Τι σηματοδοτεί το «ιλιγγιώδες» πλεόνασμα πετρελαίου;

Ο κόσμος θα βρεθεί αντιμέτωπος με ένα «ιλιγγιώδες» πλεόνασμα πετρελαίου μέχρι το τέλος της δεκαετίας επισημαίνει ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας (ΙΕΑ) και οι διεθνείς αναλυτές «αποκωδικοποιούν» το πού οφείλεται και πώς θα επηρεάσει τις οικονομίες. Οπως επισημαίνει η βρετανική Telegraph, καθώς οι παραγωγοί μαύρου χρυσού συνεχίζουν να επενδύουν χρήματα σε νέα έργα, παρά τη στροφή του πλανήτη προς την «καθαρή» ενέργεια, το πετρέλαιο σύντομα θα «περισσεύει». Ο IEA σημειώνει ότι ένα «άνευ προηγουμένου» υπερπλεόνασμα πετρελαίου μέχρι το 2030 θα διαταράξει τις προσπάθειες διαχείρισης της αγοράς από τον ΟΠΕΚ+, το πετρελαϊκό καρτέλ όπου έχουν τον κύριο λογο οι χώρες της Μέσης Ανατολής. Στην εξίσωση μπαίνουν και οι ΗΠΑ. Διότι, όπως εξηγεί η βρετανική εφημερίδα, το πλεόνασμα προσφοράς μπορεί να αποτελέσει πρόβλημα και για την ανθηρή σχιστολιθική βιομηχανία των Ηνωμένων Πολιτειών, η επιτυχία της οποίας κατέστησε πρόσφατα τη χώρα τον κορυφαίο παραγωγό πετρελαίου στον κόσμο. Η έκθεση «Oil 2024» του ΙΕΑ σημειώνει ότι οι αυξανόμενες πωλήσεις ηλεκτρικών οχημάτων, η υιοθέτηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, όπως η αιολική και η ηλιακή ενέργεια, αλλά και η μείωση της ζήτησης από την Κίνα «θα αφήσουν τον κόσμο με περισσότερο πετρέλαιο από αυτό που χρειάζεται μέχρι το τέλος της δεκαετίας». «Η αύξηση των δυνατοτήτων παραγωγής πετρελαίου σε παγκόσμιο επίπεδο, με επικεφαλής τις Ηνωμένες Πολιτείες και άλλους παραγωγούς στην αμερικανική ήπειρο, αναμένεται να ξεπεράσει την αύξηση της ζήτησης κατά την περίοδο πρόβλεψης, από το 2023 έως το 2030», αναφέρει η έκθεση του IEA. Αυτό θα «διογκώσει το μαξιλάρι της πλεονάζουσας παραγωγικής ικανότητας παγκοσμίως σε πρωτοφανή επίπεδα», σημειώνεται ακόμη στην ίδια έκθεση.

Ο ΙΕΑ υπολόγισε ότι διεθνώς θα έχουμε «ένα εντυπωσιακό αριθμό 8 εκατομμυρίων βαρελιών την ημέρα πάνω από την προβλεπόμενη παγκόσμια ζήτηση» έως το τέλος της τρέχουσας δεκαετίας. Ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας επισημαίνει ότι κάτι τέτοιο δεν έχε ξαναγίνει ποτέ στο παρελθόν, παρά μόνο στο αποκορύφωμα των περιορισμών της πανδημίας το 2020. Οι αναλυτές τονίζουν ότι αν αυτές οι προβλέψεις αποδειχθούν σωστές, θα έχουν προφανώς και σημαντικές γεωπολιτικές προεκτάσεις. Η Telegraph εξηγεί ότι το υπερ-πλεόνασμα πετρελαίου θα μείωνε σημαντικά τη δύναμη των παραγωγών της Μέσης Ανατολής, οι οποίοι επί δεκαετίες ασκούσαν επιρροή στις τιμές του μαύρου χρυσού μέσω του ΟΠΕΚ. Ο συνασπισμός υπό την ηγεσία της Σαουδικής Αραβίας έχει ήδη δει τη δύναμή του να μειώνεται τα τελευταία χρόνια, καθώς οι αμερικανοί παραγωγοί σχιστολιθικών πετρωμάτων έχουν αυξήσει την προσφορά. «Αναμένουμε ότι μετά το 2024 η αύξηση της ζήτησης πετρελαίου θα συνεχίσει να επιβραδύνεται και πριν από το 2030 θα φτάσει σε ένα “οροπέδιο”» σημείωσε Φατίχ Μπιρόλ, ο εκτελεστικός διευθυντής του ΙΕΑ. Ο ίδιος εξήγησε ότι η αυξημένη διείσδυση των ηλεκτρικών αυτοκινήτων στις διεθνείς αγορές είναι ένας από τους τρεις «βασικούς παράγοντες» της αλλαγής.

Πιο αναλυτικά, ο Μπιρόλ ανέφερε: «Αναμένουμε ότι περισσότερα από ένα στα πέντε αυτοκίνητα που πωλούνται στον κόσμο θα είναι σύντομα ηλεκτρικά αυτοκίνητα και οι ενδείξεις που λαμβάνουμε από την αγορά επιβεβαιώνουν ότι ο αριθμός αυτός μπορεί να είναι και ελαφρώς υψηλότερος. Τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα γίνονται ανταγωνιστικά ως προς το κόστος σε σχέση με τα οχήματα με κινητήρα εσωτερικής καύσης». Και πρόσθεσε: «Ο δεύτερος παράγοντας που οδηγεί τις εξελίξεις προέρχεται από την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Σήμερα, η Μέση Ανατολή και ορισμένες χώρες της Βόρειας Αφρικής χρησιμοποιούν σημαντικές ποσότητες πετρελαίου για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας —περίπου 1,5 εκατομμύρια βαρέλια ημερησίως. »Αυτό οφείλεται κυρίως στη Σαουδική Αραβία, το Ιράκ, το Κουβέιτ και άλλες χώρες. Και γνωρίζουμε ότι υπάρχουν σοβαρά σχέδια για την αντικατάσταση του πετρελαίου που χρησιμοποιείται για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας ή φυσικό αέριο. Η επιβράδυνση της ζήτησης πετρελαίου από την Κίνα θεωρείται επίσης κρίσιμης σημασίας, καθώς συνδέεται με την προβλεπόμενη επιβράδυνση της οικονομικής ανάπτυξης από 6% ετησίως σε 4%. Η Κίνα είναι ο μεγαλύτερος εισαγωγέας πετρελαίου στον κόσμο και η κινεζική οικονομική επιβράδυνση σημαίνει αυτομάτως και επιβράδυνση της ζήτησης πετρελαίου. Ο συνδυασμός αυτών των παραγόντων θα οδηγήσει κατά τον Μπιρόλ σε «ένα μεγάλο, μεγάλο πλεόνασμα» που μπορεί «να είναι ένα από τα υψηλότερα στην ιστορία».

Στο δημοσίευμα της Telegraph υπενθυμίζεται ότι το 2023 ολόκληρος ο πλανήτης κατανάλωνε περίπου 102,2 εκατομμύρια βαρέλια αργού πετρελαίου την ημέρα. Αυτό αναμένεται να αυξηθεί κι άλλο σε περίπου 105,4 εκατομμύρια βαρέλια μέχρι το 2030, πράγμα που σημαίνει ότι οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου θα συνεχίσουν επίσης να αυξάνονται. Ωστόσο, η παραγωγή αργού πετρελαίου αναμένεται να αυξηθεί πολύ ταχύτερα, φτάνοντας τα 113,8 εκατομμύρια βαρέλια ημερησίως μέχρι το 2030. Η ανάλυση του ΙΕΑ δείχνει ότι οι μεγαλύτερες μειώσεις στη ζήτηση θα προέλθουν από τη Βόρεια Αμερική, όπου η συνολική ζήτηση αναμένεται να μειωθεί κατά 1,5 εκατ. βαρέλια ημερησίως έως το 2030. Ομοίως, η ζήτηση στην Ευρώπη θα μειωθεί κατά περίπου 1,1 εκατ. βαρέλια ημερησίως. Ωστόσο και η αύξηση της προσφοράς οφείλεται κυρίως στους παραγωγούς της Βόρειας Αμερικής. Η αμερικανική παραγωγή αργού πετρελαίου έχει αυξηθεί από περίπου 5 εκατ. βαρέλια ημερησίως το 2010 σε 13 εκατ. τον Μάρτιο του 2024, σύμφωνα τα επίσημα στοιχεία του αμερικανικού κράτους. Ο επικεφαλής του IEA κάλεσε τις κυβερνήσεις και τις ενεργειακές εταιρείες να προσαρμόσουν τις πολιτικές και τα επιχειρηματικά τους σχέδια ώστε να αντανακλούν τις «νέες πραγματικότητες» των αγορών. Υπό το φως αυτών των δεδομένων ο Μπιρόλ δήλωσε ότι αναμένει αρκετές ανακοινώσεις για κλείσιμο διυλιστηρίων στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ τα επόμενα χρόνια. «Βλέπουμε τον κίνδυνο για αυξημένο κλείσιμο διυλιστηρίων» ανέφερε χαρακτηριστικά. Μέσα σε αυτό το σκηνικό, αναλυτές προβλέπουν πως αναπόφευκτα οι τιµές του πετρελαίου θα κινούνται σε ολοένα και πιο χαµηλά επίπεδα, περιορίζοντας τη δυνατότητα του ΟΠΕΚ+ –όπως αποκαλείται τα τελευταία χρόνια ο ΟΠΕΚ, μαζί με τη σύµµαχό του Ρωσία– να επηρεάζει με τις κινήσεις του την παγκόσμια αγορά.