Ιράν: Ποιος ήταν ο Αμίρ-Αμπντολαχιάν, ο σκληρός του Ιράν και «στρατιώτης του Σολεϊμανί»

Μαζί με τον πρόεδρο Ιμπραχίμ Ραϊσί τον οποίο όλα τα δυτικά μέσα κατονομάζουν ως «ακραίο», στο δυστύχημα στο Ιράν πέθανε και ο υπουργός Εξωτερικών του Ιράν, ο Χοσεΐν Αμίρ-Αμπντολαχιάν, ο οποίος ήταν στον στενό κύκλο του συμπλέγματος μεταξύ του Σώματος των Φρουρών της Ισλαμικής επανάστασης και των σιιτικών οργανώσεων που υποστηρίζονται από το Ιράν και σχηματίζουν τον αυτοαποκαλούμενο μεταξύ των μελών ως «Άξονα της Αντίστασης», όπως είναι ευρέως γνωστός στην Μέση Ανατολή.

Ο «Άξονας της Αντίστασης» στους πιο δυνατούς «παίκτες» του πλην Ιράν, συμπεριλαμβάνει την Χεζμπολάχ του Λιβάνου, σιιτικές οργανώσεις των Δυνάμεων Λαϊκής Κινητοποίησης του Ιράκ (σ.σ. πιο στενές σχέσεις με την Αλ-Χασντ Αλ-Σααμπί), οι οποίες εντάσσονται στον εθνικό στρατό, την οργάνωση Ansar Ullah (σ.σ. το Αλλάχ γραμμένο Ullah μεταφράζεται ως «του Θεού», δηλαδή «Υποστηρικτές του Θεού») της Υεμένης, η οποία είναι η ντε φάκτο κυβέρνηση της χώρας, συριακές οργανώσεις και παλαιστινιακές οργανώσεις.

O Αμίρ-Αμπντολαχιάν θεωρούσε εαυτόν στρατιώτη του Κασέμ Σολεϊμανί, ο οποίος ήταν Ιρανός στρατιωτικός ηγέτης, υποστράτηγος και διοικητής των ειδικών δυνάμεων αλ-Κουντς των Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης, με αντικείμενο τις ειδικές επιχειρήσεις εκτός του Ιράν. Κάθε συνδρομή του Ιράν, είτε υπέρ του Μπασάρ Αλ Άσαντ, είτε εναντίον του ISIS, είτε υπέρ της Χεζμπολάχ του Λιβάνου, έφερε την σφραγίδα του Σολεϊμάνι, οποίος σκοτώθηκε σε αμερικανική στρατιωτική επιχείρηση με διαταγή του Ντόναλντ Τραμπ.

Ορφανός, εθελοντής στρατιώτης στον πόλεμο με το Ιράκ και διπλωμάτης καριέρας

Ο Χοσεΐν Αμί-Αμπντολαχιάν γεννήθηκε στο Νταμγκαν, ανατολικά της Τεχεράνης, το 1964. Έχασε τον πατέρα του σε ηλικία έξι ετών και ανατράφηκε από τη μητέρα του και τον μεγαλύτερο αδελφό του. Το τηλεοπτικό κανάλι Al Jazeera του Κατάρ και το Al Mayadeen του Λιβάνου, υποστηρίζουν πως ο Αμίρ-Αμπντολαχιάν σε ηλικία 16 ετών δήλωσε εθελοντής για τον πόλεμο του Ιράν με το Ιράκ, έναν πόλεμο που κράτησε από το 1980 έως το 1988.

Ο πόλεμος ξεκίνησε από το Ιράκ, όπου ο δικτάτορας Σαντάμ Χουσεΐν φοβόταν της «εξαγωγή» της Ισλαμικής Επανάστασης στο Ιράκ, από τον Ρουχολάχ Χομεϊνί, τον ηγέτη της Ιρανικής Επανάστασης που έριξε τον Σάχη του Ιράν. Το Ιράκ έχει σιιτική πλειοψηφία, αλλά ο Σαντάμ Χουσεΐν ήταν Σουνίτης και πρέσβευε τον Αραβικό Εθνικισμό και τον Αραβικό Σοασιαλισμό. Οπότε η σύγκρουση ήταν σχεδόν αναπόφευκτη, πέρα των οικονομικών συμφερόντων στην περιοχή.

Ο Αμίρ-Αμντολαχιάν από νωρίς έβαλε στόχο να σταδιοδρομήσει στο διπλωματικό σώμα, αποκτώντας το πτυχίο του στις διπλωματικές σχέσεις το 1991 από τη Σχολή Διεθνών Σχέσεων, η οποία υπάγεται στο ιρανικό Υπουργείο Εξωτερικών. Στη συνέχεια φοίτησε στο Πανεπιστήμιο της Τεχεράνης, από όπου αποφοίτησε με μεταπτυχιακό στις διεθνείς σχέσεις το 1996 και ολοκλήρωσε το διδακτορικό του στο ίδιο αντικείμενο το 2010.

UN Security Council observes a minute of silence in memory of the late Pres. Raeisi, FM Amir-Abdollahian pic.twitter.com/v2zbm83M0y

— Press TV 🔻 (@PressTV) May 20, 2024

Η σταδιοδρομία του στο διπλωματικό σώμα

Στα τέλη της δεκαετίας του 1990, τοποθετήθηκε στην πρεσβεία του Ιράν στη Βαγδάτη, πριν επιλεγεί το 2007 ως μέλος τριμελούς αντιπροσωπείας για να συμμετάσχει στις συνομιλίες με τις ΗΠΑ που διεξήχθησαν στο Ιράκ, πριν διοριστεί πρεσβευτής στο Μπαχρέιν την ίδια χρονιά, θέση την οποία κατείχε μέχρι το 2010. Αργότερα ανέλαβε στη συνέχεια διάφορους ρόλους στο Υπουργείο Εξωτερικών. Το 2011, διορίστηκε αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών για αραβικές και αφρικανικές υποθέσεις υπό τον Μοχάμαντ Τζαβάντ Ζαρίφ.

Όμως ο Αμίρ-Αμντολαχιάν απομακρύνθηκε από τη θέση αυτή το 2016 και έγινε ειδικός βοηθός του Αλί Λαριτζανί, του προέδρου του ιρανικού κοινοβουλίου, αλλά διατήρησε την επαφή με τους πρώην διπλωμάτες συναδέλφους του. Ο Αμίρ-Αμντολαχιάν ήταν ενθουσιώδης υποστηρικτής του «Άξονα της Αντίστασης», του δικτύου κρατών και ομάδων που αντιτίθενται στο Ισραήλ, και ήταν υπερήφανος για τη φιλία που σχημάτισε με τον διοικητή του Σώματος των Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης Κασέμ Σολεϊμάνι.

«Ο Αμίρ-Αμπντολαστιάν είναι ο Κασσέμ Σουλεϊμάνι της διπλωματίας»

Μιλώντας τον Ιούνιο του 2020, ο Αμίρ-Αμντολαχιάν εξήρε τη «στρατηγική ιδιοφυΐα» του Σουλεϊμανί για την αποτροπή της «αποσύνθεσης» της Συρίας και του Ιράκ, όπως μετέφερε το Αλ Τζαζίρα. Ο Αμίρ-Αμντολαχιάν μίλησε επίσης με θερμά λόγια για τις σχέσεις του με άλλα μέλη του άξονα, διατηρώντας μακροχρόνια σχέση συνεργασίας με τον Γενικό Γραμματέα της Χεζμπολάχ Χασάν Νασράλα.

Εκλεκτός του Ραϊσί για την επιθετική του στάση εναντίον του Ισραήλ και της πολιτικής της Δύσης στη Μέση Ανατολή

«Ο Αμίρ-Αμπντολαχιάν είναι ο Κασσέμ Σουλεϊμανί της διπλωματίας». Έτσι περιέγραψε σύμωνα με το Foreign Policy ένας Ιρανός νομοθέτης τον υποψήφιο του Ιρανού προέδρου Εμπραχίμ Ραΐσι για υπουργό Εξωτερικών. Τους Σουλεϊμανί και Αμίρ-Αμντολαχιάν τους συνέδεε η πίστη και υποστήριξη στον «Άξονα της Αντίστασης» στη Μέση Ανατολή, η συνεργασία και η εκτίμηση του ενός για τον άλλο.

Το συντηρητικό κοινοβούλιο της χώρας ενέκρινε τον διορισμό του Αμίρ-Αμπντολαχιάν με 270 ψήφους έναντι 10 ψήφων. Τα μέλη είχαν απαιτήσει από το Υπουργείο Εξωτερικών να υποστηρίξει τους στόχους και τις αποστολές του εκλιπόντος Σουλεϊμανί κατά την εξέταση των διαπιστευτηρίων του Αμίρ-Αμπντολαχιάν και η υψηλή ψήφος στο κοινοβούλιο δείχνει ότι τον εμπιστεύονται από αυτή την άποψη.

Πράγματι, ο 57χρονος διπλωμάτης, ο οποίος στο παρελθόν διετέλεσε πρόεδρος του κοινοβουλίου για τις διεθνείς υποθέσεις και αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών για τις αραβικές και αφρικανικές υποθέσεις, μεταξύ άλλων, αναφέρθηκε κάποτε στον εαυτό του ως «στρατιώτη» του Σουλεϊμανί. Είπε ότι κάθε φορά που πήγαινε σε μια χώρα ως διπλωματικός και διαπραγματευτικός απεσταλμένος, συμβουλευόταν πρώτα τον Σουλεϊμανί για να λάβει την απαραίτητη καθοδήγηση.

Η πτώση και η άνοδος Αμίρ-Αμπντολαχιάν

Η εγγύτητα στις απόψεις των Αμίρ-Αμντολαχιάνκαι Αμίρ-Αμντολαχιάν μεταφράζονταν από το Foreign Policy πως ήταν πιθανό να αποδώσει μεγάλη σημασία στη στρατιωτική πολιτική του Ιράν στη Μέση Ανατολή κατά τη διάρκεια της θητείας του. Στην πρώτη επίσημη διμερή επίσκεψή του ως υπουργός Εξωτερικών του Ιράν, ταξίδεψε στη Συρία και συναντήθηκε με τον Σύρο πρόεδρο Μπασάρ αλ Άσαντ για να επιβεβαιώσει την υποστήριξη του Ιράν στο καθεστώς του.

Το 2011, λόγω της καλής σχέσης του Αμίρ-Αμντολαχιάν με τη Δύναμη Quds και τον Σουλεϊμανί, ο τότε πρόεδρος του Ιράν Μαχμούντ Αχμαντινετζάντ διόρισε τον Αμίρ-Αμντολαχιάν αναπληρωτή υπουργό Εξωτερικών για τις αραβικές και αφρικανικές υποθέσεις, όπου λάμβαναν χώρα οι περισσότερες δραστηριότητες της Δύναμης Κουντς. Όταν ο Μοχάμαντ Τζαβάντ Ζαρίφ έγινε υπουργός Εξωτερικών το 2013, ο Αμίρ-Αμντολαχιάν ήταν ο μόνος αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών από την εποχή του Αχμαντινετζάντ που διατήρησε τη θέση του, την οποία κατείχε για τρία ακόμη χρόνια.

Αλλά το 2016, απολύθηκε αιφνιδιαστικά. Ορισμένες αναφορές αναφέρουν ότι δεν ταίριαζε με την προσέγγιση του Ζαρίφ και ότι οι δύο τους δεν βρίσκονταν στην ίδια γραμμή όσον αφορά τα περιφερειακά ζητήματα. Ερωτηθείς σχετικά με την απομάκρυνσή του, ο Αμίρ-Αμντολαχιάν δήλωσε ότι ο Ζαρίφ ακολουθούσε νέες πολιτικές στην περιοχή μετά την ολοκλήρωση των πυρηνικών συνομιλιών. Ωστόσο, ο σκληροπυρηνικός νομοθέτης Τζαβάντ Καρίμι Κουντούσι ανέφερε ότι ο υφυπουργός του Ζαρίφ, Μορτέζα Σαρμαντί , είπε στον Αμίρ-Αμντολαχιάν: «Θέλουμε να στείλουμε ένα μήνυμα στη Δύση ότι οι πολιτικές μας στη Μέση Ανατολή έχουν αλλάξει και ο τρόπος για να στείλουμε αυτό το μήνυμα είναι να σας απομακρύνουμε από τη θέση σας».

Ο Αμίρ-Αμντολαχιάν επέστρεψε ως υπουργός Εξωτερικών

Ο Αμίρ-Αμντολαχιάν υποστηρικτής του προέδρου Ραϊσί, υποστήριζε επίσης την πολιτική «Βλέμμα στην Ανατολή» που τόνισε ο Ραϊσί, η οποία αποσκοπούσε στην επέκταση των σχέσεων του Ιράν με την Κίνα και τη Ρωσία, και την αποκάλεσε τον πιο σημαντικό άξονα της εξωτερικής πολιτικής της νέας κυβέρνησης.

Η θητεία του Αμίρ-Αμντολαχιάν ως κορυφαίου διπλωμάτη του Ιράν σημαδεύτηκε από εντατικοποιημένη διπλωματική δραστηριότητα για τον τερματισμό της απομόνωσης του Ιράν και την αντιστάθμιση των επιπτώσεων των εξουθενωτικών κυρώσεων των ΗΠΑ, όπως μεταφέρει το Al Arabiya που ελέγχεται από τον «άσπονδο φίλο» του Ιράν, τη Σαουδική Αραβία. Προσπάθησε ιδιαίτερα να σφυρηλατήσει τις σχέσεις με τους Άραβες γείτονες της Ισλαμικής Δημοκρατίας, συμπεριλαμβανομένης της Σαουδικής Αραβίας.

Σε μια συμφωνία-ορόσημο με τη μεσολάβηση της Κίνας, η Τεχεράνη και το Ριάντ συμφώνησαν τον Μάρτιο του 2023 να αποκαταστήσουν τις σχέσεις τους και να ανοίξουν εκ νέου τις αντίστοιχες πρεσβείες τους. Είχε συμμετάσχει στις προσπάθειες για την επανεκκίνηση των αδιέξοδων διαπραγματεύσεων σχετικά με το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, μετά τη διάλυση της συμφωνίας του 2015 με τις δυτικές κυβερνήσεις, καθώς οι Ηνωμένες Πολιτείες αποχώρησαν μονομερώς από τη συμφωνία το 2018.

Η επίθεση του Ισραήλ στην πρεσβεία της Τεχεράνης και η τρομακτική απάντηση του Ιράν

Εν μέσω του πολέμου στη Γάζα, ο οποίος σύμφωνα με την Χαμάς ξεκίνησε χωρίς την ενημέρωση του Ιράν (σ.σ. Συγκεκριμένα αναφέρθηκε από τον Σαλέχ Αλ Αρούρι πως το Ιράν ενημερώθηκε 30 λεπτά πριν την έναρξη της επιχείρησης Καταιγίδα του Αλ Ακσά), το Ιράν διατήρησε στάση υπέρ των παλαιστινιακών οργανώσεων και εναντίον του Ισραήλ, των ΗΠΑ και όσων έστειλαν δυνάμεις εναντίον της Υεμένης.

Τον περασμένο μήνα, με τις περιφερειακές εντάσεις να ανεβαίνουν στα ύψη λόγω του συνεχιζόμενου πολέμου στη Λωρίδα της Γάζας και με τη βία να προσελκύει περιφερειακούς Ιρανούς συμμάχους, ο Αμίρ-Αμντολαχιάν υπερασπίστηκε την πρώτη άμεση επίθεση της Τεχεράνης κατά του ορκισμένου εχθρού της Ισραήλ, χωρίς ωστόσο να προκαλέσει την οργή των ΗΠΑ. Τις οποίες μάλιστα ειδοποίησε πριν την επίθεση, καθώς το Ιράν ήταν «υποχρεωμένο απέναντι στην κοινή γνώμη να απαντήσει».

Η ιρανική επίθεση ήταν αντίποινα για μια αεροπορική επιδρομή που χρεώθηκε στο Ισραήλ και ισοπέδωσε προξενικό κτίριο της Τεχεράνης στη Δαμασκό. Ο Αμίρ-Αμπντολαχιάν εξήγησε ότι η επίθεση έγινε «στο πλαίσιο της νόμιμης άμυνας και του διεθνούς δικαίου». Αργότερα υποβάθμισε μια αναφερόμενη ισραηλινή επιδρομή αντιποίνων στην κεντρική επαρχία Ισφαχάν του Ιράν, όπου βρίσκεται μια βασική πυρηνική εγκατάσταση, λέγοντας ότι ήταν κάτι σαν παιδικό παιχνίδι.

Η απάντηση του Ιράν έγινε για να αποδείξει πως οποιαδήποτε στιγμή θέλει, μπορεί να χτυπήσει το Ισραήλ με τέτοια ποσότητα βαλλιστικών πυραύλων και drones που δεν θα μπορούν να συγκρατηθούν από το Iron Dome ή άλλα συστήματα αεράμυνας του Ισραήλ.

Οι δύο αυτές απώλειες και ειδικά του Αμίρ-Αμπντολαχιάν δεν μπορούν να αντικατασταθούν εύκολα. Παρότι ο Ραΐσι προαλείφονταν να αντικαταστήσει τον Αγιατολάχ Αλί Χαμενεϊ στη θέση του Ανώτατου Ηγέτη, ο Αμίρ-Αμντολαχιάν ήταν ιδιαίτερα δημοφιλής στις τάξεις του Σώματος των Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης, ήταν το άτομο που λειτουργούσε ως ανώτατος σύνδεσμος μεταξύ πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας στις οργανώσεις του Άξονα της Αντίστασης και δεν ήταν ιδιαίτερα αντιπαθής ως σιίτης, στους σουνίτες.

Ακόμα και αν στην θέση του Ραϊσί, υπάρχουν συντηρητικοί κληρικοί ο τύπος του υπουργού Εξωτερικών που βρήκε το Ιράν στο πρόσωπο του Αμίρ-Αμπντολαχιάν, είναι δύσκολο να βρεθεί.