Τουρκία: Παλεύοντας με το τέρας του πληθωρισμού και ο απρόβλεπτος Ερντογάν

Επίπονη και δύσκολη είναι η προσπάθεια της Κεντρικής Τράπεζας της Τουρκίας για τον έλεγχο του πληθωρισμού καθώς παρά τη μεγάλη αύξηση των βασικών επιτοκίων οι τιμές επιμένουν ανοδικά. Η προσπάθεια της Τουρκίας να αποκαταστήσει μια ορθολογική νομισματική πολιτική κερδίζει σταδιακά την εμπιστοσύνη των επενδυτών ωστόσο ο πληθωρισμός παραμένει υψηλός οδηγώντας σε αδιέξοδο μερίδα των πολιτών της χώρας.

Κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών και χάρη και στην ανορθόδοξη άποψη του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ότι νικά τον πληθωρισμό… μειώνοντας τα επιτόκια, ο δείκτης τιμών καταναλωτή εκτοξεύθηκε σε απίστευτα επίπεδα, όντας ένας από τους υψηλότερους σε παγκόσμιο επίπεδο.

Η στροφή σε μία πιο συνετή νομισματική πολιτική, με συνεχείς αυξήσεις επιτοκίων και -φαινομενικά τουλάχιστον- χωρίς παρεμβάσεις από τον Ερντογάν στο έργο της Κεντρικής Τράπεζας της Τουρκίας, αποτελεί μία θετική εξέλιξη, αλλά αρκετοί Τούρκοι εκτιμούν ότι η πορεία των τιμών όχι μόνο δεν πρόκειται να αποκλιμακωθεί αλλά θα συνεχίσει να αυξάνει.

Ο πληθωρισμός επιταχύνθηκε σε σχεδόν 76% τον Μάιο σε σχέση με ένα χρόνο νωρίτερα. Η Κεντρική Τράπεζα συνεχίζει να εκτιμά ότι θα υπάρξει αποκλιμάκωση, αλλά σε πρακτικό επίπεδο αυτό δεν καταγράφεται, με τις τιμές των τροφίμων να έχουν αυξηθεί περισσότερο από το 50% από το 2022 έως και σήμερα.

Η εφαρμογή μίας πιο αυστηρής νομισματικής και δημοσιονομικής πολιτικής επανάφερε την τουρκική αγορά στο ραντάρ των επενδυτών. Ο βασικός δείκτης του Χρηματιστηρίου της Κωνσταντινούπολης έχει ενισχυθεί άνω του 40% σε όρους δολαρίου, από την επανεκλογή του Ερντογάν τον Μάιο του 2023 έως και σήμερα και έχει ενταχθεί στις αγορές με την καλύτερη πορεία σε παγκόσμιο επίπεδο. Ο δανεισμός σε δολάρια και η επένδυση στο τουρκικό νόμισμα έχει επίσης γίνει μια κίνηση που προτιμούν οι ξένοι επενδυτές. Ήταν το πιο κερδοφόρο λεγόμενο carry trades στις αναδυόμενες αγορές τον περασμένο μήνα.

Το Bloomberg Economics εκτιμά ότι από τα τέλη Μαρτίου, σχεδόν 20 δισ. δολάρια σε carry trade – όπου οι επενδυτές δανείζονται εκεί όπου τα επιτόκια είναι χαμηλά και επενδύουν σε μέρη όπου είναι υψηλά – έχουν εισρεύσει στη χώρα. «Οι επενδυτές είναι πιο πεπεισμένοι από τον μέσο πολίτη της χώρας, ο οποίος το βάρος του πληθωρισμού, το οποίο είναι φυσιολογικό», σύμφωνα με τον Ντ. Όστερβειλ, αναλυτή της Van Eck Associates, ο οποίος σημειώνει ότι «χρειάζεται πολύ περισσότερος χρόνος για να ανακτήσει ο λαός μιας χώρας την εμπιστοσύνη του. Ο πληθωρισμός μοιάζει περισσότερο με πολιτικό ζήτημα τώρα».

Η αύξηση του πληθωρισμού – πέραν των εξωγενών παραγόντων- αποδίδεται και στην απόφαση του Ερντογάν να στηρίξει την ανάπτυξη με κάθε τρόπο, χωρίς να υπολογίσει τις συνέπειες, με ένα από τα μέτρα να είναι και οι μειώσεις επιτοκίων. Όσο εφαρμόζονταν αυτή η πολιτική ο πληθωρισμός αυξάνονταν, αλλά ταυτόχρονα η μεσαία τάξη της χώρας εκμεταλλεύθηκε το χαμηλό κόστος για να αυξήσει τον δανεισμό της, με τα κεφάλαια να κατευθύνονται είτε στην αγορά ακινήτων, είτε στην αγορά συναλλάγματος.

Εν μέσω προειδοποιήσεων ότι η χώρα βρισκόταν στα πρόθυρα μιας κρίσης στο ισοζύγιο πληρωμών, ο Ερντογάν διόρισε μια πιο φιλική προς την αγορά ομάδα αξιωματούχων μετά την περσινή εκλογική νίκη. Τοποθέτησε τον πρώην οικονομολόγο της Merrill Lynch και επί μακρόν έμπιστο του Μεχμέτ Σιμσέκ ως υπουργό Οικονομικών, χρίζοντάς τον υπεύθυνο για ένα νέο σχέδιο «οικονομικής αναμόρφωσης» της Τουρκίας.

Στις πρώτες αποφάσεις ήταν η ανάγκη για μία πιο σφιχτή νομισματική πολιτική και αυτηροποίηση των όρων δανεισμού. Η Κεντρική Τράπεζα αύξησε το βασικό της επιτόκιο στο 50% από 8,5%. Από τον περασμένο Μάιο, το κόστος των καταναλωτικών δανείων διπλασιάστηκε στο 72%. Οι τόκοι των πιστωτικών καρτών – στις οποίες οι Τούρκοι εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό – έχουν επίσης εκτοξευθεί. Τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια ως αποτέλεσμα έχουν αρχίσει να αυξάνονται.

Οι Τούρκοι δεν είναι οι μόνοι που αισθάνονται τις επιπτώσεις της μεγάλης μείωσης του διαθέσιμου εισοδήματος. Οι καταναλωτικές συνήθειες και σε άλλες αναδυόμενες αγορές, όπως η Αίγυπτος, αλλά και στις ανεπτυγμένες χώρες της Ευρώπης αλλάζουν επίσης λόγω του πληθωρισμού και των υψηλότερων επιτοκίων, με πολιτικές συνέπειες.

Καθώς δεν υπάρχουν σημαντικές εκλογές στην Τουρκία για τα επόμενα τέσσερα χρόνια, οι ξένοι επενδυτές επωφελούνται από τη στροφή προς μια πιο ορθόδοξη οικονομία σε συνδυασμό με ένα από τα υψηλότερα ονομαστικά επιτόκια στον κόσμο. Το Υπουργείο Οικονομικών ανακοίνωσε μια σειρά περικοπών δαπανών και τώρα μελετά νέα φορολογικά μέτρα για να βοηθήσει στις προσπάθειες αποπληθωρισμού. Ο διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας Φατίχ Καραχάν δήλωσε ότι η σταθερότητα των τιμών θα συμβάλει τελικά στην αποκατάσταση της κοινωνικής ευημερίας.

Ωστόσο, υπάρχει ο κίνδυνος ο Ερντογάν να «χάσει την υπομονή» του όσον αφορά τον κοινωνικό αντίκτυπο της αλλαγής της οικονομικής πολιτικής, σύμφωνα με τον Β. Πίκολι, στέλεχος της Teneo. Αυτό θα μπορούσε να ωθήσει την κεντρική τράπεζα να μειώσει τα επιτόκια πρόωρα για να αποφύγει πολιτικές αντιδράσεις, σύμφωνα με τον αναλυτή.

Ένα μεγάλο ερωτηματικό είναι το τι θα κάνει η κυβέρνηση για να βοηθήσει στην άμβλυνση του αυξανόμενου κόστους ζωής μετά την αύξηση του κατώτατου μισθού κατά 49% στις αρχές του έτους. Περισσότερο από το μισό εργατικό δυναμικό της Τουρκίας κερδίζει τον κατώτατο μισθό ή λίγο πάνω από αυτόν. Τα βλέμματα είναι στραμμένα στο κατά πόσον οι υπουργοί θα πραγματοποιήσουν άλλη μια αύξηση τον Ιούλιο. Εάν δεν προχωρήσουν σε κάποια κίνηση αυτό θα ευχαριστούσε τους επενδυτές αλλά θα δυσαρεστούσε τους ψηφοφόρους.