Ψηφιακοί νομάδες: Αυξάνονται τα προγράμματα βίζας για να τους προσελκύσουν

Ολοένα και περισσότερες χώρες επιστρατεύουν βίζες «Digital nomad» προκειμένου να προσελκύσουν εργαζομένους, καθώς εντείνεται ο «παγκόσμιος πόλεμος» για ταλέντα. Η τάση αυτή αναπτύχθηκε κατακόρυφα από την πανδημία και μετά, επιτρέποντας σε έναν άνθρωπο να εργάζεται εξ αποστάσεως από κάθε γωνιά του πλανήτη.

Η έννοια του «ψηφιακού νομάδα» έχει ταυτιστεί με ελεύθερους επαγγελματίες που ταξιδεύουν με σακίδια σε διάφορες χώρες ή εργάζονται σε παραλίες από τους φορητούς υπολογιστές τους.

Ωστόσο, πλέον οι αυτοαπασχολούμενοι ψηφιακοί νομάδες αποτελούν ένα σχετικά μικρό κομμάτι της συνολικής κοινότητας. Αν και ο αριθμός τους έχει αυξηθεί κατά περισσότερο από 50% από την πανδημία, σύμφωνα με στοιχεία της MBO Partners, δεν ήταν η κύρια ομάδα που προσπαθούν να προσελκύσουν οι κυβερνήσεις, όπως υποστηρίζουν ειδικοί στους Financial Times.

«Η «νομαδική» βίζα κατά ειρωνικό τρόπο δεν γίνεται για νομάδες», δήλωσε ο Gonçalo Hall, Διευθύνων Σύμβουλος της NomadX, μιας εταιρείας συμβούλων απομακρυσμένης εργασίας, που συμβουλεύει τις κυβερνήσεις για το πώς να ξεκινήσουν ψηφιακές κοινότητες νομάδων.

«Οι περισσότερες κυβερνήσεις βλέπουν τις [νομαδικές βίζες] ως τρόπο προσέλκυσης απομακρυσμένων εργαζομένων με σαφή πρόθεση να τους κάνουν να μείνουν και να γίνουν μόνιμοι κάτοικοι στις χώρες τους».

Ο συνολικός αριθμός των ψηφιακών νομάδων στις ΗΠΑ έφτασε τα 17,3 εκατομμύρια το 2023, σύμφωνα με την MBO Partners, εκ των οποίων μόλις 6,6 εκατομμύρια ήταν αυτοαπασχολούμενοι. Η έρευνα παρακολουθεί μόνο Αμερικανούς, που πιστεύεται ότι είναι η μεγαλύτερη ομάδα ψηφιακών νομάδων ανά εθνικότητα. Οι απομακρυσμένοι μισθωτοί δεν παίρνουν θέσεις εργασίας από τους ντόπιους και η καταναλωτική τους δραστηριότητα συμβάλλει στην οικονομία υποδοχής τους.

Μεσόγειος…

Οι FT επισημαίνουν ότι η Ιταλία τον περασμένο μήνα έγινε η πιο πρόσφατη χώρα που εισήγαγε ψηφιακή νομαδική βίζα, ακολουθώντας το παράδειγμα πολλών ευρωπαϊκών χωρών , όπως η Πορτογαλία, η Εσθονία, η Ελλάδα, η Μάλτα και η Ισπανία, που προσπαθούν να προσελκύσουν ένα αυξανόμενο παγκόσμιο εργατικό δυναμικό εξ αποστάσεως.

Παρόμοια προγράμματα έχουν επίσης εισαχθεί μεταξύ άλλων στα Μπαρμπάντος, τη Βραζιλία, το Πράσινο Ακρωτήριο, την Κόστα Ρίκα, τον Μαυρίκιο και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Αν και δεν υπάρχουν επίσημα στοιχεία για τον αριθμό των χωρών που έχουν εισαγάγει τις βίζες, οι φορολογικοί εμπειρογνώμονες επισημαίνουν πηγές που έχουν συγκεντρωθεί από ψηφιακούς νομάδες, όπως το nomadgirl.co, το οποίο λέει ότι υπάρχουν τώρα 58 χώρες που τις προσφέρουν.

Η Daida Hadzic, εμπειρογνώμονας σε παγκόσμιους φόρους κινητικότητας στην KPMG, είπε ότι οι γηράσκουσες κοινωνίες ήταν ένας λόγος που οι κυβερνήσεις προσπαθούσαν να προσελκύσουν εταιρικούς υπαλλήλους από απόσταση χρησιμοποιώντας ψηφιακές νομαδικές βίζες. Εάν τέτοιοι υπάλληλοι εγκατασταθούν μόνιμα στη χώρα, θα συνεισφέρουν τις δεξιότητες και την εργασία τους μακροπρόθεσμα.

«Η κινητήρια δύναμη πίσω από τις ψηφιακές νομαδικές βίζες είναι ότι αυτές οι χώρες ανταγωνίζονται μεταξύ τους για την εργασία», είπε.

Η Giorgia Maffini, φορολογική εμπειρογνώμονας στην PwC UK, είπε ότι οι χώρες που προσφέρουν ψηφιακές νομαδικές βίζες τείνουν να είναι «λίγο λιγότερο ανταγωνιστικές» στην προσέλκυση ξένων εργαζομένων, αναφέροντας ως παραδείγματα την Κόστα Ρίκα, την Κροατία και την Ινδονησία.

Ο Steve King, ερευνητής στην εταιρεία συμβούλων εργατικού δυναμικού MBO Partners με έδρα τις ΗΠΑ, είπε ότι οι χώρες με προγράμματα ψηφιακής βίζας για νομάδες προτιμούν συχνά τους μισθωτούς.

Παραλείποντας τον χειμώνα…

«Πολλές χώρες βλέπουν τους ψηφιακούς νομάδες με παραδοσιακές θέσεις εργασίας ως τουρίστες που θα ξοδέψουν χρήματα σε τοπικό επίπεδο, αλλά δεν θα πάρουν τοπικές δουλειές ή θα αποτελέσουν βάρος για τις τοπικές κοινωνικές υπηρεσίες», είπε.

Η Marta Aguilar, η οποία ζει στην Ισπανία, είπε ότι πέρασε σχεδόν τον μισό χρόνο ταξιδεύοντας στον κόσμο ενώ εργαζόταν για την Coverflex, μια εταιρεία ευέλικτης εργασίας με έδρα την Πορτογαλία. Η εταιρεία δεν έχει γραφεία και οι υπάλληλοι εργάζονται εξ ολοκλήρου εξ αποστάσεως, με προϋπολογισμό 1.000 ευρώ ετησίως.

«Δεν μου αρέσει ο χειμώνας. Λοιπόν, δεν έχω χειμώνα για δύο χρόνια. Απλώς τον παρέλειψα», δηλώνει η Aguilar.

Ωστόσο, το διεθνές φορολογικό σύστημα είναι συχνά δύσκολο να προσαρμοστεί στη νέα αυτή τάση, καθώς οι κανόνες δεν σχεδιάστηκαν για ένα πιο ευκίνητο εργατικό δυναμικό.

Για τις εταιρείες, ένας βασικός κίνδυνος όταν οι εργαζόμενοι εργάζονται εξ αποστάσεως είναι ότι η χώρα στην οποία βρίσκονται μπορεί να θεωρηθεί de facto επιχειρηματικό υποκατάστημα ή «μόνιμη εγκατάσταση» του εργοδότη για φορολογικούς σκοπούς. Αυτό επιβάλλει απαιτήσεις φορολογικής αναφοράς στην επιχείρηση και σημαίνει ότι ορισμένα από τα κέρδη της επιχείρησης είναι δυνητικά υπόχρεα για φόρο στη χώρα στην οποία εργάζεται ο εργαζόμενος.

Οι απομακρυσμένοι εργαζόμενοι μπορούν επίσης να εκτεθούν σε φόρους εισοδήματος και κοινωνικής ασφάλισης επί των κερδών που παράγονται κατά την εργασία στο εξωτερικό και ενδεχομένως να καταλήξουν υπόχρεοι φόρου σε πολλά μέρη, εκθέτοντας επίσης την ευθύνη του εργοδότη.

Φορολογία

Πολλά διακυβερνητικά όργανα, συμπεριλαμβανομένης της ΕΕ, του ΟΟΣΑ και του ΟΗΕ, εξετάζουν τρόπους για να διευκολύνουν τις επιχειρήσεις και τις χώρες. Τον Φεβρουάριο, η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή συνέστησε η φορολόγηση των απομακρυσμένων εργαζομένων να πραγματοποιείται στη χώρα κατοικίας του εργοδότη, με ορισμένα φορολογικά έσοδα να μοιράζονται με τη χώρα διαμονής του εργαζομένου.

Οι ειδικοί προειδοποιούν επίσης ότι ορισμένες χώρες κινδυνεύουν να χάσουν φορολογικά έσοδα καθώς οι εργαζόμενοι μετακομίζουν — ιδιαίτερα εάν μετακινούνται σε δικαιοδοσίες με χαμηλότερη φορολογία.

«Το πρόβλημα, ας πούμε, με το Ηνωμένο Βασίλειο είναι ότι εξαρτόμαστε τόσο από την εργασία και ο καιρός μας δεν είναι καλός. [Η τάση για πιο απομακρυσμένη εργασία] μπορεί κάλλιστα να οδηγήσει πολλούς ανθρώπους να πάνε, ας πούμε, στην Ελλάδα, και να υπονομεύσουν τη φορολογική μας βάση», δήλωσε ο Grant Wardell-Johnson, επικεφαλής της παγκόσμιας φορολογικής πολιτικής στην KPMG International.

Αυτοί οι κίνδυνοι πιστεύεται ότι είναι μικροί, προς το παρόν. Οι πρόχειρες εκτιμήσεις του ΔΝΤ το 2022 διαπίστωσαν ότι η αυξημένη εξ αποστάσεως εργασία ανακατανέμει περίπου 40 δισεκατομμύρια δολάρια του φόρου εισοδήματος που πληρώνουν οι εργαζόμενοι παγκοσμίως. Αυτό αντιπροσωπεύει περίπου το 1,25 τοις εκατό της παγκόσμιας φορολογικής βάσης εισοδήματος. Τα πιθανά έσοδα είτε απωλεσθέντα είτε κερδισμένα μεταξύ των χωρών βρέθηκαν μεταξύ 0,1 και 0,2 τοις εκατό του ΑΕΠ.

Οι μικρές αναδυόμενες οικονομίες της αγοράς «με φορολογικούς συντελεστές κάτω του μέσου όρου και καλή ικανότητα εξ αποστάσεως εργασίας» συνήθως κερδίζουν τα μέγιστα από την τάση, διαπίστωσε η έρευνα. Ωστόσο, η ανάπτυξη της τηλεργασίας έχει επιβραδυνθεί τελευταία. Σύμφωνα με το MBO, ο αριθμός των ψηφιακών νομάδων στις ΗΠΑ αυξήθηκε μόλις κατά 2 τοις εκατό πέρυσι.

Τι ισχύει στην Ελλάδα

Η Ελλάδα αφενός αναρριχάται μεταξύ των χωρών του κόσμου, που προσελκύουν ψηφιακούς νομάδες στον κόσμο, αφετέρου, σε κάποιους τομείς, όπως η κυβερνοασφάλεια – παράγοντας, που μετρά ιδιαίτερα για την κοινότητα των ψηφιακών νομάδων – η χώρα μας όχι απλά ανεβαίνει στην κατάταξη, αλλά πλασάρεται στις πρώτες θέσεις παγκοσμίως.

Για την ακρίβεια, τα στοιχεία του Global Remote Work Index 2023 δείχνουν ότι οι digital nomads του πλανήτη θεωρούν την Ελλάδα ως την 6η καλύτερη χώρα στον κόσμο σε ό,τι αφορά στην κυβερνοσφάλεια, πεδίο που εξετάζουν πολύ ενδελεχώς οι ψηφιακοί νομάδες, όταν επιλέγουν τον ιδανικό προορισμό, για να ζήσουν και να εργαστούν.

Στην κορυφή η Δανία

Η Ευρώπη σκοράρει εξαιρετικά στην παγκόσμια λίστα των πιο δημοφιλών προορισμών του Global Remote Work Index 2023, καθώς καταλαμβάνει τις 14 από τις 15 πρώτες θέσεις της κατάταξης. Η Δανία κατακτά την παγκόσμια πρωτιά ως ο πιο ελκυστικός προορισμός στον κόσμο για εξ αποστάσεως εργαζόμενους, ενώ ακολουθούν μια σειρά από ευρωπαϊκές χώρες: Ολλανδία, Γερμανία, Ισπανία, Σουηδία, Πορτογαλία, Εσθονία, Λιθουανία, Ιρλανδία, Σλοβακία, Φινλανδία, Βέλγιο και Ισλανδία.

Έχει δρόμο να διανύσει

Ενώ η Ελλάδα βρίσκεται πολύ ψηλά στη βαθμολογία του Global Remote Work Index 2023 όσον αφορά την ψηφιακή ασφάλεια, παραμένει σε πιο χαμηλές θέσεις στα άλλα τρία κριτήρια, που εξετάζει η εταιρεία NordLayer, που συνέταξε τον εν λόγω δείκτη, αλλά και οι ίδιοι οι ψηφιακοί νομάδες. Για παράδειγμα, η Ελλάδα κατατάσσεται στην 35η θέση στο κριτήριο «κοινωνική ασφάλεια», είναι 42η ανάμεσα σε 108 χώρες στο πεδίο «οικονομική ασφάλεια», ενώ κατέχει την 46η θέση στις «ψηφιακές και φυσικές υποδομές».

Πρακτικά, η Ελλάδα πετυχαίνει καλύτερες επιδόσεις από χώρες, όπως η Σλοβενία, η Νέα Ζηλανδία, η Κύπρος, η Ουγγαρία, η Σερβία, η Ρουμανία ή η Κίνα, που κατέχουν χαμηλότερες από την Ελλάδα θέσεις στην κατάταξη των πιο ελκυστικών προορισμών για digital nomads. Αντίθετα, η χώρα μας έχει χειρότερες επιδόσεις από την Ιαπωνία, τη Σιγκαπούρη, την Ελβετία και τη Μάλτα, οι οποίες καταλαμβάνουν τις αμέσως υψηλότερες – από την Ελλάδα – θέσεις της κατάταξης για το 2023.