Συνάντηση Μητσοτάκη – Ερντογάν σε συννεφιασμένα Βαλκάνια

Στην εμπέδωση του θετικού κλίματος στις ελληνοτουρκικές σχέσεις επικεντρώθηκε χθες ο Κυριάκος Μητσοτάκης κατά την συνάντησή του με τον Ρετσέπ Ταγίπ Ερντογάν στην Άγκυρα.

Ωστόσο, ενώ η Τουρκία επιμένει σε μια “λύση-πακέτο”, η νέα ηγεσία της Βόρειας Μακεδονίας αντιτίθεται ουσιαστικά στη Συμφωνία των Πρεσπών και ο Αλβανός πρωθυπουργός προωθεί ένα ψευδές εθνικό αφήγημα για τους συμπατριώτες του που ζουν στην Ελλάδα.

Όλα έδειχναν θετικά για τις σχέσεις μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας μέχρι πριν από ένα μήνα. Οι τουρκικές υπερπτήσεις και παραβιάσεις στο Αιγαίο ήταν σχεδόν μηδενικές, η ροή των παράτυπων μεταναστών στο Αιγαίο είχε μειωθεί δραματικά, οι πρώτοι Τούρκοι τουρίστες γιόρταζαν το τέλος του Ραμαζανιού με εορταστική διάθεση στα νησιά του Αιγαίου και ο πολιτικός διάλογος εξελισσόταν σε θετικό κλίμα. Η ελληνική κήρυξη θαλάσσιου πάρκου για τις Κυκλάδες και το Ιόνιο πέλαγος ήρθε ως κεραυνός εν αιθρία, μέχρι που όλοι επέστρεψαν στη σκληρή πραγματικότητα των επίμονων διεκδικήσεων της Τουρκίας. Φυσικά, οι διεκδικήσεις της Τουρκίας δεν έχουν εξαλειφθεί. Και είναι άκρως προκλητική πράξη η μετατροπή της βυζαντινού τύπου Μονής της Χώρας σε ισλαμικό τέμενος την ώρα του ορθόδοξου Πάσχα.

Παρ’ όλα αυτά η επίσκεψη του Έλληνα Πρωθυπουργού στην Άγκυρα έπρεπε να πραγματοποιηθεί και η τυχόν ακύρωσή της “εις ένδειξιν διαμαρτυρίας” δεν θα είχε κανένα πρακτικό αποτέλεσμα. Καλώς μετέβη λοιπόν ο Κυριάκος Μητσοτάκης στο Προεδρικό Παλάτι του Ερντογάν και καλώς του μετέφερε την έντονη δυσαρέσκεια της ελληνικής κυβέρνησης για την προκλητική παραβίαση του καθεστώτος ενός προστατευόμενου μνημείου της UNESCO. Η όποια ελληνική δυσαρέσκεια όμως είναι εξαιρετικά αμφίβολο αν θα έχει κάποιο αποτέλεσμα, ώστε να υπάρξει αναστροφή της απόφασης της τουρκικής ηγεσίας. Όπως ακριβώς έγινε και με την Αγιά Σοφιά, ο Ερντογάν ξηλώνει κάθε επίστρωμα σεβασμού των βυζαντινών και ορθοδόξων μνημείων και παραδίδει τα κλειδιά στους ισλαμιστές οπαδούς του. Παράλληλα δε, έχει το θράσος να ομιλεί για παραβίαση των θρησκευτικών δικαιωμάτων της “τουρκικής” κατ’ αυτόν μειονότητας στη Θράκη.

Ωστόσο, αυτές οι τουρκικές προκλήσεις δεν αναιρούν τη σημασία και τις θετικές επιπτώσεις της πρόσφατης ελληνοτουρκικής προσέγγισης. Η απουσία εντάσεων και κρίσεων στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο, η δραματική μείωση της εισροής παράτυπων μεταναστών και η αναβάθμιση του πολιτικού διαλόγου αποτελούν σημαντικά και προφανή οφέλη για την Τουρκία. Αυτό που δεν πρέπει να συμβεί, ωστόσο, είναι ότι η Τουρκία θα χρησιμοποιήσει αυτό το ελληνοτουρκικό μορατόριουμ ως την τέλεια ευκαιρία για να επιβάλει ένα νέο κατεστημένο στην Ελλάδα. Η απόφαση για τη μετατροπή της Μονής της Χώρας σε ισλαμικό τέμενος ελήφθη από τον Ερντογάν από το 2020, και όπως δείχνουν τα αποτελέσματα, η ελληνική κυβέρνηση δεν φρόντισε να συμπεριλάβει το θέμα αυτό στις κόκκινες γραμμές της Διακήρυξης των Αθηνών.

Εντούτοις, ενώ οι σχέσεις μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας έχουν βελτιωθεί, οι σχέσεις με τη Βόρεια Μακεδονία έχουν επίσης επιδεινωθεί. Οι σχέσεις με την Αλβανία είναι ήδη τεταμένες, επειδή έχει εκλεγεί νέα ηγεσία στη Βόρεια Μακεδονία και ο νέος πρόεδρος έχει εκφράσει προφορικά αντιρρήσεις για τη Συμφωνία των Πρεσπών, επιπλέον, η προκλητική δίωξη και φυλάκιση του Φρέντη Μπελέρη η επίσκεψη του Έντι Ράμα στην Ελλάδα και η εθνικιστική και αναθεωρητική ομιλία του εναντίον του ίδιου του λαού του στο Γαλάτσι Υπάρχουν.

Οι εθνικιστικές και εδαφικής αποκατάστασης απόψεις του κόμματος VMRO-DPMNE δεν έχουν αλλάξει σταθερά από την ίδρυση του κράτους της Βόρειας Μακεδονίας. Αυτό που είναι γνωστό είναι η σθεναρή αντίθεσή του στη Συμφωνία των Πρεσπών. Επομένως, ενώ η στάση της Γ. Σιλιάνοφσκα δεν προκαλεί έκπληξη, αποτελεί μια οδυνηρή υπενθύμιση των εξαιρετικά αδύναμων πολιτικών και νομικών θεμελίων πάνω στα οποία οικοδομήθηκε η περιβόητη συμφωνία. Είναι επίσης γνωστό ότι το κόμμα έχει δεσμούς με τη Ρωσία του Πούτιν, ενώ ο πρώην ηγέτης του κόμματος Νίκολα Γκρούεφσκι έχει καταφύγει στην Ουγγαρία υπό την αυστηρή προστασία του Βίκτορ Όρμπαν.

Ένα από τα πολλά προβλήματα με τη Συμφωνία των Πρεσπών είναι ότι είναι πολύ χρονοβόρα και επίπονη η επίλυση των διαφορών σχετικά με την εφαρμογή της συμφωνίας. Εάν η νέα κυβέρνηση των Σκοπίων αποφασίσει πράγματι να παραβιάσει τη συμφωνία, η Ελλάδα μπορεί πράγματι να επικαλεστεί το άρθρο 19, το οποίο προβλέπει την τελική προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, αλλά μόνο μετά από κάποιες ενδιάμεσες διαδικασίες και υποχρεωτικές συνομιλίες επίλυσης διαφορών. Στην πράξη, θα χρειαστούν αρκετά χρόνια για να ληφθεί οριστική απόφαση στη Χάγη, και μέχρι τότε η κυβέρνηση της Βόρειας Μακεδονίας μπορεί να παραβιάσει τη συμφωνία και η Ελλάδα δεν θα είναι σε θέση να κάνει πρακτικά τίποτα για την προειδοποίηση περί παγώματος των ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την ΕΕ, η οποία έχει σαφώς αντιευρωπαϊκή ιδεολογία και στάση και η οποία είναι και μάλιστα επιχειρεί να αναπτύξει σχέσεις με τη Ρωσία, θα μπορούσε ακόμη και να χαιρετιστεί από το VMRO-DPMNE.

Το μόνο που μπορεί να κάνει η Ελλάδα είναι να προειδοποιήσει με πολύ σαφή τρόπο τη γείτονα για τις συνέπειες μιας ενδεχόμενης παραβίασης και κατάργησης της Συμφωνίας των Πρεσπών. Η σημερινή δήλωση του Κυριάκου Μητσοτάκη δείχνει ακριβώς προς αυτή την κατεύθυνση και αν η νέα κυβέρνηση στα Σκόπια επιμείνει σε αντισυμβατική συμπεριφορά, θα πρέπει να γίνει άμεση επίκληση του άρθρου 19 της Συμφωνίας των Πρεσπών.

Εν τω μεταξύ, ο Αλβανός πρωθυπουργός επισκέφθηκε χθες την Αθήνα και εκφώνησε ομιλία στην οποία τόνισε τη συμφιλίωση και την καλή γειτονία, όχι όμως χωρίς να εκστομίσει φράσεις που προβληματίζουν τον ελληνικό λαό και το ελληνικό κράτος. Επίσης, επιχείρησε να συνδέσει ηρωικές μορφές της Ελληνικής Επανάστασης με τον αλβανικό ιστορικό αναθεωρητισμό και τον παναλβανισμό (π.χ. Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα), κάνοντας αναφορές που δεν βασίζονται στην ιστορία. Ο Έντι Ράμα φαίνεται ότι αποφάσισε να παίξει ένα επικίνδυνο διεθνές πολιτικό παιχνίδι με την Ελλάδα.

Όλες αυτές οι δυσάρεστες εξελίξεις στους Βαλκάνιους γείτονές μας δείχνουν ότι η συνεχής επαγρύπνηση και η σταθερή και σθεναρή στάση της ελληνικής κυβέρνησης είναι απαραίτητη για την αποτελεσματική προστασία των εθνικών μας συμφερόντων. Φυσικά, θα πρέπει να συνεχίσουμε να υποστηρίζουμε την ένταξη της Βόρειας Μακεδονίας και της Αλβανίας στην ΕΕ, αλλά ταυτόχρονα η Ελλάδα θα πρέπει πάντα να δείχνει ξεκάθαρα σε όλες τις πλευρές ότι είναι υποχρεωμένη να υπερασπίζεται τα εθνικά της συμφέροντα σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο και χωρίς εκπτώσεις.