Μπορεί η Συμφωνία των Πρεσπών να αλλάξει ή να ακυρωθεί;

Η εκλογική νίκη του VMRO θα δοκιμάσει την αντοχή της συμφωνίας των Πρεσπών. Το πρώτο πρόβλημα προέκυψε με την αρνητική αντίδραση της καθηγήτριας του Συνταγματικού Δικαίου, Γκορντάνα Σιλιάνοφσκα, να ορκιστεί ως πρόεδρος με το νέο όνομα της χώρας, Βόρεια Μακεδονία. Πρέπει να παρακολουθήσουμε τι θα κάνει η νέα κυβέρνηση τις επόμενες ημέρες. Είναι πιθανό να ξεκινήσει ένας “κλεφτοπόλεμος” όπου οι Σκόπια θα χρησιμοποιούν διαφορετικό όνομα από το “Βόρεια Μακεδονία”.

Η ηγεσία του VMRO μπορεί να καταγγείλει μονομερώς τη συμφωνία των Πρεσπών χωρίς να έχει ιδιαίτερο λόγο; Στο άρθρο 20(9) αναφέρεται ότι οι διατάξεις της συμφωνίας θα παραμείνουν σε ισχύ για αόριστο χρονικό διάστημα και είναι αμετάκλητες. Δεν επιτρέπεται καμία τροποποίηση της συμφωνίας που περιέχεται στα άρθρα 1(3) και 1(4). Αυτό σημαίνει ότι έχουμε μια συμφωνία-πλαίσιο που θα διέπει τις σχέσεις των δύο κρατών σε μόνιμη βάση. Αν και όλες οι διατάξεις χαρακτηρίζονται ως “αμετάκλητες”, ο χαρακτηρισμός ανατρέπεται από το γεγονός ότι δύο διατάξεις χαρακτηρίζονται ως μη τροποποιήσιμες. Αυτές είναι οι διατάξεις 1(3) και 1(4) που αφορούν τη χρήση του ονόματος “Βόρεια Μακεδονία”, την αναγνώριση της ιθαγένειας ως “μακεδονική/πολίτης της Δημοκρατίας της Βόρειας Μακεδονίας” και της “μακεδονικής” γλώσσας. Αυτό σημαίνει ότι οι δύο πλευρές έλαβαν υπόψη τους την πιθανότητα καταγγελίας. Αποφάσισαν να μην αναφερθούν ρητώς σε αυτήν, αλλά καθόρισαν ότι σε μια τέτοια περίπτωση, οι επίμαχες παράγραφοι 1(3) και 1(4) παραμένουν δεσμευτικές. Δηλαδή, τυχόν καταγγελία της συμφωνίας δεν απαλλάσσει τα Σκόπια από υποχρέωση χρήσεως του όρου «Βόρεια Μακεδονία». Μοναδική περίπτωση είναι εάν τα δύο κράτη συμφωνήσουν να αλλάξουν το σύνολο της συμφωνίας με μεταγενέστερη συμφωνία, περιλαμβανομένων και των δύο συγκεκριμένων παραγράφων. Με δεδομένες, όμως, τις θέσεις των δύο πλευρών, κάτι τέτοιο είναι μάλλον απίθανο να συμβεί. Αντιθέτως, εμείς θα συνεχίζουμε να ζούμε με την αντίφαση να ονομάζεται το κράτος Βόρεια Μακεδονία, αλλά η γλώσσα του να μην αποκαλείται βορειομακεδονική.

Πώς μπορεί να αντιδράσει η Ελλάδα σε μια πιθανή παραβίαση της συμφωνίας των Πρεσπών; Μια επιλογή θα μπορούσε να είναι η ζήτηση λύσης ή αναστολής της εφαρμογής της συμφωνίας βάσει του άρθρου 60 της Συμβάσεως της Βιέννης για το δίκαιο των Συνθηκών. Αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα την τερματισμό της υποχρέωσης των Σκοπίων να χρησιμοποιούν το όνομα Βόρεια Μακεδονία. Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι η συμφωνία των Πρεσπών τέθηκε σε ισχύ το 2019 και αυτό έκανε ανώφελη την Ενδιάμεση Συμφωνία του 1995. Έτσι, η κατάργηση της συμφωνίας θα οδηγήσει στο να αναφερόμαστε στο κράτος ως “Μακεδονία”. Αυτό θα σημαίνει ότι θα χάσουμε τη δυνατότητα χρήσης του ονόματος “Βόρεια Μακεδονία”. Αν και δεν είναι ευχάριστο για πολλούς, αυτή είναι η πραγματικότητα που διαμορφώθηκε το 2019, όπως είχε προειδοποιήσει η Ν.Δ., το ΠΑΣΟΚ και πολλοί άλλοι αναλυτές.

Επομένως, είναι πιο συνετό να ακολουθηθεί η διαδικασία που περιγράφεται στο άρθρο 19 της συμφωνίας των Πρεσπών. Όταν υπάρχει σοβαρή παραβίαση της συμφωνίας, όπως στην περίπτωση αυτή, η Αθήνα ξεκινά ενημέρωση προς τα Σκόπια. Αυτή η διαδικασία μπορεί να φτάσει ακόμη και στο Διεθνές Δικαστήριο.

Η συμφωνία των Πρεσπών αντιμετωπίζει πολλές προκλήσεις. Η υπεράσπιση του εθνικού συμφέροντος και η αποτελεσματική προστασία της ελληνικής Μακεδονίας απαιτούν μια σοβαρή, ψύχραιμη και συστηματική πολιτική από μέρους μας. Αυτό θα μας επιτρέψει να διατηρήσουμε τη θετική αντίδραση της διεθνούς κοινότητας, που μπορεί να αποτελέσει τον πιο αποτελεσματικό μοχλό πίεσης.