Γιατί λιγοστεύουν τα ψάρια στις ευρωπαϊκές θάλασσες

Πέστροφα, σολομός, χέλι, οξύρρυγχος… οι πληθυσμοί μεταναστευτικών ειδών ψαριών του γλυκού νερού μειώνονται δραματικά απειλώντας την επισιτιστική ασφάλεια και ολόκληρα οικοσυστήματα.

Σύμφωνα με τη διεθνή έκθεση Living Planet Index (LPI) που δημοσιεύθηκε εν όψει της Παγκόσμιας Ημέρας Μετανάστευσης Ψαριών στις 25 Μαΐου, έχει καταγραφεί συρρίκνωση των πληθυσμών ψαριών κατά 81% από το 1970 ως το 2020, με τα συντριπτικά ποσοστά της τάξης του 91% και του 75% να παρατηρούνται σε Λατινική Αμερική και Ευρώπη αντίστοιχα.

Η υποβάθμιση των υγροβιότοπων, τα φράγματα, η υπεραλίευση, η μετατροπή υγροτόπων σε γεωργικές εκτάσεις, η μόλυνση και οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής συγκαταλέγονται ανάμεσα στους παράγοντες που βρίσκονται πίσω από την αδιάκοπη μείωση των τελευταίων 30 ετών.

Όπως αναφέρει η μελέτη – πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με τα: World Fish Migration Foundation, ZSL, IUCN, The Nature Conservancy (TNC), Wetlands International και τη WWF ΗΠΑ – η μείωση που παρατηρείται στην Ευρώπη συνάδει με το γεγονός ότι το 37% των ψαριών του γλυκού νερού απειλούνται με εξαφάνιση και έχουν ενταχθεί στον Ευρωπαϊκό Κόκκινο Κατάλογο.

Η έλλειψη ποταμών ελεύθερης ροής, το υψηλό ποσοστό φραγμάτων και τα λοιπά εμπόδια επιδρούν αρνητικά στους πληθυσμούς των ψαριών που έχουν απομείνει στο υδρογραφικό δίκτυο, καθώς επηρεάζουν την κίνησή τους και μειώνεται η ικανότητά τους να ολοκληρώσουν τον κύκλο ζωής τους. Συγκεκριμένα, αναφέρεται πως είναι λίγοι «οι εναπομείναντες βιώσιμοι μεταναστευτικοί πληθυσμοί ψαριών» στα λιγοστά «ελεύθερα» ποτάμια.

Οι επιστήμονες διευκρινίζουν πως τα μεταναστευτικά ψάρια που περνούν όλο ή μέρος του κύκλου ζωής τους στο γλυκό νερό απειλούνται ιδιαίτερα, σε σύγκριση με τα μη μεταναστευτικά ψάρια, αφού οι υποδομές στα ποτάμια επηρεάζουν τη συνδεσιμότητα των οικοτόπων.

Ακόμα και μικρά φράγματα οδηγούν σε πιθανή απώλεια πολλών ειδών ψαριών του γλυκού νερού σε παγκόσμιο επίπεδο, ενώ η κλιματική αλλαγή επιδρά αρνητικά στα ενδιαιτήματά τους. Επιπλέον, τα αστικά και βιομηχανικά λύματα, η ρύπανση από μικροπλαστικά και η ατμοσφαιρική εναπόθεση απειλούν τους πληθυσμούς τους.

Βέβαια, επισημαίνεται η προσπάθεια για αποκατάσταση της συνεκτικότητας των ρευμάτων στην Ευρώπη με την άρση εμποδίων στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής στρατηγικής για τη βιοποικιλότητα που θέτει ως στόχο την απομάκρυνση τεχνητών φραγμάτων παλαιού τύπου που πλέον δεν επιτελούν ρόλο, «απελευθερώνοντας» τουλάχιστον 25.000 χλμ. έως το 2030 και αποκαθιστώντας πλημμυρικά πεδία και υγροτόπους. Το 2023 στην Ευρώπη αφαιρέθηκε αριθμός-ρεκόρ φραγμάτων αγγίζοντας τα 487 και καταγράφοντας αύξηση της τάξης του 50% συγκριτικά με τον αριθμό που αναφέρθηκε το 2022. Οι ειδικοί εξηγούν πως η δράση αυτή αποτελεί σημαντικό βήμα για την αντιμετώπιση μίας από τις κυριότερες απειλές για τα μεταναστευτικά ψάρια του γλυκού νερού στην Ευρώπη.

«Η καταστροφική μείωση των πληθυσμών των μεταναστευτικών ψαριών είναι καμπανάκι κινδύνου για τον κόσμο. Πρέπει να δράσουμε τώρα για να σώσουμε αυτά τα βασικά είδη και τα ποτάμια τους», είπε ο Χέρμαν Γουάνινγκεν, ιδρυτής του World Fish Migration Foundation.

«Δεν μπορούμε να συνεχίσουμε να τα αφήνουμε να αργοσβήνουν σιωπηλά», πρόσθεσε.

Οι συντάκτες της έκθεσης τονίζουν ότι τα μεταναστευτικά ψάρια διαδραματίζουν κρίσιμο ρόλο για την επιβίωση πολλών αυτόχθονων πληθυσμών, τρέφουν εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο – ιδίως σε ευάλωτες κοινότητες σε Ασία, Αφρική και Λατινική Αμερική – συντηρούν έναν τεράστιο ιστό ειδών και οικοσυστημάτων και μέσω της αλιείας διατηρείται ευρύ δίκτυο ανθρώπων σε όλο τον κόσμο.

Η αναπληρώτρια διευθύντρια ειδικός για τα είδη γλυκού νερού στο WWF ΗΠΑ, Μισέλ Τιμ, τόνισε ότι η μείωση του πληθυσμού των μεταναστευτικών ψαριών του γλυκού νερού απαιτεί επείγουσα συλλογική δράση με προτεραιότητα την προστασία των ποταμών και με «κλειδί» την αποκατάσταση και συνδεσιμότητα του δικτύου που θα οδηγήσει στην διατήρηση των ψαριών.

Ανάμεσα στις συστάσεις των ειδικών για την ενίσχυση και προστασία των απειλούμενων ειδών περιλαμβάνονται καμπάνιες και δράσεις για την ευαισθητοποίηση του κοινού σχετικά με την κρίση που πλήττει τους πληθυσμούς των ψαριών, κρίνεται απαραίτητο να αναδειχθούν τα πολιτιστικά, οικολογικά και οικονομικά οφέλη της βιοποικιλότητας ποταμών ελεύθερης ροής, να τονιστούν τα θετικά οικονομικά αποτελέσματα από την αποκατάσταση των ποταμών και να πραγματοποιηθούν επενδύσεις για την αντιμετώπιση των απειλών.