ΤτΕ: Ο περιορισμένος ανταγωνισμός στηρίζει τις υψηλές τιμές αγαθών

Συγκράτηση των μισθολογικών αυξήσεων και των αυξήσεων τιμών αγαθών και υπηρεσιών σε επίπεδα συνεπή με τον μεσοπρόθεσμο στόχο του πληθωρισμού, αλλά και αυξημένους ελέγχους για την τήρηση του ανταγωνισμού και επιβολή κυρώσεων, όπου χρειάζεται και, τέλος, άρση των πάσης φύσεως εμποδίων στον ανταγωνισμό προτείνει ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος Γιάννης Στουρνάρας στη χθεσινή έκθεση για τη Νομισματική Πολιτική.

Η Τράπεζα της Ελλάδος μελετά επισταμένως το θέμα του πληθωρισμού το τελευταίο διάστημα και είναι βασική πηγή προβληματισμού της, καθώς διαπιστώνει, μεταξύ άλλων, ότι πολλά προϊόντα σούπερ μάρκετ είναι ακριβότερα στην Ελλάδα, σε σύγκριση με το εξωτερικό, ενώ προβλέπει ότι οι αναμενόμενες αυξήσεις στις αμοιβές εργασίας θα καταστήσουν τον πληθωρισμό υπηρεσιών πιο επίμονο στο μέλλον. Γι’ αυτό και η έκθεση ανέδειξε το θέμα. Ο κ. Στουρνάρας, όμως, έθιξε και άλλα προβλήματα της ελληνικής οικονομίας, που αγγίζουν το παραγωγικό της μοντέλο και τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα. Ετσι, χτύπησε καμπανάκι μεταξύ άλλων για τα εξής ζητήματα:

• Την αντιμετώπιση διαρθρωτικών προβλημάτων στην αγορά εργασίας. Τάχθηκε υπέρ της ενσωμάτωσης μεταναστών και της θέσπισης κινήτρων για την αύξηση της συμμετοχής των γυναικών, των νέων, των συνταξιούχων και των ατόμων με αναπηρία και φυσικά υπέρ της σύζευξης των αναγκών της αγοράς εργασίας με τις δεξιότητες των εργαζομένων.

• Την αύξηση της αποταμίευσης των νοικοκυριών. Πρότεινε μεταξύ άλλων την παροχή στοχευμένων φορολογικών κινήτρων, ώστε να τονωθεί η αποταμίευση σε προϊόντα της κεφαλαιαγοράς, την ενίσχυση του κεφαλαιοποιητικού χαρακτήρα του πρώτου πυλώνα του ασφαλιστικού συστήματος (κοινωνική ασφάλιση) και την ενίσχυση του τρίτου πυλώνα του ασφαλιστικού συστήματος (ιδιωτική ασφάλιση).

• Τη διασφάλιση της πρόσβασης των πολιτών σε στέγαση με αποδεκτούς όρους. Υποστηρίζει ότι είναι αναγκαία η λήψη μέτρων για τη διευκόλυνση της απόκτησης κατοικίας και την ενίσχυση της προσφοράς προσιτής κατοικίας, ιδίως στα μεγάλα αστικά κέντρα με υψηλή πληθυσμιακή συγκέντρωση.

• Το μεγάλο επενδυτικό κενό. Από την κρίση δημοσίου χρέους και έπειτα, σημειώνει η έκθεση, οι επενδύσεις στην Ελλάδα ως ποσοστό του ΑΕΠ παρουσιάζουν σημαντική απόκλιση από τον μέσο όρο της Ε.Ε. (14,3% έναντι 22% στην Ε.Ε. το 2023).

• Τη χαμηλή διαρθρωτική ανταγωνιστικότητα. Παρά τη βελτίωση των σχετικών δεικτών το 2024, το επιχειρηματικό περιβάλλον εξακολουθεί να είναι λιγότερο ελκυστικό απ’ ό,τι στις περισσότερες χώρες της Ε.Ε.

Παραμένουν, εξάλλου, οι προκλήσεις του υψηλού δημόσιου χρέους, η βελτίωση των θεμελιωδών μεγεθών του τραπεζικού συστήματος, καθώς το μερίδιο των αναβαλλόμενων φόρων στα κεφάλαιά τους είναι σημαντικό, το υψηλό απόθεμα των μη εξυπηρετούμενων δανείων εκτός και εντός τραπεζικού συστήματος, το αρνητικό εξωτερικό ισοζύγιο.

Η τράπεζα αναθεώρησε ελαφρώς προς τα κάτω την πρόβλεψή της για την ανάπτυξη φέτος, επισημαίνοντας ωστόσο ότι η αναπτυξιακή δυναμική της ελληνικής οικονομίας θα συνεχιστεί τα επόμενα χρόνια. Ο ρυθμός ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας αναμένεται να διαμορφωθεί σε 2,2% το 2024 (έναντι πρόβλεψης της κυβέρνησης για 2,5%), να επιταχυνθεί σε 2,5% το 2025 και να υποχωρήσει ελαφρά σε 2,3% το 2026.

Ο πληθωρισμός αναμένεται να διαμορφωθεί σε 3,0%, από 4,2% το 2023, αντανακλώντας τη μεγάλη μείωση των τιμών των ενεργειακών αγαθών και την αποκλιμάκωση του πληθωρισμού των ειδών διατροφής.

Προβληματισμός για τον υψηλό πληθωρισμό τροφίμων

«H αβεβαιότητα για τη μελλοντική πορεία του πληθωρισμού ειδών διατροφής είναι μεγάλη». Με αυτή τη φράση η Τράπεζα της Ελλάδος στην έκθεση για τη Νομισματική Πολιτική 20232024 προϊδεάζει όχι μόνο για τον σημαντικό βαθμό αβεβαιότητας στην πορεία των τιμών των τροφίμων, αλλά ουσιαστικά για τη διατήρηση των τιμών σε υψηλά επίπεδα, παρά την αποκλιμάκωση που καταγράφεται τους τελευταίους μήνες, λόγω της επίδρασης πολλών και διαφορετικών παραγόντων.

Σύμφωνα με όσα αναφέρονται στην έκθεση της ΤΤΕ, η επιμονή του πληθωρισμού τροφίμων είναι αποτέλεσμα της σωρευτικής και ταυτόχρονης επίδρασης σειράς παραγόντων που λειτούργησαν στην πραγματικότητα ως «η τέλεια καταιγίδα».

Την περίοδο 2021-2023 οι τιμές αυξήθηκαν εξαιτίας της ταχύτερης ανάκαμψης της ζήτησης, ενώ ακολούθησε ο πόλεμος στην Ουκρανία, ο οποίος επηρέασε σημαντικά μια σειρά από προσδιοριστικούς παράγοντες των τιμών των ειδών διατροφής, όπως η ενέργεια, οι τιμές των σιτηρών και άλλων πρώτων υλών, οι τιμές των λιπασμάτων κ.ά. Ως πρόσθετοι προσδιοριστικοί παράγοντες του πληθωρισμού ειδών διατροφής αναφέρονται η κλιματική κρίση και τα συνακόλουθα ακραία καιρικά φαινόμενα, αλλά και η πανδημία του κορωνοϊού λόγω διαταραχών στην εφοδιαστική αλυσίδα και περιορισμών στο εμπόριο ειδών διατροφής.

Οι πρόσφατες φυσικές καταστροφές στη Θεσσαλία έπληξαν την πλευρά της προσφοράς τροφίμων, με αποτέλεσμα την περαιτέρω αύξηση των τιμών, καθώς παρατηρήθηκαν ελλείψεις σε πολλά αγαθά.

∆εδομένου ότι η κλιματική κρίση συνεπάγεται και αβεβαιότητα των καιρικών προγνώσεων, εκτιμάται ότι στο μέλλον θα υπάρξει μεγαλύτερη μεταβλητότητα στις τιμές των ειδών διατροφής. «Το αθροιστικό αποτέλεσμα όλων αυτών των επιδράσεων εξηγεί σε μεγάλο βαθμό τη μεγαλύτερη επιμονή του πληθωρισμού ειδών διατροφής τα τελευταία τρία χρόνια, ενώ ταυτόχρονα αναδύονται και νέοι παράγοντες αβεβαιότητας, όπως η κλιματική αλλαγή και η συνακόλουθη μεταβλητότητα στις τιμές των τροφίμων», επισημαίνεται στην έκθεση. Σύμφωνα δε με οικονομετρική ανάλυση της ΤΤΕ, η λεγόμενη παράμετρος της επιμονής του πληθωρισμού ειδών διατροφής έλαβε το 2022 και το 2023 τιμές άνω της μονάδας, με συνέπεια ο πληθωρισμός τροφίμων να κινδυνεύει να μπει σε τροχιά αποσταθεροποίησης, με συνεπακόλουθο την περαιτέρω αύξησή του.

Για να αντιληφθεί κάποιος ίσως καλύτερα το σοκ των νοικοκυριών από τον πληθωρισμό στα τρόφιμα, αρκεί να δει τα επίπεδα στα οποία βρισκόταν την περίοδο 2010-2019 και τα τελευταία χρόνια. Ετσι, ενώ ο πληθωρισμός στα τρόφιμα την περίοδο 2010-2019 ήταν 0,5%, το 2022 εκτοξεύτηκε στο 12%, το 2023 διαμορφώθηκε σε 11,7%, ενώ το πεντάμηνο Ιανουαρίου – Μαΐου 2024 ήταν 5,6%.