορούσε να είναι καλύτερη. Πριν από λίγο καιρό, η ΕΕ ήταν θεμελιωδώς διχασμένη μεταξύ των ανατολικών κρατών μελών που ανησυχούσαν για τη Ρωσία και αναζητούσαν άσυλο στις ΗΠΑ, και των δυτικών κρατών μελών που δεν ανησυχούσαν. Ωστόσο, από την πορεία του προς το Κίεβο, ο Μακρόν αποδείχθηκε μάστορας στο να εκπροσωπεί τις ανησυχίες των ανατολικών κρατών μελών. Ο Μακρόν είναι το μόνο πρόσωπο που μπορεί να γεφυρώσει το χάσμα μεταξύ Ανατολής και Δύσης. Επιπλέον, η πυρηνική αποτροπή της Γαλλίας θα βοηθήσει να καθησυχάσει τις χώρες που φοβούνται την απειλή μιας αποχώρησης των ΗΠΑ από την Ευρώπη, αν ο πρόεδρος Τραμπ επιστρέψει στον Λευκό Οίκο τον ερχόμενο Ιανουάριο. Η αντίπαλος του Μακρόν στα δεξιά, η Μαρίν Λεπέν, τα πηγαίνει καλά στις δημοσκοπήσεις, αλλά η εχθρότητά της προς την ΕΕ και η εγγύτητά της στη Ρωσία την καθιστούν έναν πιο προφανή αδύναμο κρίκο.