Χώρο για μέτρα στήριξης ως τον Σεπτέμβριο φέρνουν οι νέοι δημοσιονομικοί κανόνες

«Σάρκα και οστά» αρχίζουν να παίρνουν πλέον οι νέοι Δημοσιονομικοί Κανόνες που τίθενται σε ισχύ στα τέλη της χρονιάς εφέτος και σε πλήρη εφαρμογή από το 2025 και μετά.

Σχεδόν το 95% των νέων κανόνων σχηματοποιήθηκε μετά την αναθεώρηση από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο των δημοσιονομικών κανόνων που τους καθιστά πιο ευέλικτους για κάθε χώρα, ακόμα και σε περίπτωση αλλαγής κυβέρνησης!

Ωστόσο απομένει περιθώριο για ένα τελευταίο «παζάρι» ως το καλοκαίρι πριν η Κομισιόν σημάνει την εκκίνηση των νέων κανόνων στο τέλος Ιουνίου, όταν και θα ορίσει τους στόχους για πρωτογενές πλεόνασμα, στο 4ετές Πρόγραμμα κάθε χώρας.

Για το 2025 η Αθήνα έθεσε τον πήχη στο 2,1% του ΑΕΠ, αυτό όμως μπορεί να χαμηλώσει από την Κομισιόν. Θα ανοίγει έτσι τότε «παράθυρο» για νέα μέτρα στήριξης και παροχές, που θα αποτυπωθεί τον Σεπτέμβριο και στο Μεσοπρόθεσμο Πρόγραμμα για το 2025 και μετά, αν ευνοήσει ως τότε και η εκτέλεση του κρατικού προϋπολογισμού -και σε ως ποιο βαθμό βεβαίως.

Τι αλλάζει

Τα πρώτα εθνικά σχέδια για δαπάνες, μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις πρέπει να εκπονηθούν έως τον Σεπτέμβριο του 2024. Μεταξύ των αλλαγών που επέρχονται, εν σχέσει με το αρχικό σχέδιο που συμφωνήθηκε τον περασμένο Δεκέμβριο στο Eurogroup, περιλαμβάνονται:

νέες διατάξεις για ενίσχυση των επενδύσεων και της κοινωνικής σύγκλισης και την αύξηση της εθνικής ευθύνης υποχρεωτική ελάχιστη μείωση του μέσου ελλείμματος και του μέσου χρέους δυνατότητα παράτασης της επίτευξης των εθνικών στόχων και παρέκκλιση σε εξαιρετικές περιπτώσεις Οι χώρες με υπερβολικό χρέος όπως η Ελλάδα θα πρέπει να το μειώνουν κατά μέσο όρο 1% ετησίως εάν το χρέος τους υπερβαίνει το 90% του ΑΕΠ (ή κατά 0,5% ετησίως κατά μέσο όρο εάν πέσει μεταξύ 60% και 90%).

Επιπλέον, αν το έλλειμμα μιας χώρας υπερβαίνει το 3% του ΑΕΠ, θα πρέπει να μειώνεται κατά τη διάρκεια περιόδων ανάπτυξης για να φτάσει το 1,5% και να δημιουργεί περιθώριο δαπανών για δύσκολες οικονομικές συνθήκες.

Μεγαλύτερος δημοσιονομικός χώρος

Οι νέοι κανόνες περιέχουν διατάξεις που παρέχουν μεγαλύτερο περιθώριο κινήσεων για τις κυβερνήσεις, για παράδειγμα δίνοντας τρία επιπλέον έτη αν χρειάζεται (πέρα από τα υφιστάμενα τέσσερα) για την επίτευξη των στόχων του εθνικού σχεδίου. Αυτός ο πρόσθετος χρόνος θα μπορεί να χορηγηθεί για οποιονδήποτε λόγο κρίνει σκόπιμο το Ecofin, και όχι μόνο εάν πληρούνται συγκεκριμένα κριτήρια, όπως προτάθηκε αρχικά.

Στη σύνταξη των νέων μακροχρόνιων σχεδίων Προϋπολογισμών μάλιστα, θα έχουν αναβαθμισμένο ρόλο και ανεξάρτητοι εθνικοί δημοσιονομικοί φορείς και αρχές, που ασχολούνται με τον έλεγχο της καταλληλότητας των προϋπολογισμών της κυβέρνησής τους και την εκπόνηση δημοσιονομικών προβλέψεων, με στόχο την αύξηση της αξιοπιστίας και την περαιτέρω ενίσχυση του εθνικού αισθήματος ευθύνης για τα μακροπρόθεσμα δημοσιονομικά σχέδια.

Αλλαγή κυβέρνησης και στόχων

Επιπλέον, οι χώρες με υπερβολικό έλλειμμα ή χρέος μπορούν να ζητήσουν διαδικασία συζήτησης με την Επιτροπή προτού τους παρασχεθεί καθοδήγηση σχετικά με την πορεία των δαπανών τους. Αυτό μπορεί να δώσει περισσότερες ευκαιρίες σε μια κυβέρνηση να διατυπώσει την άποψή της, ιδίως σε αυτό το κρίσιμο σημείο της διαδικασίας. Ένα κράτος μέλος μπορεί να ζητήσει την υποβολή αναθεωρημένου εθνικού σχεδίου εάν υπάρχουν αντικειμενικές περιστάσεις που εμποδίζουν την εφαρμογή του, για παράδειγμα αλλαγή κυβέρνησης.

Όπως τονίζεται μάλιστα στο αναθεωρημένο κείμενο «η παρούσα οδηγία ουδόλως εμποδίζει νέα κυβέρνηση κράτους μέλους να επικαιροποιεί το μεσοπρόθεσμο δημοσιονομικό σχέδιο ώστε αυτό να αντανακλά τις νέες πολιτικές προτεραιότητές της. Σε τέτοια περίπτωση, η νέα κυβέρνηση επισημαίνει τις διαφορές μεταξύ του προηγούμενου και του νέου μεσοπρόθεσμου δημοσιονομικού σχεδίου».

Επόμενα βήματα

Το Συμβούλιο πρέπει τώρα να εγκρίνει και αυτό επίσημα τους κανόνες. Μόλις εγκριθούν, θα τεθούν σε ισχύ 20 ημέρες μετά τη δημοσίευσή τους στην Εφημερίδα της ΕΕ. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να υποβάλουν τα πρώτα εθνικά τους σχέδια έως τις 20 Σεπτεμβρίου 2024.

Με το καθεστώς αυτό, όλες οι χώρες θα υποβάλλουν μεσοπρόθεσμα σχέδια που θα περιγράφουν τους στόχους δαπανών τους και τον τρόπο με τον οποίο θα πραγματοποιούνται επενδύσεις και μεταρρυθμίσεις. Τα κράτη μέλη με υψηλά επίπεδα ελλείμματος ή χρέους θα λάβουν εκ των προτέρων καθοδήγηση σχετικά με τους στόχους των δαπανών τους. Για να εξασφαλιστεί η βιωσιμότητα των δαπανών, θα καθορίζονται συγκεκριμένα αριθμητικά όρια αναφοράς για τις χώρες με υπερβολικό χρέος ή έλλειμμα. Οι κανόνες θα θέσουν επίσης στο επίκεντρο την προώθηση των δημόσιων επενδύσεων σε τομείς προτεραιότητας. Τέλος, το σύστημα θα είναι πιο προσαρμοσμένο σε κάθε κράτος μέλος κατά περίπτωση, αντί να εφαρμόζει μια ενιαία προσέγγιση, ώστε να συνεκτιμά καλύτερα τις ιδιαίτερες κοινωνικές συνθήκες και ανησυχίες κάθε χώρας.