Είστε αισιόδοξοι ή τοξικά θετικοί; Αυτή είναι η κρίσιμη διαφορά

«Νιώθω αγαπητή κι αποδεκτή, νιώθω ασφαλής με τους ανθρώπους, υπάρχουν πολλοί καλοί άνθρωποι πάνω στη γη», «Πιστεύω στον εαυτό μου, πιστεύω στις απεριόριστες ικανότητες που έχω μέσα μου. Κάθε μέρα νιώθω πιο δυνατή κάθε μέρα είμαι ένα βήμα πιο κοντά στην επιτυχία», «Σήμερα είναι μια πολύ καλή μέρα, νιώσε χαρά, νιώσε ενθουσιασμό και θα γίνουν τα καλύτερα γιατί πραγματικά σου αξίζει», είναι μόνο μερικά από τα μηνύματα αισιοδοξίας, χαράς και αυτοπεποίθησης που μία συμπαθής business και success coach, πιστοποιημένη στη χρήση νεύρο – γλωσσικού προγραμματισμού (NLP) επαναλαμβάνει σαν μάντρα μέσω από δημοφιλείς διαδικτυακές πλατφόρμες. Η ίδια υποστηρίζει ότι η μέθοδός της λειτουργεί και πως έχει βοηθήσει εκατοντάδες επιχειρηματίες να ενισχύσουν την αυτοπεποίθησή τους και να φτάσουν στην οικονομική επιτυχία. Χωρίς καμία διάθεση αμφισβήτησης -εξάλλου αρνητικές σκέψεις και λέξεις απορρίπτονται κατά την παραπάνω προσέγγιση- μπορεί απλώς η αλλαγή στάσης απέναντι στη ζωή και τα επαναλαμβανόμενα μηνύματα αυτοεπιβεβαίωσης μπροστά στον καθρέπτη να φέρουν την πολυπόθητη ευτυχία;

Θετική σκέψη μόνο

Είναι επιστημονικά αποδεδειγμένο ότι μία πιο αισιόδοξη ματιά μπορεί να μας κάνει να αντιμετωπίσουμε τη συχνά απαιτητική καθημερινότητα πιο ανάλαφρα. Ακόμα και η Mayo Clinic αναγνωρίζει ότι η θετική σκέψη βοηθά στη διαχείριση του άγχους και μπορεί ακόμη και να βελτιώσει την υγεία. Το αμερικανικό ιατρικό κέντρο, μάλιστα, παραθέτει όλα τα οφέλη της αισιόδοξης σκέψης: Αυξάνεται το προσδόκιμο ζωής, μειώνεται το ποσοστό εκδήλωσης κατάθλιψης, περιορίζεται η αγωνία κι ο πόνος, ενισχύεται το ανοσοποιητικό, παρατηρείται ψυχολογική και σωματική ευεξία καθώς και καλύτερη καρδιαγγειακή υγεία και ελαττώνεται ο κίνδυνος πρόωρου θανάτου από καρδιαγγειακά νοσήματα και εγκεφαλικά επεισόδια, μειώνεται ο κίνδυνος θανάτου από καρκίνο, αντιμετωπίζονται καλύτερα οι δυσκολίες και οι περίοδοι άγχους. Με ποιο μαγικό τρόπο μπορούν να συμβούν όλα τα παραπάνω; Μία θεωρία θέλει τη θετική ματιά να θωρακίζει το μυαλό από τις στρεσογόνες καταστάσεις, επομένως να μειώνει τις επιβλαβείς επιπτώσεις του στρες στην υγεία.

Στην πράξη, όμως, τι σημαίνει αυτό και πώς ο… αρνητικός άνθρωπος μπορεί να εκπαιδευτεί; Σύμφωνα με τη Mayo Clinic χρειάζεται μόνο χρόνος και εξάσκηση και ανάμεσα στους χρυσούς κανόνες της επιτυχίας που παραθέτει, συγκαταλέγεται το χιούμορ -το οποίο ως γνωστό κάνει καλό-, το θετικό περιβάλλον, οι άνθρωποι εκείνοι δηλαδή που δε θα φέρουν αρνητισμό στη ζωή σας και η αυτό-ομιλία που ως κεντρικό άξονα έχει το εξής απλό: Μην πείτε τίποτα στον εαυτό σας που δεν θα λέγατε στους άλλους. Τη δύναμη στη θετική σκέψη αναγνωρίζει και το Πανεπιστήμιο Τζονς Χόπκινς, καθώς σύμφωνα με παλαιότερη έρευνα άνθρωποι με οικογενειακό ιστορικό καρδιακών παθήσεων που αντιμετώπιζαν θετικά τη ζωή, είχαν κατά 1/3 λιγότερες πιθανότητες να υποστούν καρδιακή προσβολή ή άλλο καρδιαγγειακό επεισόδιο μέσα σε πέντε έως 25 χρόνια σε σχέση με εκείνους με πιο αρνητική ματιά. Παρότι ο μηχανισμός ανάμεσα σε υγεία και θετικότητα παραμένει ακόμα θολός, οι ειδικοί εκτιμούν ότι οι πιο θετικοί άνθρωποι προστατεύονται από τη φλεγμονώδη βλάβη του στρες, ενώ παράλληλα λαμβάνουν καλύτερες αποφάσεις για την υγεία και τη ζωή τους, εστιάζοντας σε μακροπρόθεσμους στόχους, με αποτέλεσμα να ελπίζουν για το μέλλον.

Ντόμινο προβλημάτων από την τοξική θετικότητα

Εντούτοις, παρότι πράγματι η αισιοδοξία θεωρείται υγιής στάση ζωής, η ακραία εκδοχή της που αποτυπώνεται ορθά με τον όρο «τοξική θετικότητα» όχι μόνο δεν έχει θετικά αποτελέσματα, αλλά μπορεί να προκαλέσει ντόμινο προβλημάτων τόσο στο ίδιο το άτομο που την ακολουθεί, όσο και στο περιβάλλον του. Σύμφωνα με το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης η τοξική θετικότητα μπορεί να οριστεί ως «η υπερβολική και ανειλικρινής προώθηση της θετικής σκέψης και η άρνηση, ελαχιστοποίηση ή ακύρωση των αρνητικών συναισθημάτων. Πιέζει τα άτομα να διατηρούν ένα προσωπείο ευτυχίας και αισιοδοξίας, ακόμη και μπροστά σε πραγματικούς αγώνες, πόνο και αντιξοότητες». Η νοοτροπία γύρω από αυτήν θέλει τον άνθρωπο να απορρίπτει ή να αποφεύγει οτιδήποτε αρνητικό, είτε πρόκειται για εμπειρίες, είτε για συναισθήματα, είτε για σκέψεις. Επιβάλλει στον εαυτό του και στους άλλους τη χαρά επί μονίμου βάσεως, επαναλαμβάνοντας αόριστες και αβάσιμες θεωρίες. Για παράδειγμα: «Αν είσαι θετικός, θα προσελκύσεις θετικά γεγονότα», «Αν σκέφτεσαι θετικά σε έναν αρνητικό κόσμο, έχεις ήδη κερδίσει», «Να είστε θετικοί, να παραμένετε χαρούμενοι, να μην αφήνετε την αρνητικότητα ή το δράμα του κόσμου να σας καταβάλλει. Χαμογελάστε». Αντιστοίχως η τάση της τεχνικής NLP, η οποία έχει χαρακτηριστεί ως ψευδοεπιστήμη, όχι μόνο δεν αποδίδει, αλλά μπορεί να γυρίσει μπούμερανγκ, καθώς σύμφωνα με έρευνα οι συμμετέχοντες με χαμηλή αυτοπεποίθηση που εφάρμοσαν τον νεύρο – γλωσσικό προγραμματισμό, κατέληξαν να νιώθουν πολύ χειρότερα.

Η σχεδόν καταναγκαστική αισιόδοξη ερμηνεία των συμβάντων στη ζωή μας σε συνδυασμό με την καταστολή όλων των αρνητικών συναισθημάτων μόνο ζημία μπορεί να προκαλέσει. Η κλισέ πλέον φράση «όλα για κάποιο λόγο γίνονται» μπορεί να ισχύει αν για παράδειγμα σκάσει το λάστιχο του αυτοκινήτου και τη στιγμή που φτάσει η οδική βοήθεια ανακαλύψουμε ότι ο υπάλληλος της εταιρίας είναι ένας συμμαθητής μας από το Δημοτικό που είχαμε να συναντήσουμε από τότε. Ένα σχετικά δυσάρεστο γεγονός μας οδήγησε τυχαία σε ένα ευχάριστο. Αλλά αυτό δε μπορεί να εφαρμόζεται σε όλα όσα συμβαίνουν στην καθημερινότητά μας. Είναι υπερβολική και μη ρεαλιστική η προσδοκία να υιοθετούμε θετική στάση ανεξαρτήτως περιστάσεων, αγνοώντας επιλεκτικά την ανάγκη έκφρασης δυσάρεστων ή επώδυνων συναισθημάτων. Αυτή η αντιμετώπιση μπορεί να αποξενώσει τους γύρω μας και να οδηγήσει σε αίσθηση αποσύνδεσης από τα οικεία πρόσωπα, ενώ παράλληλα μάς βλάπτει αφού δεν καταφέρνουμε να επεξεργαστούμε τα δύσκολα συναισθήματα και τον πόνο που μπορεί να νιώθουμε που αποτελεί κρίσιμο στάδιο για την αντιμετώπιση ή επίλυση ενός ζητήματος.

Πώς διακρίνουμε την αισιοδοξία από την τοξική θετικότητα;

Η τοξική θετικότητα διαφέρει από την αισιοδοξία καθώς, όπως τονίζουν οι ειδικοί, κάνει κάποιον να αισθάνεται άσχημα ή χειρότερα από πριν. Μερικά παραδείγματα, σύμφωνα με το BBC, είναι τα παρακάτω: -Σας επιβάλλουν να χαμογελάσετε -ακόμα και αν δεν το επιθυμείτε. -Ακούτε τη φράση «να σκέφτεσαι θετικά» ή «να είσαι αισιόδοξος». -Σας λένε: «Μην είσαι τόσο αρνητικός», «Δεν έχεις τίποτα για να αγχώνεσαι», «Άλλοι άνθρωποι στον κόσμο είναι χειρότερα από σένα» Δεν είναι λίγες οι φορές που ανάλογες παραινέσεις ή σχόλια, γίνονται καλοπροαίρετα από ανθρώπους που ενδεχομένως δε γνωρίζουν τι σημαίνει ενσυναίσθηση, αλλά σε κάθε περίπτωση δυσκολεύουν ακόμα περισσότερο τον άνθρωπο που περνάει δύσκολα, καθώς αυτομάτως απομονώνεται, ενώ στην πραγματικότητα θέλει να μοιραστεί τα συναισθήματά του, αποζητώντας συμπαράσταση και ανακούφιση. Στην περίπτωση, δε, της φράσης: «Η ευτυχία είναι επιλογή», υποδηλώνει ότι ο άνθρωπος που νιώθει αρνητικά ευθύνεται επειδή «επέλεξε» να είναι δυστυχισμένος. Με λίγα λόγια, στιγματίζεται και ενοχοποιείται για όσα αρνητικά βιώνει, τα οποία ωστόσο είναι εντελώς φυσιολογικό να νιώθει. Αν κάποιος απολυθεί, έχει χάσει έναν αγαπημένο του, έχει διαγνωστεί με μία ασθένεια και ακούσει ότι πρέπει να βλέπει μόνο τη θετική πλευρά της ζωής δεν είναι μόνο σκληρό, είναι και ανόητο. Μήπως εφαρμόζετε τοξική θετικότητα και δεν το γνωρίζετε; Συχνά ο άνθρωπος που εφαρμόζει τοξική θετικότητα δεν το αντιλαμβάνεται. Πώς μπορεί, λοιπόν, να καταλάβει το λάθος και να διορθώσει αυτή την επιβλαβή συμπεριφορά; Αν αντί να αντιμετωπίζετε τις δυσκολίες, φοράτε παρωπίδες και επιχειρείτε να τις απομακρύνετε, αν καμουφλάρετε όσα πραγματικά νιώθετε με λέξεις που σάς κάνουν να αισθάνεστε κοινωνικά αποδεκτοί, αν «μειώνετε» όσα νιώθουν οι άλλοι επειδή νιώθετε αμήχανα, αν κατηγορείτε όσους δεν έχουν θετική στάση, τότε είναι πολύ πιθανό ότι έχετε… προσβληθεί κι εσείς από τον «ιό» της τοξικής θετικότητας.

Τι μπορείτε να κάνετε

Να θυμάστε πάντα ότι είναι εντάξει να μην είστε εντάξει. Είναι φυσιολογικό να «σπάμε», να λυγίζουμε, να θυμώνουμε, να απογοητευόμαστε, να νιώθουμε εξάντληση. Δεν απαγορεύεται από κανέναν και κανείς δεν πρέπει να μας μειώνει επειδή κάποια στιγμή στη ζωή μας έχουμε νιώσει άσχημα. Διαχειριστείτε τα βαριά συναισθήματα, χωρίς ωστόσο να τα απορρίψετε, καθώς μία τέτοια αντιμετώπιση μπορεί να εντείνει τη δυσκολία, αν σε αυτή προστεθεί το άγχος. Να είστε ρεαλιστές, ψύχραιμοι και εστιάστε στο πρόβλημα αναζητώντας λύση. Αντικρούστε την τοξική θετικότητα λέγοντας πολύ απλά ότι αυτή η προσέγγιση δεν είναι βοηθητική για εσάς. Αν από την άλλη συνηθίζετε να «συμβουλεύετε» άλλους με θεωρίες τοξικής θετικότητας, προτιμήστε την επόμενη φορά απλώς να πείτε: «Είμαι εδώ για σένα, σε ακούω».