Φουντώνει η ρωσική παραπληροφόρηση εν όψει ευρωεκλογών

Η επιτυχημένη καμπάνια fake news της τελευταίας δεκαετίας από το καθεστώς Πούτιν εντείνεται στο διαδίκτυο καθώς πλησιάζουν οι ευρωπαϊκές και οι αμερικανικές προεδρικές εκλογές

Το 2022, ευρωπαίοι παρατηρητές της ρωσικής εκστρατείας παραπληροφόρησης εντόπισαν ένα φιλόδοξο διαδικτυακό σχέδιο άσκησης επιρροής, το οποίο αποκάλεσαν «Σωσία». Η Μόσχα είχε κλωνοποιήσει τους ιστοτόπους νόμιμων εφημερίδων, περιοδικών και ειδησεογραφικών υπηρεσιών –του βρετανικού Guardian, της γερμανικής Bild κ.ά.– και είχε δημοσιεύσει αντίγραφα με παρόμοιες διευθύνσεις των ιστοτόπων τους, γεμάτα με προπαγάνδα υπέρ του Κρεμλίνου. Η καμπάνια δεν προκάλεσε σοκ, δεδομένων των διαρκών προσπαθειών της Μόσχας να χειραγωγήσει τη Δυτική κοινή γνώμη, όπως σημειώνει η Washington Post. Το πραγματικά σοκαριστικό γεγονός είναι ότι, δύο χρόνια μετά τον εντοπισμό τους, οι παραπλανητικοί ιστότοποι της επιχείρησης «Σωσίας» εξακολουθούν να φυτρώνουν στο διαδίκτυο σαν μανιτάρια, παρά τις συνεχιζόμενες προσπάθειες της Δύσης να τους κλείσει. Η επιμονή των συγκεκριμένων sites αντικατοπτρίζει την πλημμύρα των ρωσικών παρεμβάσεων – και τη σχεδόν πλήρη αδυναμία παρακολούθησης και αντιμετώπισής της ενόψει των ευρωεκλογών του Ιουνίου. Συνιστά, παράλληλα, μια πρόγευση ενόψει των επερχόμενων αμερικανικών προεδρικών εκλογών του Νοεμβρίου, όπου η Ρωσία θα επιχειρήσει να ενισχύσει τις επιχειρήσεις πόλωσης του εκλογικού σώματος των ΗΠΑ.

Η άνθιση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης κάνουν τη διασπορά της παραπληροφόρησης σχεδόν δωρεάν. Πλέον, η γενετική Τεχνητή Νοημοσύνη μειώνει ακόμα περισσότερο το κόστος και τον χρόνο παραγωγής της, σχεδόν μία εβδομάδα πριν τα περίπου 200 εκατομμύρια των ευρωπαίων ψηφοφόρων από τα 27 κράτη-μέλη της ΕΕ οδηγηθούν στις κάλπες. Το μπαράζ των fake news, της χειραγώγησης και της δηλητηριώδους διασποράς πόλωσης είναι πανταχού παρόν, σημειώνει η Washington Post. Κλασικό παράδειγμα ένας ιστότοπος που «υποδύεται» το υπουργείο Αμυνας της Γαλλίας, στον οποίο ανακοινώθηκε πρόσφατα ότι 200.000 γάλλοι νεοσύλλεκτοι θα αναζητηθούν για να υπηρετήσουν στον πόλεμο της Ουκρανίας με τη Ρωσία. Σε μια άλλη χαρακτηριστική περίπτωση, ένας επώνυμος γερμανός δημοσιογράφος με τη φήμη του «ειδικού στα θέματα Πούτιν» και συμπαθής στη Μόσχα, αποκαλύφθηκε ότι είχε λάβει πάνω από 550.000 ευρώ από ρώσο δισεκατομμυριούχο, σύμμαχο του Κρεμλίνου. Παράλληλα, οι Αρχές στο Βέλγιο, στην Πολωνία και στην Τσεχία ισχυρίζονται ότι έχουν στοιχεία χρηματισμού ευρωβουλευτών από το Κρεμλίνο. Πολλές εκλογές της τελευταίας δεκαετίας, μεταξύ των οποίων οι αμερικανικές προεδρικές του 2016 και το δημοψήφισμα για το Brexit, έχουν διεξαχθεί υπό τον χείμαρρο τοξικότητας που εκπέμπει το ρωσικό καθεστώς. Φέτος, όμως, το διακύβευμα για τον Πούτιν είναι αυξημένο λόγω του πολέμου στην Ουκρανία – και η παραπληροφόρηση στοχεύει στην ανατροπή του Δυτικού μετώπου υποστήριξης προς το Κίεβο. Οι φετινές ευρωπαϊκές κάλπες, βέβαια, δεν αναμένεται να αποφέρουν αδιάσειστες αποδείξεις ότι οι ρωσικές μεθοδεύσεις θα έχουν παίξει καθοριστικό ρόλο στην αποδυνάμωση των παραδοσιακών πολιτικών δυνάμεων ή στην ενίσχυση των αντισυστημικών. Με τις δημοσκοπήσεις να προβλέπουν άνοδο των ακροδεξιών, λαϊκιστικών και φιλορωσικών κομμάτων, θα είναι σχεδόν αδύνατο για τους αναλυτές να διακρίνουν την επιρροή της Μόσχας στα αποτελέσματα. Παρ’ όλα αυτά, όπως επισημαίνει η Washington Post, η ΕΕ σημαίνει συναγερμό για τη ρωσική παραπληροφόρηση, θεωρώντας ότι οι ευρωεκλογές θα αποτελέσουν γενική δοκιμή ενόψει των προσεχών εκλογών στις ΗΠΑ.

Οι Βρυξέλλες επισημαίνουν τα εμπόδια που αντιμετωπίζουν οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, οι ακαδημαϊκοί και ομάδες πολιτών στην προσπάθειά τους να ανακαλύψουν την τακτική των ρωσικών παρεμβάσεων. Οι κυβερνητικοί αξιωματούχοι και οι ομάδες επαγρύπνησης εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τους τεχνολογικούς κολοσσούς όπως το X/Twitter και η Meta (Facebook, Instagram) για να εντοπίζουν τις διαδικτυακές παρεμβάσεις της Μόσχας. Ωστόσο, παρά τη νέα ευρωπαϊκή νομοθεσία περί διαφάνειας των τεχνολογικών εταιρειών, δεν λαμβάνουν τις απαραίτητες πληροφορίες ώστε να αξιολογήσουν τα ρωσικά σχέδια παραπληροφόρησης. Τον περασμένο μήνα, αξιωματούχοι της ΕΕ ξεκίνησαν έρευνες στο Facebook και στο Instagram –παράλληλα με μια ήδη τρέχουσα στο X/Twitter–, με την υποψία ότι δεν εκπληρώνουν την υποχρέωσή τους να συγκρατήσουν τη μετάσταση των fake news και της πολιτικής χειραγώγησης. Αυτοί οι κανόνες τέθηκαν σε ισχύ φέτος βάσει του νέου νόμου για τις ψηφιακές υπηρεσίες που ψήφισε η Ενωση – και η παραβίασή τους θα μπορούσε να οδηγήσει σε αυστηρά πρόστιμα. Τόσο το X όσο και το Meta έχουν περιορίσει την πρόσβαση σε δεδομένα για ερευνητές και ομάδες πολιτών των οποίων η επαγρύπνηση είναι το κλειδί για την παρακολούθηση της κλίμακας και του είδους των μηχανορραφιών της Μόσχας. Σύμφωνα με την Washington Post, αυτό σημαίνει ότι οι Ευρωπαίοι κάνουν όλο και συχνότερα «τυφλές πτήσεις» πάνω από τα διαδικτυακά λημέρια της Ρωσίας. Μετά την εξαγορά του Twitter από τον Ελον Μασκ, η X άρχισε να χρεώνει ένα ποσό που αγγίζει τα 38.000 ευρώ μηνιαίως για την πρόσβαση στα δεδομένα λογαριασμών και αναρτήσεων που ήταν δωρεάν πριν την αλλαγή ιδιοκτησίας – ποσό απαγορευτικό για την πλειονότητα των ακαδημαϊκών, ερευνητών και ΜΚΟ. Παράλληλα, η Meta προχωρά στην κατάργηση του εργαλείου παρακολούθησης δεδομένων της, CrowdTangle, που προσφέρει στους αναλυτές κρίσιμες πληροφορίες. Ολα αυτά λειτουργούν εις βάρος των ασφαλιστικών δικλείδων για την εύρυθμη λειτουργία των δημοκρατικών θεσμών στη Γηραιά Ηπειρο, επισημαίνει η Post. Η εικόνα δείχνει ακόμη πιο ζοφερή στις ΗΠΑ, όπου η πολιτική της πόλωσης και οι διασφαλίσεις του πρώτου άρθρου του αμερικανικού Συντάγματος καθιστούν ακόμη πιο δύσκολη την παρακολούθηση της ρωσικής καμπάνιας παραπληροφόρησης.