Η Τουρκία αναγκάζεται να λάβει μέτρα για να βγει από τον γκρίζο κατάλογο της FATF

Η τουρκική κυβέρνηση αποφάσισε τελικά να θεσπίσει νομοθεσία σχετικά με το κρυπτονόμισμα, με τη σχετική πρόταση να εγκρίνεται από την Επιτροπή Προγραμματισμού και Προϋπολογισμού του κοινοβουλίου. Ελπίζοντας να βγει από τον γκρίζο κατάλογο της Ομάδας Χρηματοοικονομικής Δράσης (FATF) κατά την ετήσια συνάντησή της στη Σιγκαπούρη στις 28 Ιουνίου, η Άγκυρα κατηγορείται από το 2021 ότι δεν έχει εφαρμόσει θεμελιώδεις μεταρρυθμίσεις που σχετίζονται με το ξέπλυμα χρήματος και τη χρηματοδότηση της τρομοκρατίας. Διάφορες αναφορές έχουν δείξει ότι τρομοκρατικές ομάδες, ιδίως το Ισλαμικό Κράτος στο Ιράκ και τη Συρία (ISIS), χρησιμοποιούν μεσάζοντες στην Τουρκία, μέσω εφαρμογών μεταφοράς μετρητών και κρυπτονομισμάτων για να χρηματοδοτούν τις δραστηριότητές τους.

Η πρόσφατη πρόταση για την τροποποίηση του νόμου περί κεφαλαιαγορών εισάγει ένα ολοκληρωμένο ρυθμιστικό πλαίσιο για τους παρόχους υπηρεσιών κρυπτογραφικών περιουσιακών στοιχείων, το οποίο καλύπτει τη λειτουργία των πλατφορμών κρυπτογραφικών περιουσιακών στοιχείων, τη φύλαξη τους και τις δραστηριότητες διαπραγμάτευσης και μεταφοράς σε αυτές τις πλατφόρμες από άτομα που διαμένουν στην Τουρκία. Σύμφωνα με τους νέους κανονισμούς, για την ίδρυση και τη λειτουργία των παρόχων υπηρεσιών κρυπτογραφικών περιουσιακών στοιχείων θα απαιτείται άδεια από το Συμβούλιο Κεφαλαιαγορών (Sermaye Piyasası Kurulu, SPK).

Οι μη εξουσιοδοτημένες δραστηριότητες θα υπόκεινται σε ποινικές κυρώσεις, συμπεριλαμβανομένης της φυλάκισης. Οι αρχές και οι κατευθυντήριες γραμμές που πρέπει να τηρούν οι πάροχοι υπηρεσιών κρυπτογραφικών περιουσιακών στοιχείων κατά τη διάρκεια των δραστηριοτήτων τους θα καθοριστούν από το SPK μέσω της δευτερογενούς νομοθεσίας.

Οι πάροχοι υπηρεσιών κρυπτογραφικών περιουσιακών στοιχείων θα λογοδοτούν για παράνομες δραστηριότητες και παραβιάσεις της ασφάλειας των πληροφοριών. Επιπλέον, τα μέλη των διοικητικών τους συμβουλίων θα θεωρούνται επίσης υπεύθυνα και θα υπόκεινται σε διατάξεις περί υπεξαίρεσης σε τέτοιες περιπτώσεις.

Οι υφιστάμενοι πάροχοι υπηρεσιών κρυπτογραφικών περιουσιακών στοιχείων θα πρέπει να υποβάλουν αίτηση για άδεια λειτουργίας από το SPK εντός ενός μηνός από την ημερομηνία θέσπισης του νόμου. Οι ξένες εταιρείες κρυπτογράφησης θα πρέπει επίσης να σταματήσουν τις δραστηριότητές τους που απευθύνονται σε κατοίκους της Τουρκίας εντός τριών μηνών, διαφορετικά θα χαρακτηριστούν ως μη εξουσιοδοτημένοι πάροχοι υπηρεσιών κρυπτογραφικών περιουσιακών στοιχείων.

Η FATF συμπεριέλαβε την Τουρκία μεταξύ των χωρών που υπόκεινται σε αυξημένη παρακολούθηση, η οποία αναφέρεται δημοσίως ως «γκρίζος κατάλογος», τον Οκτώβριο του 2021.

Κατά τη διάρκεια συνεδρίασης κοινοβουλευτικής επιτροπής στις 30 Μαΐου, μέλη του κόμματος της αντιπολίτευσης επέκριναν την κυβέρνηση για την αδράνειά της όσον αφορά τις παρατυπίες που σχετίζονται με τα κρυπτονομίσματα μέχρι τώρα, υποστηρίζοντας ότι οι νέοι κανονισμοί έχουν καθυστερήσει. Ο βουλευτής του Κόμματος Ισότητας και Δημοκρατίας των Λαών (DEM) Heval Bozdağ υπενθύμισε στους νομοθέτες ότι η FATF είχε προειδοποιήσει εδώ και καιρό την Τουρκία για τρομοκρατικές ομάδες όπως η Αλ Κάιντα και το ISIS, καθώς και για άλλους φορείς ξεπλύματος χρήματος, που διοχετεύουν παράνομα κεφάλαια στην τουρκική αγορά ακινήτων. Αφού ξεπλένονταν μέσω του τομέα των ακινήτων, τα κεφάλαια ενσωματώνονταν στη συνέχεια σε άλλους τομείς της οικονομίας.

Η καθυστέρηση της κυβέρνησης να λάβει αυτά τα μέτρα σχετίζεται με το νομοσχέδιο για την αμνηστία του πλούτου που τέθηκε σε ισχύ την 1η Ιουλίου 2022. Σύμφωνα με το νομοσχέδιο, τα φυσικά και νομικά πρόσωπα είχαν προθεσμία μέχρι τις 31 Μαρτίου 2023 για να φέρουν στη χώρα από το εξωτερικό μετρητά, χρυσό και άλλο κεφαλαιουχικό πλούτο που δεν είχε προηγουμένως γνωστοποιηθεί στην Τουρκία. Το νομοσχέδιο δεν επιτρέπει κανέναν έλεγχο ή έρευνα για τα εν λόγω περιουσιακά στοιχεία, παρέχοντας πλήρη ασυλία για τους εμπόρους ξεπλύματος χρήματος, τους διακινητές ναρκωτικών και άλλους που μεταφέρουν τον πλούτο τους στην Τουρκία. Όσοι βρίσκονται ήδη υπό έρευνα από κυβερνητικούς ελεγκτές θα μπορούν επίσης να εκμεταλλευτούν αυτόν τον νόμο, εάν ισχυριστούν ότι ο υπό έλεγχο πλούτος αποκτήθηκε μέσω τέτοιων μεταφορών. Η κυβέρνηση περίμενε να εισέλθουν στη χώρα όσο το δυνατόν περισσότερα χρήματα.

Στις 30 Ιανουαρίου 2024, το Γραφείο Ελέγχου Ξένων Περιουσιακών Στοιχείων (OFAC) του Υπουργείου Οικονομικών των ΗΠΑ επέβαλε κυρώσεις σε έναν Τούρκο ειδικό σε θέματα ασφάλειας στον κυβερνοχώρο που συνδέεται με το ISIS. Το άτομο αυτό παρείχε στους ηγέτες και τους υποστηρικτές του ISIS εκπαίδευση σε θέματα κυβερνοασφάλειας, διευκόλυνε τη χρήση εικονικών νομισμάτων και βοήθησε στις προσπάθειες στρατολόγησης της ομάδας. Επιπλέον, η OFAC έθεσε στο στόχαστρο έναν οικονομικό διαμεσολαβητή του ISIS, ο οποίος συμμετείχε στη μεταφορά κεφαλαίων σε άτομα που συνδέονται με το ISIS στη Συρία. «Οι σημερινές ενέργειες εμποδίζουν την ικανότητα του ISIS να μεταφέρει κεφάλαια, ιδίως μέσω κρυπτονομισμάτων, και να εκμεταλλεύεται την διαδικτυακή του παρουσία για στρατολόγηση και προπαγάνδα», δήλωσε ο Brian E. Nelson, υφυπουργός Οικονομικών για την τρομοκρατία και τις χρηματοοικονομικές πληροφορίες. Σύμφωνα με την OFAC, στα μέσα του 2020 ο Faruk Güzel, με έδρα την Τουρκία, έλαβε αρκετές μεταφορές από υποστηρικτές του ISIS για συνεργάτες του ISIS στη Συρία μέσω μιας υπηρεσίας μεταφοράς χρημάτων. Στη συνέχεια ο Güzel εκταμίευσε τα κεφάλαια σε άτομα που συνδέονται με το ISIS.

Μια άλλη έκθεση που εκδόθηκε από το Υπουργείο Άμυνας των ΗΠΑ και υποβλήθηκε στο Κογκρέσο στις 9 Φεβρουαρίου αναφέρει ότι το ISIS συνεχίζει να χρησιμοποιεί την Τουρκία για τη μεταφορά κεφαλαίων και τη διευκόλυνση της υποστήριξης για τις περιφερειακές και παγκόσμιες δραστηριότητές του. Η έκθεση αποκάλυψε ότι το ISIS μετέφερε έως και 20.000 δολάρια τον μήνα σε άτομα στην al-Hol μέσω μεσαζόντων στην Τουρκία, χρησιμοποιώντας το σύστημα μεταφοράς μετρητών και κρυπτονομίσματα hawala. Το al-Hol είναι ένα στρατόπεδο κράτησης στη Συρία όπου κρατούνται μέλη του ISIS και οι οικογένειές τους. Επιπλέον, ορισμένοι μαχητές του ISIS κρατούνται σε ένα άλλο στρατόπεδο γνωστό ως Al-Roj, που βρίσκεται στη βόρεια Συρία κοντά στα τουρκικά σύνορα. Σύμφωνα με την έκθεση του Πενταγώνου, το ISIS βασίζεται όλο και περισσότερο σε εικονικά περιουσιακά στοιχεία για διεθνείς μεταφορές κεφαλαίων για την υποστήριξη των επιχειρήσεων των μαχητών, τη στρατολόγηση και τη διατήρηση πιστών υποστηρικτών και την εξασφάλιση της απελευθέρωσης των μελών του από την κράτηση.

Σύμφωνα με έκθεση που εξέδωσε η FATF τον Ιούλιο του 2023, η Τουρκία εξακολουθεί να έχει στρατηγικές ελλείψεις όσον αφορά τη συμμόρφωση με τις συστάσεις του παρατηρητηρίου. Η έκθεση προέτρεψε την Τουρκία να προβεί σε πιο σύνθετες έρευνες και διώξεις για τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και να διεξάγει περισσότερες οικονομικές έρευνες σε υποθέσεις τρομοκρατίας. Επιπλέον, η χώρα θα δώσει προτεραιότητα σε έρευνες και διώξεις που σχετίζονται με τρομοκρατικές ομάδες που έχουν οριστεί από τον ΟΗΕ.

Καθώς η Τουρκία αντιμετωπίζει έλλειψη ξένων κεφαλαίων, ο υπουργός Οικονομικών Mehmet Şimşek έχει επανειλημμένα τονίσει τη σημασία της εξόδου της Τουρκίας από τον γκρίζο κατάλογο για την προσέλκυση δυτικών επενδυτών. Μετά το 2016 η κυβέρνηση του προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν εφάρμοσε μια πολιτική ανοικτών θυρών για να καλύψει την ανάγκη για “ζεστό” χρήμα, υποδεχόμενη ομάδες μαφίας, εμπόρους ναρκωτικών, συνδικάτα οργανωμένου εγκλήματος και τρομοκρατικές οργανώσεις. Αγωνιζόμενη να εξασφαλίσει δάνεια από διεθνή χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και μη μπορώντας να λάβει την αναμενόμενη οικονομική στήριξη από τις χώρες του Κόλπου, η Τουρκία αντιμετώπισε δυσκολίες. Με την επανεκλογή του στις 28 Μαΐου 2023, ο Ερντογάν διόρισε τον πρώην κυβερνήτη της Κωνσταντινούπολης Αλί Γερλίκαγια ως υπουργό Εσωτερικών, αντικαθιστώντας τον Σουλεϊμάν Σοϊλού, ο οποίος αντιμετώπιζε διάφορες κατηγορίες για διασυνδέσεις με τη μαφία. Ο Γερλίκαγια ξεκίνησε μια σειρά από επιχειρήσεις εναντίον ομάδων μαφίας και συμμοριών με διεθνείς διασυνδέσεις. Ο σημαντικός αριθμός μελών της μαφίας που συνελήφθησαν δημιούργησε ερωτήματα στο κοινό σχετικά με το πότε η Τουρκία είχε γίνει καταφύγιο για τόσα πολλά μέλη της μαφίας.

Μια έκθεση του Απριλίου 2024 από την Europol επιβεβαίωσε απερίφραστα ότι κατά τη διάρκεια της 22χρονης θητείας του προέδρου Ερντογάν, η Τουρκία έχει γίνει κομβικό σημείο για μεγάλα εγκληματικά συνδικάτα, αποτελώντας σοβαρή απειλή για την ασφάλεια της Ευρώπης. Μεταξύ των 821 πιο απειλητικών εγκληματικών δικτύων που εξετάστηκαν σε όλη την Ευρώπη, άτομα με τουρκική υπηκοότητα ή υπήκοοι της ΕΕ τουρκικής καταγωγής εμφανίζονταν συχνά ως μέλη ή βασικά πρόσωπα, αυξάνοντας τον κίνδυνο για την εσωτερική ασφάλεια της ΕΕ.

Πηγή: Nordic Monitor