Η Ελλάδα μπροστά στα Βαλκάνια που κοχλάζουν

Η κατάσταση στα δυτικά Βαλκάνια είναι εκ νέου ανησυχητική. Στο Κόσοβο οι εντάσεις ανάμεσα σε Αλβανοκοσοβάρους και Σέρβους είναι σχεδόν καθημερινές, στη Βόρεια Μακεδονία θριάμβευσε ως αναμενόταν το εθνικιστικό VMRO σε προεδρικές και βουλευτικές εκλογές και στη Βοσνία ο σερβικός θύλακος, που εκ των πραγμάτων έχει αποσχιστεί, φλερτάρει με την οριστική αποχώρηση.

Συγκεκριμένα, το αδιέξοδο εντοπίζεται καταρχάς στο Κοσσυφοπέδιο. Ο πρωθυπουργός Κούρτι έχει επενδύσει στην ένταση με τη Σερβία καθυστερώντας την προώθηση της Συμφωνίας των Βρυξελλών του 2013, η οποία έδινε ασφάλεια και σχετική αυτονομία στους δέκα δήμους της Σερβίας. Φοβούμενος ότι η ενοποίηση θα μπορούσε να οδηγήσει σε απόσχιση στο μέλλον, ο Κούρτι δεν έχει ανταποκριθεί στις δικές του προτάσεις ή στο μοντέλο που προτείνουν οι ευρωπαϊκές χώρες. Η παρουσία πολλών παραστρατιωτικών οργανώσεων στην περιοχή της Σερβίας αποτελεί επίσης αιτία ανησυχίας.

Αντιμέτωπη με αυτή την κατάσταση, η Γερμανία έχει αναλάβει δύο πρωτοβουλίες. Η κίνηση του Βερολίνου δείχνει βιασύνη, κυρίως λόγω της πιθανής άφιξης του προέδρου Τραμπ, ο οποίος στο παρελθόν πρότεινε την ανταλλαγή εδαφών μεταξύ Σερβίας και Κοσσυφοπεδίου, προκαλώντας τεράστια ανησυχία στους γερμανικούς παράγοντες. Οι Γερμανοί πιστεύουν ότι μια αλλαγή συνόρων, με δυτικές χώρες να βάζουν τη σφραγίδα τους στα εύθραυστα Βαλκάνια, θα ήταν ένας βραχνάς. Προκειμένου να αποφευχθεί πρόσφορο έδαφος για την επαναφορά τέτοιων ιδεών, το Βερολίνο προσπαθεί να επιταχύνει την ανάπτυξη με αμφιλεγόμενο τρόπο και, πιο συγκεκριμένα, να αναβαθμίσει το διεθνές καθεστώς του Κοσσυφοπεδίου στα υφιστάμενα σύνορά του. Ταυτόχρονα, όμως, η Γερμανία επιδεικνύει και απερισκεψία στην παρούσα φάση, προωθώντας ψήφισμα στον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών για την αναγνώριση της σφαγής της Σεμπρένιτσα ως Διεθνή Ημέρα Μνήμης στις 11 Ιουλίου. Ο γερμανικός ελιγμός δεν θα γονατίσει τον Βούτσιτς, αλλά σίγουρα θα αυξήσει την πίεση στη Σερβία, θα ξυπνήσει μνήμες από τον εμφύλιο πόλεμο και τη στοχοποίηση της Σερβίας και θα ενισχύσει τους εθνικιστές. Από την άλλη πλευρά, η αναζωπύρωση του εθνικισμού δεν είναι αυτό που θέλει ο Μπάιντεν, καθώς επιδιώκει να κλείσει το μέτωπο ενόψει των προεδρικών εκλογών.

Στη Βοσνία, οι Σέρβοι, με επικεφαλής τον Ντόντικ, ο οποίος βρίσκεται κοντά στον Πούτιν, βρίσκονται υπό την απειλή των όπλων, ένα κράτος μέσα στο κράτος, περιμένοντας την κατάλληλη αφορμή ή την κατάλληλη ευκαιρία για να σταματήσουν να συμμετέχουν στους ομοσπονδιακούς θεσμούς και να οριστικοποιήσουν την απόσχιση από τη Βοσνία.

Στη Βόρεια Μακεδονία, οι εθνικιστές αναλαμβάνουν τον έλεγχο της χώρας τις επόμενες ημέρες και οι Αλβανοί θα μπορούσαν και πάλι να γίνουν ρυθμιστές σε κοινοβουλευτικό και κυβερνητικό επίπεδο Το VMRO έχει προαναγγείλει τις αντιρρήσεις του για τη Συμφωνία των Πρεσπών, έστω και προφορικά. Η ψήφιση του Πρωτοκόλλου Εφαρμογής και η δημιουργία της Επιτροπής για τα σχολικά βιβλία, τα εμπορικά σήματα και τις ονομασίες προέλευσης δεν θα εμποδίσει το VMRO να προχωρήσει, ούτε θα χαλαρώσει απαραίτητα την ακραία θέση του. Θα ήταν επίσης πολύ ωφέλιμο να οργανωθεί και να συσταθεί ένα Ανώτερο Συμβούλιο Συνεργασίας με συμφωνίες που θα παρέχουν ευκαιρίες για καλύτερη αμοιβαία κατανόηση και συνεργασία, θα καλλιεργήσουν ένα θετικό κλίμα, θα προσεγγίσουν τα τοπικά στοιχεία και τελικά θα ανοίξουν το δρόμο για την αυξανόμενη επιρροή μας στη Βόρεια Μακεδονία. Για τη διευκόλυνση της ενταξιακής διαδικασίας στα Δυτικά Βαλκάνια, η Ελλάδα θα μπορούσε να κάνει τη διαφορά προωθώντας έναν οδικό χάρτη με συγκεκριμένες δεσμεύσεις και χρονοδιαγράμματα τόσο για τις χώρες της περιοχής όσο και για την ΕΕ. Το σχέδιο, με τη σφραγίδα της Ελλάδας, θα μπορούσε να ανακοινωθεί κατά τη διάρκεια της επίσκεψης του πρωθυπουργού σε βασικές χώρες των Βαλκανίων. Οι σχέσεις με τη νέα κυβέρνηση της Βόρειας Μακεδονίας βρίσκονται επίσης σε κίνδυνο.

Έτσι, η Αλβανία αποτελεί τη μεγαλύτερη πρόκληση για την ελληνική διπλωματία στα Βαλκάνια. Η υπόθεση Μπελέρη γεννά ακόμη ερωτηματικά και η πιθανότητα εκλογής του στις ευρωεκλογές επέτρεψε στον Έντι Ράμα να προβαίνει σε πρωτοβουλίες και ελιγμούς. Το συγκεκριμένο θέμα, όπως και η αντιμετώπιση της ελληνικής μειονότητας γενικότερα, παραμένει διμερές ζήτημα παρά τις προσπάθειές μας και δεν αποκτά την ευρωπαϊκή διάσταση που θα θέλαμε. Υπάρχουν ηγέτες εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης που είναι πρόθυμοι να παράσχουν στους Αλβανούς ηγέτες εγγυήσεις για τη διατήρηση της ευρωπαϊκής πορείας της Αλβανίας. Ακόμη πιο επικίνδυνη είναι η εργαλειοποίηση της αλβανικής κοινότητας που ζει στην Ελλάδα από τον Ράμα.

Η ελληνική πλευρά πρέπει να αναπτύξει μια συνεκτική πενταετή στρατηγική για την περιοχή και να γνωστοποιήσει τα σχέδια και το όραμά της τόσο στους εταίρους όσο και στους τοπικούς ηγέτες. Τα Δυτικά Βαλκάνια χρειάζονται μια παρόμοια ατζέντα, προσαρμόζοντας τη Διακήρυξη της Θεσσαλονίκης του 2003 στη σημερινή πιο δύσκολη κατάσταση. Η Ελλάδα δεν μπορεί να παρεκκλίνει από αυτή τη διαδικασία.