Η απόφαση του ΟΗΕ για τη Σρεμπρένιτσα φέρνει μεγαλύτερη διαίρεση στα Βαλκάνια

Στις 23 Μαΐου, η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών αναμένεται να εγκρίνει ένα σχέδιο ψηφίσματος για τη δημιουργία Παγκόσμιας Ημέρας Μνήμης για τα θύματα της σφαγής της Σρεμπρένιτσα το 1995. Ωστόσο, ενώ οι χορηγοί αυτού του ψηφίσματος υποστηρίζουν ότι αυτό είναι ένα σημαντικό βήμα για την πορεία προς τη μεταπολεμική συμφιλίωση, δυστυχώς, είναι πιο πιθανό να σπείρει περαιτέρω διχασμό στα Βαλκάνια.

Κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί ότι κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών πολέμων συνέβησαν φρικτά εγκλήματα πολέμου. Μόνο οι πολιτικοί εξτρεμιστές απορρίπτουν την άποψη ότι διαπράχθηκαν ανείπωτα εγκλήματα στη Σρεμπρένιτσα. Και μόνο οι πιο σκληροί άνθρωποι είναι απρόθυμοι να αναγνωρίσουν και να τιμήσουν αυτά τα θύματα.

Ωστόσο, καθώς το προτεινόμενο ψήφισμα του ΟΗΕ εστιάζεται στενά και συντάχθηκε χωρίς διαβούλευση με όλες τις περιφερειακές κοινότητες και τα μέρη στους Βαλκανικούς πολέμους, πιθανότατα θα αποδειχθεί εξαιρετικά διχαστικό στη Βοσνία και σε ολόκληρη την περιοχή.

Ενώ τα δυτικά ρεπορτάζ και οι πολιτικοί ηγέτες επικεντρώθηκαν κυρίως στα θύματα Βόσνιους Μουσουλμάνους κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών πολέμων, η τραγική πραγματικότητα είναι ότι όλες οι εθνοτικές και θρησκευτικές ομάδες υπέστησαν μαζικά εγκλήματα πολέμου. Σε μια πρόσφατη συγκέντρωση του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, άτομα που, ως μικρά παιδιά, είχαν υποστεί βασανιστήρια ή είχαν μείνει ορφανά λόγω των μαζικών δολοφονιών Σέρβων πολιτών ήταν παρόντα στην αίθουσα. Ήταν μαζί μου καθώς υποστήριξα ότι το προτεινόμενο ψήφισμα αγνοεί τον πόνο τους, δημιουργώντας μια ιεραρχία ταλαιπωρίας μεταξύ αθώων θυμάτων.

Η Δημοκρατία της Σερβίας καταδίκασε συνεχώς και με συνέπεια όλα τα εγκλήματα αυτής της τραγικής σύγκρουσης — ιδιαίτερα τη σφαγή της Σρεμπρένιτσα, η οποία ήταν φρικτή ως προς την κλίμακα και τη σκληρότητά της. Το 2010, η Εθνοσυνέλευση της Δημοκρατίας της Σερβίας ενέκρινε μια δήλωση που καταδικάζει τα εγκλήματα που διαπράχθηκαν στη Σρεμπρένιτσα. Η Δημοκρατία της Σερβίας καταδικάζει επίσης απερίφραστα και σθεναρά την άρνηση όλων των εγκλημάτων πολέμου που διαπράχθηκαν στη Βοσνία κατά τη διάρκεια του τραγικού εμφυλίου πολέμου. Και ανώτεροι αξιωματούχοι της δημοκρατίας, συμπεριλαμβανομένων δύο προέδρων, τίμησαν τα θύματα στο Μνημείο της Σρεμπρένιτσα στο Ποτοτσάρι και συμμετείχαν σε εκδηλώσεις μνήμης στον ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη.

Αλλά οποιοδήποτε ψήφισμα του ΟΗΕ για τα δεινά στους Βαλκανικούς πολέμους θα πρέπει να σέβεται τα περισσότερα από 100.000 θύματα της σύγκρουσης. Αυτά τα θύματα αξίζουν ίση δικαιοσύνη, μεταχείριση και μνήμη, καθώς και τον σεβασμό της διεθνούς κοινότητας ανεξάρτητα από την εθνικότητα, τη φυλή ή τη θρησκεία τους. Δυστυχώς, ωστόσο, το σχέδιο ψηφίσματος επιδιώκει να μνημονεύσει και να ξεχωρίσει μια ομάδα.

Εξίσου σημαντικό, το ψήφισμα επιδιώκει επίσης να εφαρμόσει τον όρο γενοκτονία στα εγκλήματα που έγιναν στη Σρεμπρένιτσα, υποδηλώνοντας ότι βασίστηκαν σε διαφορετικά κίνητρα από τις μαζικές δολοφονίες αμάχων Σέρβων και Κροατών κατά τη διάρκεια του πολέμου που συνόδευσε τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας. Θα αφήσω στους ειδικούς να συζητήσουν τον ορισμό της γενοκτονίας στο διεθνές δίκαιο, αλλά αρκεί να πούμε ότι πολλοί κορυφαίοι μελετητές —συμπεριλαμβανομένων ειδικών όπως ο Yehuda Bauer— αμφισβήτησαν την εφαρμογή της στην περίπτωση της Σρεμπρένιτσα.

Επιπλέον, το σχέδιο ψηφίσματος υπονομεύει το σύνταγμα και το κράτος δικαίου στη Βοσνία. Συντάχθηκε, προτάθηκε, συγχρηματοδοτήθηκε και ασκείται πιέσεις από τον Μόνιμο Αντιπρόσωπο του ΟΗΕ για τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, Πρέσβη Zlatko Lagumdzija, χωρίς τη νομικά απαιτούμενη συναίνεση από την τριμερή προεδρία της χώρας, η οποία εκπροσωπεί Βόσνιους, Κροάτες και Σέρβους. Προωθήθηκε με μυστικότητα, χωρίς διαβούλευση με τη σερβική οντότητα της χώρας ή τους εκλεγμένους εκπροσώπους της, και χωρίς καμία προσπάθεια αναγνώρισης των δεκάδων χιλιάδων άλλων θυμάτων του πολέμου.

Για 29 ολόκληρα χρόνια, οι Σέρβοι που επέζησαν από πολυάριθμες σφαγές αμάχων παρακαλούσαν για αλήθεια και δικαιοσύνη. Κατανοούν τον πόνο που νιώθουν όλα τα θύματα και οι οικογένειές τους, ανεξάρτητα από το αν είναι Βόσνιοι, Κροάτες ή Σέρβοι.

Μαζί σχεδόν με ολόκληρο το πολιτικό φάσμα στη χώρα μου, πιστεύουν ότι η ίση δικαιοσύνη για όλα τα θύματα του πολέμου της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης είναι ο μόνος δρόμος για διαρκή ειρήνη, σταθερότητα και συμφιλίωση.

Ο βραβευμένος με Νόμπελ Ειρήνης Αρχιεπίσκοπος Ντέσμοντ Τούτου παρατήρησε: «Δεν υπάρχει συντόμευση ή απλή συνταγή για τη θεραπεία των πληγών και των διαχωρισμών μιας κοινωνίας μετά από παρατεταμένη βία. Η δημιουργία κλίματος εμπιστοσύνης και κατανόησης μεταξύ των πρώην εχθρών είναι μια εξαιρετικά δύσκολη πρόκληση που πρέπει να ξεπεραστεί». Και έχοντας επίγνωση της σοφής παρατήρησής του, η κυβέρνησή μου είναι έτοιμη να συνεργαστεί με όλες τις βαλκανικές κυβερνήσεις και όλες τις χώρες μέλη του ΟΗΕ για να ανταποκριθεί σε αυτήν την πρόκληση της εξεύρεσης δικαιοσύνης για όλους.

Η επίτευξη συναίνεσης σχετικά με την απομνημόνευση του παρελθόντος με τρόπο που δεν σπέρνει διχασμό είναι ο καλύτερος τρόπος για να διασφαλιστεί ότι δεν θα επαναληφθεί – και δεν μπορεί – να συμβεί ξανά. Αυτός είναι ο καλύτερος τρόπος με τον οποίο τα Ηνωμένα Έθνη μπορούν να συμβάλουν στη διαομαδική και διαθρησκευτική συμφιλίωση στα Βαλκάνια.