«Αυγή»: Το χρονικό ενός προαναγγελθέντος θανάτου

Το κλείσιμο ή η αναστολή ενός μέρους της έκδοσης μιας εφημερίδας σημαίνει ένα πλήγμα στον πλουραλισμό, τη δημοκρατική έκφραση των ιδεών, πλήγμα για την ενημέρωση και το δημοσιογραφικό κλάδο.

Αυτό συμβαίνει και με τον «ξαφνικό θάνατο» της «Αυγής». Που μπορεί να μην εξέπληξε και τόσο, καθώς τα προβλήματα, οικονομικής και όχι μόνο φύσεως, ήταν γνωστά εδώ και πολύ καιρό, διαρκώς επιδεινούμενα, αλλά κι έτσι ακόμη η είδηση για την αναστολή έκδοσης του καθημερινού της φύλλου προκαλεί αίσθηση.

Μιας ιστορικής εφημερίδας, που με σταθερή πίστη στις ιδέες και τα οράματα της Αριστεράς, αλλά και κριτική στα μέσα και τις μεθόδους υλοποίησής τους, -ιδίως μετά τη Μεταπολίτευση-, καθώς και στα πρόσωπα που στη χώρα και διεθνώς εξέφρασαν αυτή την ευθύνη, σημάδεψε επί δεκαετίες την μεταπολεμική ιστορία του τόπου.

Ξεκινώντας από εβδομαδιαίο φύλλο, στις 24 Αυγούστου του 1952, σε μια χώρα που προσπαθούσε να επουλώσει τις βαριές πληγές της κατοχής αλλά και του εμφυλίου που ακολούθησε, τάχθηκε στην υπηρεσία των αρχών και των αξιών της Αριστεράς, όπως τότε εκφράζονταν κοινοβουλευτικά από την ΕΔΑ και ενώ η λειτουργία του ΚΚΕ και η κυκλοφορία του Ριζοσπάστη είχαν απαγορευτεί. Επιδιώκοντας συγχρόνως, να προσφέρει αξιόπιστη, έγκυρη ενημέρωση, χρησιμοποιώντας προσεγμένο λεξιλόγιο, χωρίς υπερβολές, εύκολα συνθήματα, εντυπωσιασμούς και σκανδαλοθηρία, με σαφήνεια και τεκμηρίωση.

Πέντε μόλις μήνες μετά την έκδοση του πρώτου φύλλου της, ξεκίνησε και το καθημερινό. Η «Αυγή» αναπτύχθηκε και κατοχυρώθηκε διαχρονικά στη συνείδηση των αναγνωστών της ως μια μαχητική εφημερίδα, με αδιαμφισβήτητο -παρά την σαφή ιδεολογική της προσήλωση- πλουραλισμό και κριτικό πνεύμα και άντεξε στις ασφυκτικές πολιτικές συνθήκες της προδικτατορικής περιόδου, αλλά και στη συνεχή οικονομική πίεση που βιώνει ένα κατεξοχήν πολιτικό φύλλο.

Μοναδικό διάλειμμα, η περίοδος 1967-74, καθώς το δικτατορικό καθεστώς την έκλεισε, όπως και άλλες εφημερίδες. Επανήλθε στις 4 Αυγούστου του 1974, με ακόμα πιο έντονο το ιδεολογικό και το πολιτικό της στίγμα, όπως προσδιοριζόταν από τα οράματα της Ανανεωτικής πλέον Αριστεράς.

Και τώρα, μετά από μια μακρά περίοδο σημαντικών έως και εξοντωτικών οικονομικών δυσκολιών, με την κρίση των έντυπων ΜΜΕ παγκόσμιο φαινόμενο να πλήττει ακόμα και κολοσσούς, καθώς η ηλεκτρονική ενημέρωση διαρκώς διευρύνει την κυριαρχία της, λίγο πριν τα 72α γενέθλιά της, και θύμα κατά κάποιους και των εσωτερικών διεργασιών στον ΣΥΡΙΖΑ, επιστρέφει στην αρχική εκδοτική της φυσιογνωμία: αναστέλλεται η καθημερινή έκδοση, συνεχίζεται εκείνη του κυριακάτικου φύλλου.

Η διαδρομή

Το μεγάλο επίτευγμα της «Αυγής» σε όλα αυτά τα χρόνια ήταν ότι κατάφερε να διαβάζεται από φίλους, αλλά και από πολιτικά και ιδεολογικά αντίθετους αναγνώστες, όπως και από τους ουδέτερους, με σεβασμό. Για να καταλάβει κανείς την αποδοχή αυτή, η εφημερίδα άντεξε τις διώξεις και τις άλλες δυσκολίες της προδικτατορικής περιόδου, και κέρδισε την εμπιστοσύνη του αναγνωστικού κοινού φθάνοντας τον Ιανουάριο του 1967 τα 26.616 φύλλα!

Δεν είναι τυχαίο εξάλλου ότι στην 70χρονη και πλέον διαδρομή της ανέδειξε πολλούς σπουδαίους δημοσιογράφους, οι οποίοι είτε την στελέχωσαν σε θέσεις ευθύνης είτε του σχολιογράφου είτε του απλού ρεπόρτερ, πορεύτηκαν στην πλειονότητα τους με ευθύνη, αξιοπρέπεια και σεβασμό στο λειτούργημα τους. Από τις σελίδες της όμως, έχουν παρελάσει συγχρόνως κορυφαία ονόματα της τέχνης, του πολιτισμού, της επιστήμης και της διανόησης της νεότερης Ελλάδας.

Χαρακτηριστικά άλλωστε, ότι στον πρώτο κύκλο των συνεργατών της «Αυγής» αναφέρονται μεταξύ άλλων οι Ηρακλής Τζάθας, Τ. Βουρνάς, Λεωνίδας Κύρκος, Σπύρος Λιναρδάτος, Χαρ. Μάνος, Θ. Τσουπαρόπουλος, Ασημάκης Γιαλαμάς, Νίκος Παπαπερικλής, Κώστας Βάρναλης, Έλλη Αλεξίου, Τάσος Λειβαδίτης, Τίτος Πατρίκιος, Αρ. Αλεξάνδρου, Γ. Ιμβριώτης, Ρόζα Ιμβριώτη και άλλοι.

Σύντομα πύκνωσαν τις γραμμές της ακόμα περισσότεροι άνθρωποι του πνεύματος, ενώ παράλληλα η «Αυγή» αναδεικνυόταν σε αέναο δημοσιογραφικό εργαστήρι, στο οποίο μαθήτευσαν και από το οποίο προέκυψαν στα επόμενα χρόνια πολλές από τις κορυφαίες δημοσιογραφικές υπογραφές της χώρας. Αρκετοί εκ των οποίων διέγραψαν τεράστιες σταδιοδρομίες σε άλλα πιο προβεβλημένα ΜΜΕ, έντυπα και πλέον και ηλεκτροντικά. αλλά έλκουν την καταγωγή και τις δημοσιογραφικές ρίζες τους από την ”Αυγή”.

Στη διεύθυνση της ιστορικής εφημερίδας βρέθηκαν κατά χρονολογική σειρά ο Βασίλης Εφραιμίδης, που εξασφάλισε μετά από πολλές περιπέτειες με προσωπική παρέμβαση του τότε πρωθυπουργού Σοφοκλή Βενιζέλου και την πρώτη άδεια έκδοσης του φύλλου, μετέπειτα ευρωβουλευτής του ΚΚΕ, ο Μανόλης Γλέζος, ο Λεωνίδας Κύρκος για τους οποίους κάθε σχόλιο περιττεύει και ο Πότης Παρασκευόπουλος, στην πριν τη δικτατορία περίοδο.

Και σε εκείνη μετά τη μεταπολίτευση δημοσιογράφοι αλλά και πολιτικά στελέχη: Κ. Χατζηαργύρης, Θ. Τσουπαρόπουλος, Αντώνης Μπριλλάκης, Γρηγόρης Γιάνναρος, Δ. Ψυχογιός, Σ. Χρυσοστομίδης, Β. Κωνσταντινίδης, Δ. Αλεξόπουλος, Δημήτρης Χατζησωκράτης, Κ. Κάρης, Νίκος Φίλης. Και στην πιο πρόσφατη περίοδο οι Κώστας Νικολακάκος, Άγγελος Τσέκερης, Σπύρος Ραπανάκης, Βούλα Κεχαγιά και τελευταίος, από τις 14 Μαρτίου 2024, ο Σπύρος Σουρμελίδης.

Το πρώτο φύλλο

Καλογραμμένο και πολύ περιεκτικό το πρώτο φύλλο, της Κυριακής 24 Αυγούστου 1952 (οκτασέλιδο, μεγάλου σχήματος με μικρά -σε σχέση με τις σημερινές εφημερίδες- τυπογραφικά στοιχεία), επιλέγει ως πρώτο θέμα την αποκάλυψη ότι η κεντρώα κυβέρνηση των Νικόλαου Πλαστήρα (Εθνική Πολιτική Ένωσις Κέντρου) και Σοφοκλή Βενιζέλου (Κόμμα Φιλελευθέρων) ακολουθεί την ίδια πολιτική με τον δεξιό Ελληνικό Συναγερμό του Αλέξανδρου Παπάγου.

Στην τελευταία σελίδα, όπως γράφει ο Κ. Κέφαλος, είχε την ομιλία του προέδρου της ΕΔΑ Ιωάννη Πασαλίδη στην Βουλή, όπου κατηγορούσε τον επελαύνοντα προς την εξουσία Ελληνικό Συναγερμό ότι φοβάται την αλήθεια: «Δεν είναι δυνατόν από το βήμα της Βουλής να σηκωθεί η δεξιά αντιπολίτευση η οποία θέλει να κυβερνήσει και να μοιράζει τους Έλληνας εις Έλληνας και μη Έλληνας». Απευθυνόμενος δε προς τον Παπάγο ανέφερε: «Θα αρπάξετε τον μισό κόσμο, τους μισούς Έλληνες, και θα τους πάτε στα νησιά. Θα τους στείλετε εξορία. Πόλεμο θέλετε εσείς. Δεν θέλετε ειρήνη. Διότι όποιος δεν θέλει την εσωτερική ειρήνη, πόλεμο θέλει».

Στο πρώτο φύλλο και η έκκληση για την τύχη του Μανώλη Γλέζου: «Ο νέος ούτος δικαιούται της εθνικής ευγνωμοσύνης δι’ όσα υπέρ της πατρίδος έπραξε κατά τας ζοφεράς ημέρας της κατοχής» ανέφεραν σε επιστολή τους προς τα μέλη του Αναθεωρητικού Στρατοδικείου Αθηνών οι κοινοτάρχες και πρόεδροι τοπικών φορέων της Νάξου, καθώς την επόμενη ημέρα θα άρχιζε η αναθεώρηση της δίκης του, διότι είχε καταδικαστεί σε θάνατο από το Έκτακτο Στρατοδικείο με την κατηγορία της απόπειρας φυγής στο εξωτερικό.

Ακόμη όμως, «οι μορφές της Ελλάδας και η ελληνικότητα στην τέχνη» σε ένα κείμενο του Μάρκου Αυγέρη που αποκρυστάλλωνε το έργο σπουδαίων ποιητών, όπως ο Σολωμός, ο Καβάφης, ο Σικελιανός στο πλαίσιο μιας σελίδας, που έμελλε να αφήσει εποχή στη συνέχεια, με τον χαρακτηριστικό τίτλο «Πνευματική και καλλιτεχνική εβδομάδα»

Η επανέκδοση

Μια ιστορική στιγμή, είναι η επανέκδοσή της με τη Μεταπολίτευση. Μια ομάδα από τα παλιά στελέχη της εφημερίδας, βάλθηκαν να ξαναβγάλουν την «Αυγή». Αυτή τη φορά με την ομπρέλα του ΚΚΕ Εσωτερικού. Ο Λεωνίδας Κύρκος και ο Λευτέρης Βουτσάς έτρεξαν να βρουν τα χρήματα, να κλείσουν τυπογραφείο και να νοικιάσουν γραφεία. Ο Θανάσης Τσουπαρόπουλος, ο Τάσος Βουρνάς, ο Βασίλης Κωνσταντινίδης και ο Κ. Χατζηαργύρης φρόντισαν να βρουν προσωπικό.

Ο Τ. Βουρνάς θυμόταν ότι: «Το βράδυ της 3ης Αυγούστου 1974, όταν είχε αρχίσει η δουλειά για την έκδοση του φύλλου της επομένης, χιλιάδες πολίτες ανεβοκατέβαιναν τη σκάλα της εφημερίδας. Έμπαιναν στα γραφεία, έστηναν πηγαδάκια, συζητούσαν εκδηλώνοντας τον ενθουσιασμό τους. Άντε να δουλέψεις κάτω από αυτές τις συνθήκες! Αλλά και πώς να διώξεις τον κόσμο αυτόν τον διψασμένο για δημοκρατία, που είχε στερηθεί τον αέρα της ελευθερίας για εφτά ολόκληρα χρόνια; Κάναμε λοιπόν υπομονή, και προσπαθούσαμε να τα βγάλουμε πέρα χωρίς καν κατάλληλο φωτισμό, χωρίς επαρκή τηλεφωνική σύνδεση, χωρίς τις στοιχειώδεις ανέσεις των άλλων εφημερίδων…».

Στη συνέχεια, η «Αυγή» εξέφραζε σταθερά το χώρο της ανανεωτικής και της ριζοσπαστικής αριστεράς, των κομμάτων που θεωρούνται συνέχεια του ΚΚΕ Εσωτερικού. Συνασπισμός και στην πιο πρόσφατη περίοδο του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. Η κυβερνητική εξουσία στην οποία βρέθηκε ο ΣΥΡΙΖΑ μεταξύ 2015-19, αναμενόμενα επηρέασε την εικόνα της, υποκύπτοντας κάποιες φορές, κατά πολλούς αρκετές, στον πειρασμό της άκριτης υπεράσπισης της κυβερνητικής γραμμής, υπερβαίνοντας ενίοτε τα εσκαμμένα. Δεν ήταν λίγες οι φορές που κατηγορήθηκε όχι άδικα, για εκτός ορίων δεοντολογίας κριτική προς πολιτικούς αντιπάλους, με υπερβολές και χωρίς τεκμηρίωση. Κατά πολλούς η φυσιογνωμία της την τελευταία δεκαετία, απείχε παρασάγγας των ένδοξων εποχών του παρελθόντος. Ακόμα κι έτσι όμως, στη συνολική της εικόνα δεν έπαψε να αποτελεί βήμα δημοκρατικής έκφρασης, πάντα στο πλαίσιο των συντεταγμένων της ανανεωτικής αριστεράς.

Οι ήττες στις εκλογές του 2023, η παραίτηση Τσίπρα, η αλλαγή ηγεσίας και οι διασπάσεις που ακολούθησαν ήταν ευνόητο να κλονίσουν συθέμελα και την «Αυγή» και τα άλλα κομματικά ΜΜΕ. Ουκ ολίγες φορές δημοσιογράφοι τους βρέθηκαν στο στόχαστρο επιθέσεων από την πλευρά του νέου προέδρου για διάφορους λόγους.

Πέραν αυτών, των πολιτικής φύσεως προβλημάτων, οι οικονομικές δυσκολίες εντάθηκαν σε σημείο ασφυξίας, με το κόμμα ως μεγαλομέτοχος να είναι αναγκασμένο να καλύπτει από το ταμείο του τα ελλείμματα, όπως σε όλα τα κομματικά μέσα ενημέρωσης. Γνωστή και η περιπέτεια που έζησαν οι εργαζόμενοι το Δεκέμβριο, όταν για να τους καταβληθούν δώρα και μισθοί προέκυψε και το επίμαχο δάνειο του νέου προέδρου του ΣΥΡΙΖΑ, Στέφανου Κασσελάκη. Ορίζοντας τις τύχες της το κόμμα, δηλαδή ο ίδιος, οδηγήθηκε στη χθεσινή απόφαση, για την αναστολή της καθημερινής έκδοσης, θυμίζοντας το χρονικό ενός προαναγγελθέντος θανάτου.

Η πρώτη αντίδραση ήρθε από την ΕΣΗΕΑ που σε ανακοίνωσή της κάλεσε την ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ να αναθεωρήσει τη στάση της: «Το Διοικητικό Συμβούλιο της ΕΣΗΕΑ διαμαρτύρεται με τον πλέον κατηγορηματικό τρόπο για την απόφαση της ηγεσίας του ΣΥΡΙΖΑ να αναστείλει την καθημερινή έκδοση της εφημερίδας «ΑΥΓΗ». Αυτός ο «ξαφνικός θάνατος» αποφασίστηκε χωρίς σχεδιασμό, χωρίς διαβούλευση, χωρίς ενημέρωση και, κυρίως, χωρίς εγγυήσεις για το μέλλον των εργαζομένων.

Ανάλογες προσπάθειες είχαν γίνει και κατά το παρελθόν αλλά συνάντησαν τη σθεναρή αντίδραση των εργαζομένων και τα όποια σχέδια αναστολής της έκδοσης ματαιώθηκαν. Η διακοπή της καθημερινής έκδοσης του ιστορικού εντύπου, στο οποίο υπηρέτησαν κορυφαίοι συνάδελφοι και πολιτικοί προερχόμενοι από την Αριστερά, αποτελεί πλήγμα για τον Κλάδο και τραυματίζει την πολυφωνία στην Ενημέρωση. Το Δ.Σ. της ΕΣΗΕΑ ζητεί από την ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ να αναθεωρήσει τη στάση της, να διαβουλευθεί με τις ενώσεις και τους εργαζόμενους και δηλώνει ότι θα σταθεί στο πλευρό των συναδέλφων».