Η ένταξη στους BRICS συνεπάγεται περιορισμούς για την Τουρκία

Οι επισκέψεις του Τούρκου υπουργού Εξωτερικών Χακάν Φιντάν στην Κίνα και τη Ρωσία για να συμμετάσχει στη συνάντηση των ομάδων κρατών BRICS αναζωπύρωσαν τις ατελείωτες συζητήσεις σχετικά με την “απομάκρυνση” της Τουρκίας από τη Δύση.

Το νέο ενδιαφέρον της Τουρκίας για την ομάδα εθνών BRICS και τον Οργανισμό Συνεργασίας της Σαγκάης (SCO) δεν θέτει σε κίνδυνο τους δεσμούς της με τη Δύση – τουλάχιστον όχι ακόμη.

Οι επισκέψεις του Τούρκου υπουργού Εξωτερικών Χακάν Φιντάν στην Κίνα στις 3-5 Ιουνίου και στη Ρωσία νωρίτερα αυτή την εβδομάδα έχουν αναζωπυρώσει τη συζήτηση σχετικά με το ενδεχόμενο ένταξης της Τουρκίας στις BRICS. Ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν υποσχέθηκε την Τρίτη να “υποστηρίξει πλήρως” τις φιλοδοξίες της Τουρκίας στο μπλοκ. Ο πρεσβευτής των ΗΠΑ στην Τουρκία Τζεφ Φλέικ, με τη σειρά του, εξέφρασε την ελπίδα ότι η Τουρκία δεν θα ενταχθεί στα BRICS σε συνέντευξη που δημοσιεύθηκε την Τετάρτη.

Το αυξανόμενο ενδιαφέρον της Άγκυρας για τις BRICS έχει εγείρει ερωτήματα σχετικά με το κατά πόσον η Τουρκία απομακρύνεται περαιτέρω από τη Δύση, καθώς συνέπεσε με την ανακοίνωση του Πούτιν για την ανεπιβεβαίωτη συμμετοχή του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στη σύνοδο κορυφής της SCO που θα πραγματοποιηθεί στο Καζακστάν στις 3-4 Ιουλίου. Ο Ερντογάν είχε εκφράσει στο παρελθόν την επιθυμία της χώρας του να ενταχθεί στις δύο λέσχες υπό την ηγεσία της Κίνας.

Οι BRICS, που ιδρύθηκαν το 2009 από τη Βραζιλία, τη Ρωσία, την Ινδία, την Κίνα και τη Νότια Αφρική, δημιουργήθηκαν ως ομάδα επαφής για την αναζήτηση εναλλακτικών λύσεων για το δολάριο ΗΠΑ ως αποθεματικό νόμισμα μετά το κραχ της αγοράς ακινήτων και του χρηματιστηρίου των Ηνωμένων Πολιτειών και την παγκόσμια οικονομική ύφεση. Έκτοτε, οι BRICS έχουν εξελιχθεί σε ένα εναλλακτικό φόρουμ, καθώς οι σχέσεις των δυτικών χωρών με τη Ρωσία και την Κίνα έχουν αποθρασυνθεί. Θεωρείται πλέον ως μελλοντικός διεκδικητής της ΕΕ και της G7, των πιο προηγμένων βιομηχανικών οικονομιών του κόσμου με επικεφαλής τις Ηνωμένες Πολιτείες, στις οποίες συμμετέχουν ο Καναδάς, η Γαλλία, η Γερμανία, η Ιταλία, η Ιαπωνία, ο Καναδάς, η Ιταλία και το Ηνωμένο Βασίλειο. Οι “Πέντε της Σαγκάης” ή SCO, εν τω μεταξύ, είναι ένας διακυβερνητικός οργανισμός που αποτελείται από την Κίνα, την Ινδία, το Ιράν, το Καζακστάν, το Κιργιστάν, το Πακιστάν, τη Ρωσία, το Τατζικιστάν και το Ουζμπεκιστάν και έχει ως στόχο την προώθηση της κοινής συνεργασίας μεταξύ των μελών του στους τομείς της οικονομίας, του εμπορίου και της ασφάλειας.

“Διπλωματικός ακτιβισμός”

Ωστόσο, οι ανησυχίες ότι το αυξανόμενο ενδιαφέρον της Τουρκίας για τους οργανισμούς εκτός ΝΑΤΟ και ΕΕ θα παρεμποδίσει τους δεσμούς της με τους δυτικούς θεσμούς μπορεί να είναι υπερβολικές, καθώς ο κύριος στόχος της Άγκυρας είναι να διαφοροποιήσει τους δρόμους συνεργασίας της. 

Ο Selcuk Colakoglu – μέλος ΔΕΠ στο United International College (UIC) του Beijing Normal University-Hong Kong Baptist University στο Zhuhai της Κίνας και ιδρυτικός διευθυντής του Τουρκικού Κέντρου Μελετών Ασίας-Ειρηνικού, ενός μη κερδοσκοπικού οργανισμού που εδρεύει στην Άγκυρα – υπενθύμισε ότι το ενδιαφέρον της Τουρκίας για τις BRICS δεν είναι κάτι καινούργιο. Ο Ερντογάν έχει εκφράσει την επιθυμία της Τουρκίας να ενταχθεί στις BRICS και συμμετείχε στη σύνοδο κορυφής της ομάδας στη Νότια Αφρική το 2018.

“Η Τουρκία θέλει να ενταχθεί σε αυτά τα φόρουμ και τους οργανισμούς ως μέρος του διπλωματικού της ακτιβισμού και επίσης για να αυξήσει την επιρροή και τη μόχλευση της σε παγκόσμιο επίπεδο”, δήλωσε στο Al-Monitor. “Οι BRICS δεν οραματίζονται οικονομική ολοκλήρωση όπως αυτή της ΕΕ, της ASEAN ή της πρώην NAFTA (τώρα Συμφωνία ΗΠΑ-Μεξικού-Καναδά, USMCA). Από αυτή την άποψη, οι BRICS δεν αποτελούν εναλλακτική λύση για την ΕΕ”.

Ο Colakoglu επισημαίνει ότι ενώ η οικονομία της Τουρκίας είναι “βαθιά προσανατολισμένη προς την Ευρώπη”, ο δεύτερος και ο τρίτος μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της είναι η Ρωσία και η Κίνα, αντίστοιχα. Η ΕΕ παραμένει ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Τουρκίας, με τον όγκο του εμπορίου να υπερβαίνει τα 105 δισ. δολάρια πέρυσι. Η Ρωσία και η Κίνα έρχονται ως ο δεύτερος και ο τρίτος μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος, με τα ποσά να ανέρχονται σε 56 και 45 δισεκατομμύρια δολάρια, σύμφωνα με τα επίσημα τουρκικά στοιχεία.

Ανατολική εναλλακτική λύση για την Ευρώπη;

Αν και η κάθαρση των δεσμών μεταξύ της Τουρκίας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα μπορούσε να ενθαρρύνει την Άγκυρα να επιδιώξει να εμβαθύνει τη συνεργασία της στο πλαίσιο των BRICS ή του SCO, οι “ανατολικές” εναλλακτικές λύσεις έχουν τα όριά τους.

Ο Emrah Yildirimcakar, Τούρκος ακαδημαϊκός σε θέματα διεθνών σχέσεων, ο οποίος ολοκλήρωσε το διδακτορικό του στην κινεζική Σχολή Zhou Enlai School of Government στο Πανεπιστήμιο Nankai, προειδοποίησε ότι, όπως και η ΕΕ, οι BRICS έχουν τα δικά τους προβλήματα, ιδίως μεταξύ Κίνας και Ινδίας. “Η Ινδία δεν μπορεί να διακόψει πλήρως τους δεσμούς της με τις Ηνωμένες Πολιτείες και τη Δύση”, δήλωσε στο Al-Monitor, προσθέτοντας ότι ο ινδοκινεζικός ανταγωνισμός αυξάνεται, ιδίως όσον αφορά την αντιπαλότητα μεταξύ της κινεζικής πρωτοβουλίας Belt and Road και του οικονομικού διαδρόμου Ινδία-Μέση Ανατολή-Ευρώπη.

“Ως εκ τούτου, οι BRICS δεν είναι ένα αντιδυτικό μπλοκ, όπως ίσως επιθυμούν η Κίνα και η Ρωσία, αλλά θα γίνει πιο σημαντικό”, πρόσθεσε. 

Σύμφωνα με τον Yildirimcakar, η Κίνα δεν επιθυμεί ακόμη η Τουρκία να γίνει πλήρες μέλος των BRICS, ελπίζοντας να την κρατήσει κοντά της προς το παρόν, αλλά αυτό μπορεί να αλλάξει αν η αντιπαλότητα μεταξύ ΝΑΤΟ και Πεκίνου βαθύνει.

“Η Κίνα θα θελήσει τελικά να γίνει η Τουρκία πλήρες μέλος των BRICS σε μια προσπάθεια να κάνει την ίδια και τις BRICS να φαίνονται ισχυρές φέρνοντας έναν δυτικό σύμμαχο στο πλευρό της”, είπε. “Τα κινεζικά μέσα ενημέρωσης αξιολογούν την είσοδο της Τουρκίας στις BRICS ως θετικό στοιχείο για τις σχέσεις Τουρκίας-Κίνας. Μια τέτοια κίνηση θα δημιουργούσε ένα φαινόμενο “ψυχρού ντους” για τις Ηνωμένες Πολιτείες και τη Δύση και ίσως προσπαθήσουν να την εμποδίσουν”.

Το παράδειγμα του Κόλπου

Όπως επισημαίνει ο Sinem Cengiz, όταν πρόκειται για τις BRICS και άλλους εναλλακτικούς διεθνείς οργανισμούς και φόρουμ, η Τουρκία κάνει ό,τι κάνουν τα μέλη του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου (GCC) – μια συλλογή έξι αραβικών μοναρχιών στον Περσικό Κόλπο.

Ο Cengiz, ερευνητής στο Κέντρο Σπουδών Κόλπου στο Πανεπιστήμιο του Κατάρ στη Ντόχα και μη μόνιμος συνεργάτης στο Διεθνές Φόρουμ του Κόλπου στην Ουάσιγκτον, δήλωσε στο Al-Monitor: “Παρά τη στενή ιστορική ευθυγράμμιση των κρατών του GCC με δυτικούς οργανισμούς, μια συρροή πολιτικών δυνάμεων οδηγεί τα κράτη του GCC να ενισχύσουν τους δεσμούς που είχαν προηγουμένως παραμεληθεί με μη δυτικούς οργανισμούς”.

“Τα κράτη του ΣΣΚ ελπίζουν ότι η ενίσχυση των διμερών σχέσεων με τις κυρίαρχες δυνάμεις της περιοχής -ιδίως την Κίνα και τη Ρωσία, δύο παγκόσμιες στρατιωτικές και οικονομικές αρχές και ηγετικά μέλη των SCO και BRICS- είναι ζωτικής σημασίας”, πρόσθεσε. 

Η στάση της Τουρκίας

Έτσι, η Τουρκία συμπεριφέρεται όπως οι περισσότερες μεσαίες δυνάμεις στην παγκόσμια πολιτική – διατηρώντας και χτίζοντας πάνω σε παλιούς δεσμούς και αναζητώντας νέους, αλλά υπάρχει κάτι περισσότερο.

Η νεοαποκτηθείσα αυτοπεποίθηση της Τουρκίας, υποστηριζόμενη από την επεκτεινόμενη παγκόσμια επιρροή της και την αναπτυσσόμενη στρατιωτική της ικανότητα, σημαίνει ότι τα “φιλικά της αποκτήματα” θα συγκεντρώσουν μεγαλύτερη προσοχή. Η Τουρκία δεν θα περιμένει να βελτιωθούν οι σχέσεις της με τη Δύση ενώ ο κόσμος προχωράει.

“Η Τουρκία θέλει να χρησιμοποιήσει την πολιτική, στρατηγική, δημογραφική, στρατιωτική, γεωστρατηγική και οικονομική της επιρροή και, με τη δύναμη που αντλεί από τη γεωπολιτική της θέση, να παίξει ένα πολυμερές παιχνίδι, το οποίο νομίζω ότι είναι πολύ απαραίτητο”, δήλωσε ο Yildirimcakar. 

“Διότι αν ο δυτικός κόσμος δεν είναι φιλικός προς την Τουρκία, τότε η Τουρκία θα πρέπει να διευρύνει τις εναλλακτικές της και να είναι ανοιχτή σε νέες εξελίξεις, χωρίς να γυρίσει εντελώς την πλάτη της στη Δύση”.

Πηγή: Al Monitor