Κάγια Κάλας: Η καταζητούμενη στη Ρωσία που ετοιμάζεται για επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας

Είναι μια από τους σφοδρότερους επικριτές της Ρωσίας στην ευρωπαϊκή πολιτική σκηνή.

Η πρωθυπουργός της Εσθονίας Κάγια Κάλας αναμένεται να αναλάβει τον ισχυρότερο ρόλο στην ευρωπαϊκή εξωτερική πολιτική – μια κίνηση που από πολλούς θεωρείται ως ένα ισχυρό μήνυμα προς τη Μόσχα. Οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων της ΕΕ ομονοούν ως προς την τοποθέτησή της στη θέση του Ζοσέπ Μπορέλ και η τελική απόφαση αναμένεται εντός της εβδομάδας.

Εφ’ όσον η υποψηφιότητά της επισημοποιηθεί και εν συνεχεία εγκριθεί από την επιτροπή Εξωτερικών Υποθέσεων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, η Κάλας θα γίνει η πρώτη ανατολικοευρωπαία στο συγκεκριμένο αξίωμα, αλλά και η πρώτη Εσθονή σε μια από τις ηγετικές θέσεις της Ένωσης.

Από τον Φεβρουάριο του 2022 και την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, η Κάλας υπήρξε η κινητήρια δύναμη στις ευρωπαϊκές προσπάθειες για επιβολή κυρώσεων κατά της Μόσχας, για αποστολή στρατιωτικής υποστήριξης στο Κίεβο και για ενίσχυση της αμυντικής ικανότητας της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Όμως η σθεναρή αντιρωσική της στάση προϋπήρχε του πολέμου – είναι ακριβώς αυτή η στάση που είχε αρχικά προκαλέσει εικασίες ότι η υποψηφιότητά της θα μπρούσε να μπλοκαριστεί, ώστε να μην προκληθεί η Μόσχα.

Επίσης, είναι ακριβώς αυτή η αμείλικτη αντίδρασή της στην ρωσική επιθετικότητα που έκανε την Ρωσία να χαρακτηρίσει την Εσθονή πρωθυπουργό «καταζητούμενη». Σχολιάζοντας τις προσπάθειές της να αφαιρέσει σοβιετικά μνημεία από την χώρα της, το Κρεμλίνο έκανε λόγο για «εχθρική ενέργεια απέναντι στην ιστορική μνήμη».

Παρ’ όλα αυτά, διπλωματικές πηγές επεσήμαναν στο euronews πως η στάση της απέναντι στην Ρωσία δεν υπήρξε σημαντικό πρόσκομμα στην υποψηφιότητά της. Μάλιστα, οι διπλωμάτες της Ανατολικής Ευρώπης επιθυμούν ιδιαίτερα να φέρουν την δική τους οπτική σε μια σκηνή που εδώ και χρόνια κυριαρχείται από δυτικοευρωπαίους.

Πέραν αυτού, η υποψηφιότητά της έρχεται παρά το γεγονός ότι η φιλελεύθερη ομάδα του Renew διολισθαίνει στην τέταρτη θέση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο μετά τα απογοητευτικά αποτελέσματα στις ευρωεκλογές του Ιουνίου.

Έξω πάει καλά… Όμως, όσο η Κάλας συγκεντρώνει θετικές ψήφους εκτός συνόρων και οικοδομεί ένα ισχυρό διεθνές προφίλ, στο εσωτερικό παλεύει με την πτώση των ποσοστών αποδοχής της. Η δημοφιλία της τον Ιανουάριο βρέθηκε στο 16%, έπειτα από μήνες πτώσης που ξεκίνησαν το καλοκαίρι του 2023, όταν είδαν το φως δημοσιεύματα σχετικά με τις επιχειρηματικές σχέσεις του συζύγου της με την Ρωσία.

Συγκεκριμένα, τον Αύγουστο του 2023 αποκαλύφθηκε ότι ο σύζυγος της Κάλλας Άρβο Χάλικ έχει στην κατοχή του μερίδιο σε επιχείρηση διαμετακομιστικών δραστηριοτήτων (logistics) που συνέχισε να λειτουργεί στη Ρωσία ακόμη και ενάμιση χρόνο μετά το ξέσπασμα του πολέμου στην Ουκρανία. Σχολιάζοντας τα δημοσιεύματα, η Κάλας αρνήθηκε ότι είχε οποιαδήποτε προηγούμενη γνώση των σχέσεων της εταιρείας με την Ρωσία, ενώ έκανε λόγο και για πολιτικό κυνήγι μαγισσών.

Πρόκειται για μια υπόθεση που προκάλεσε ελάχιστη διεθνή αντίδραση, με εξαίρεση μια δηκτική αποστροφή του Ούγγρου υπουργού Εξωτερικών Πέτερ Σιγιάρτο που κατηγόρησε την Εσθονή πρωθυπουργό για «υποκρισία», όταν εκείνη καυτηρίασε την χειραψία του Βίκτορ Όρμπαν με τον Βλαντίμιρ Πούτιν.

Ακόμη μια «σκιά» υπήρξαν οι κατηγορίες από Ευρωπαίους διπλωμάτες κατά της κυβέρνησής της ότι διόγκωσε τεχνητά τις επιστροφές χρημάτων για όπλα που εστάλησαν στην Ουκρανία στο πλαίσιο της λεγόμενης Ευρωπαϊκής Διευκόλυνσης Ειρήνης (EPF).

Βάσει του συγκεκριμένου σχήματος, τα κράτη-μέλη της ΕΕ μπορούν να λαμβάνουν μερική επιστροφή χρημάτων για δωρεές όπλων. Όμως τα ποσά που ζήτησε η Εσθονία ξεπέρασε εκείνα άλλων κρατών-μελών που είχαν προχωρήσει σε παρόμοιες δωρεές. Το γεγονός αυτό ενδεχομένως να σημαίνει ότι το Ταλίν υπολόγιζε τις επιστροφές με βάση την τιμή νέων στρατιωτικών εξαρτημάτων, ενώ στο Κίεβο έστελνε παλαιότερο εξοπλισμό.

Αντιδρώντας στις αναφορές αυτές, το εσθονικό υπουργείο Εξωτερικών υποστήριξε ότι ενήργησε σύμφωνα με τους κανόνες, αλλά και ότι η Ουκρανία «δεν είχε ποτέ παραπονεθεί» για την ποιότητα του εξοπλισμού που λάμβανε από την Εσθονία.

Πρόκληση η επίτευξη ομοφωνίας σε ακανθώδη θέματα

Μία από τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Κάλας, καθώς ετοιμάζεται να περάσει από το «κόσκινο» του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, θα είναι να αποδείξει τα διαπιστευτήριά της στην άσκηση της διπλωματικής επιρροής της ΕΕ σε άλλες περιοχές του κόσμου.

Δεν θεωρείται τόσο έγκυρη φωνή όταν πρόκειται για περιοχές όπως η Αφρική, η Μέση Ανατολή και η Λατινική Αμερική. Θα μπορούσε να της ανατεθεί η διαμόρφωση της διπλωματικής στάσης της ΕΕ σχετικά με τη σύγκρουση που μαίνεται στη Γάζα και την αστάθεια που επικρατεί σε άλλες περιοχές, όπως το Σαχέλ.

Ωστόσο, διπλωμάτες δήλωσαν ότι το ιστορικό της σε μια πολιτική πραγματισμού σημαίνει ότι είναι σε θέση να μεσολαβήσει για τις θέσεις της ΕΕ σε παγκόσμια ζητήματα. Ο ρόλος της περιορίζεται από την ανάγκη όλα τα κράτη-μέλη να στηρίζουν ομόφωνα τις αποφάσεις εξωτερικής πολιτικής, με την Κάλας να θεωρείται ότι διαθέτει τις απαραίτητες δεξιότητες για τη διαμόρφωση συναίνεσης μεταξύ των 27 υπουργών Εξωτερικών που κατά καιρούς εμφανίζονται βαθιά διαιρεμένοι.

Πρόκειται για διαιρέσεις που ήρθαν στο προσκήνιο μετά την εισβολή της Χαμάς στο Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου και την επίθεση-απάντηση των ισραηλινών δυνάμεων στη Λωρίδα της Γάζας.

Η Εσθονία θεωρείται ότι υιοθέτησε την καλά προβαρισμένη αποστροφή της ΕΕ σχετικά με τη σταθερή υποστήριξη του δικαιώματος του Ισραήλ στην αυτοάμυνα, ζητώντας παράλληλα τον σεβασμό του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου στη Γάζα. Εν ολίγοις, η Κάλας δεν θεωρείται ούτε από τους πιο φιλοϊσραηλινούς ούτε από τους πιο φιλοπαλαιστινιακούς ηγέτες της ΕΕ.

Αλλά θα μπορούσε να έχει πολύ δουλειά μπροστά της αναφορικά με την άσκηση διπλωματικής επιρροής μεταξύ των εταίρων στην περιοχή. Μάλιστα, έχει μιλήσει πιο έντονα για την αστάθεια στη Μέση Ανατολή, όταν κάνει παραλληλισμούς με την κατάσταση στην Ουκρανία, διερωτώμενη γιατί η Δύση δεν μπόρεσε να αποκρούσει τα ρωσικά πλήγματα στην Ουκρανία με τον ίδιο τρόπο που έκανε το ίδιο όταν το Ιράν εξαπέλυσε την πρώτη του αεροπορική επίθεση στο Ισραήλ στα μέσα Απριλίου.

Οικογενειακή υπόθεση Η Κάλας δεν είναι άγνωστη στα θεσμικά όργανα της ΕΕ. Ο πατέρας της Σίιμ Κάλας διετέλεσε επίσης πρωθυπουργός της Εσθονίας μεταξύ 2002 και 2003, πριν αφήσει το Ταλίν για τις Βρυξέλλες το 2004, όπου υπηρέτησε ως επίτροπος για μια δεκαετία στις δύο επιτροπές, των οποίων ηγήθηκε ο Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο.

Η Κάγια Κάλας σπούδασε δικηγόρος, το 2010 μπήκε στην πολιτική και ένα χρόνο μετά εξελέγη βουλευτής. Έγινε μέλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου το 2014, όπου ασχολήθηκε από την τεχνολογία μέχρι την ενέργεια και την εξωτερική πολιτική.

Από τότε που επέστρεψε στην Εσθονία και έγινε πρωθυπουργός το 2021, της έχει πιστωθεί η ενίσχυση του διεθνούς κύρους της χώρας της, του τέταρτου μικρότερου κράτους της ΕΕ με μόλις 1,4 εκατομμύρια κατοίκους.