Η Κύπρος πάλι στο στόχαστρο της Άγκυρας

Μπορεί να υπάρξει ελληνοτουρκική σύγκλιση χωρίς το Κυπριακό; Αυτό αναρωτιόμασταν το καλοκαίρι του 2023, καθώς βρίσκονταν σε εξέλιξη τα πρώτα βήματα αυτής της ιδιόρρυθμης προσπάθειας προσέγγισης μεταξύ Αθήνας και Άγκυρας, με τη Λευκωσία να παρακολουθεί, εμφανώς αμήχανη, τις εξελίξεις. Περίπου ένα χρόνο μετά, και λίγες ημέρες πριν συμπληρωθούν 50 χρόνια από την εισβολή στην Κύπρο, η Τουρκία έρχεται να απαντήσει μόνη της στο κομβικό αυτό ερώτημα.

Η Κυπριακή Δημοκρατία αντιμετωπίζει μια σοβαρή πρόκληση από τον Χακάν Φιντάν και τον Ταγίπ Ερντογάν, οι οποίοι θέτουν στο στόχαστρο την Κύπρο ως “κέντρο επιχειρήσεων” των ισραηλινών δυνάμεων στον πόλεμο της Γάζας. Αυτή η πρόκληση συνοδεύεται από απειλές περί “φωτιάς” για όσους εμπλέκονται στη Μέση Ανατολή. Οι Τούρκοι επιλέγουν αυτήν τη συγκυρία για να θέσουν ξανά στο στόχαστρο την Κύπρο, καθώς δεν θέλουν να χρεωθούν για την αποτυχία των προσπαθειών του Γενικού Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών για επανέναρξη των διαπραγματεύσεων.

Έτσι, η Τουρκία προσπαθεί να αποφύγει τον διάλογο για να μην χρειαστεί να επαναφέρει τη διχοτομική πρόταση περί κυριαρχικής ισότητας, η οποία θα οδηγούσε στο τέλος του διαλόγου. Αυτή τη στιγμή, για την Τουρκία είναι πιο εύκολο να αναφέρει ότι δεν συζητά με αυτούς που συμβάλλουν στη γενοκτονία των Παλαιστινίων, παρά να εξηγήσει την απόρριψη της λύσης της Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας στη διεθνή σκηνή.

Στο πλαίσιο της ευρύτερης στρατηγικής, η Τουρκία εκμεταλλεύεται κάθε ευκαιρία για να εμφανιστεί ως η χώρα που καθορίζει τις εξελίξεις στην Ανατολική Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή, αντιτίθεται σθεναρά στα σχέδια του Ισραήλ και της Δύσης και διεκδικεί το ρόλο του προστάτη των μουσουλμάνων. Έτσι, η Άγκυρα θέτει την Κύπρο και την Ελλάδα στο αντίθετο στρατόπεδο για να ενισχύσει τη θέση της. Επιπλέον, η αναβάθμιση των σχέσεων των Ηνωμένων Πολιτειών με την Κύπρο σε στρατηγικό επίπεδο ενοχλεί την Άγκυρα και συμβάλλει στην ενίσχυση της τουρκικής αντιδυτικής αφήγησης.

Η τουρκική διπλωματία επιδιώκει να αυξήσει την επιρροή της στη λεκάνη της Ανατολικής Μεσογείου, περνώντας από το Ιράκ, τη Συρία, τα κατεχόμενα, τα Παλαιστινιακά εδάφη και φθάνοντας έως τη Λιβύη. Η Κύπρος αποκτά σημασία για την Τουρκία από το 1974, ως τμήμα του συστήματος ασφαλείας της Άγκυρας. Κανένας Τούρκος ηγέτης δεν πρόκειται να αποδεχθεί λύση στο Κυπριακό που θα περιλαμβάνει απόσυρση των κατοχικών στρατευμάτων.

Η διάσταση Αθήνας-Άγκυρας στο Κυπριακό είναι αδιάλλακτη, αλλά ο υπουργός Εξωτερικών Γιώργος Γεραπετρίτης πιστεύει ότι η εξομάλυνση μεταξύ Ελλάδας-Τουρκίας θα βοηθήσει στην επίλυση του Κυπριακού.

Έτερες διπλωματικές πηγές από την ελληνική πρωτεύουσα διευκρινίζουν ότι αυτό που πρέπει να αποφευχθεί, δια της επανέναρξης των διαπραγματεύσεων, είναι η διεθνής αναβάθμιση ή ακόμα χειρότερα η αναγνώριση της «Τουρκικής Δημοκρατίας της Βόρειας Κύπρου» από τρίτους, είτε ανεξαρτήτως, είτε για παράδειγμα στο πλαίσιο οργανισμών όπως αυτός των Τουρκογενών Κρατών. 

Η Τουρκία επισημαίνει ότι η θεωρία της “Γαλάζιας Πατρίδας” δεν περιορίζεται μόνο σε λόγια, αλλά το αποδεικνύει και με τις δύο navtex που εξέδωσε νότια της Ρόδου και δυτικά της Κύπρου. Με αυτήν την ενέργεια, αγνοεί τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας και την ύπαρξη της Κυπριακής Δημοκρατίας. Με βάση αυτά τα γεγονότα, είναι αναγκαίο να συνεχιστεί ο ελληνοτουρκικός διάλογος.