ΗΠΑ: Είναι ο πρόεδρος υπεράνω του νόμου; Τι σημαίνει η απόφαση για την ασυλία του Τραμπ

Η αμερικανική Ιστορία περιγράφει πώς οι γενναίοι άποικοι ανέτρεψαν την απολυταρχία του βασιλιά Γεωργίου Γ’ για να δημιουργήσουν μια δημοκρατία όπου «όλοι οι άνθρωποι είναι ίσοι» και αντιμετωπίζονται ως τέτοιοι από τον νόμο.

Οι Αμερικανοί πάντα υπερηφανεύονταν για την αγαπημένη τους φράση, «κανείς δεν είναι υπεράνω του νόμου», αλλά ένας πολίτης μόλις κέρδισε αυτό τον τίτλο, σε βάρος των υπολοίπων, με τη βούλα του Ανωτάτου Δικαστηρίου. Το Ανώτατο Δικαστήριο δεν είχε κληθεί ποτέ στο παρελθόν να θέσει «έναν κανόνα (που θα ισχύσει) “για αιώνες”», όπως είπε ένας συντηρητικός δικαστής, σχετικά με την ασυλία από την ποινική δίωξη που θα απολαμβάνει πλέον ο πρόεδρος των ΗΠΑ. Ετσι, έθεσε τις βάσεις για τον πρόεδρο-αυτοκράτορα, κάτι που οι ιδρυτές της χώρας προσπάθησαν να αποτρέψουν με όποιο τρόπο μπορούσαν, τον 18ο αιώνα. Κανένας πρόεδρος δεν είχε αντιμετωπίσει ποτέ πριν ομοσπονδιακή δίωξη, μέχρι που εμφανίστηκε ο Ντόναλντ Τραμπ και τότε συνέβησαν πολλά που πριν από αυτόν θεωρούνταν αδιανόητα για έναν αμερικανό πρόεδρο. Οπότε το Ανώτατο Δικαστήριο έπρεπε να δράσει, γράφουν οι Times, αναλύοντας τις συνέπειες της απόφασης των δικαστών.

Η αμερικανική Ιστορία περιγράφει πώς οι γενναίοι άποικοι ανέτρεψαν την απολυταρχία του βασιλιά Γεωργίου Γ’ για να δημιουργήσουν μια δημοκρατία όπου «όλοι οι άνθρωποι είναι ίσοι» και αντιμετωπίζονται ως τέτοιοι από τον νόμο. Αυτό ήταν ένας μύθος, σύμφωνα με τους Times, καθώς σε πολλές πολιτείες ίσχυε η δουλεία. Ωστόσο, καθώς ετοιμάζονται να γιορτάσουν την 248η επέτειο της Διακήρυξης της Ανεξαρτησίας, την Πέμπτη, το Ανώτατο Δικαστήριο εξέδωσε μια ευρεία αλλά ασαφή επεξήγηση για το πότε ένας πρόεδρος μπορεί να ενεργεί χωρίς να ανησυχεί για το ενδεχόμενο ποινικής δίωξης σε βάρος του, καθώς απολαμβάνει ασυλίας. Οι βασικές συνταγματικές δραστηριότητες του προέδρου προστατεύονται απόλυτα, αποφάνθηκε το δικαστήριο, πράγμα που σημαίνει ότι οι επίμαχες αλληλεπιδράσεις του Τραμπ με το υπουργείο Δικαιοσύνης για το αποτέλεσμα των προεδρικών εκλογών του 2020- συμπεριλαμβανομένης της απειλής αντικατάστασης όσων δεν συμφωνούσαν μαζί του- εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του. Ολες οι άλλες επίσημες δραστηριότητες του προέδρου, σύμφωνα με το Δικαστήριο, έχουν «τουλάχιστον τεκμαιρόμενη ασυλία από τη δίωξη». Για παράδειγμα, οι συζητήσεις του Τραμπ με τον αντιπρόεδρό του, Μάικ Πενς, κρίθηκαν επίσημες πράξεις και εναπόκειται στην εισαγγελία να προβάλει το επιχείρημα ότι ξεπέρασαν τα όρια αυτής της επίσημης σχέσης. Ομως το δικαστήριο απλώς απέφυγε να αποφασίσει αν η πίεση που άσκησε ο Τραμπ σε κρατικούς αξιωματούχους ή αν ορισμένες από τις εμπρηστικές του αναρτήσεις ήταν επίσημες πράξεις και συνεπώς, χαίρουν ασυλίας, προσθέτοντας ότι «οι περισσότερες από τις δημόσιες επικοινωνίες του είναι πιθανό να εμπίπτουν άνετα στην “εξωτερική περίμετρο” των επίσημων αρμοδιοτήτων του».

Το δικαστήριο προσπάθησε να θέσει γενικούς κανόνες που θα ισχύουν για πολύ καιρό. Η εφαρμογή τους όμως, σε πραγματικές καταστάσεις, είναι θέμα ερμηνείας και νομικών επιχειρημάτων, σημειώνουν οι Times. Το δικαστήριο υποστήριξε ότι «ο πρόεδρος δεν απολαμβάνει ασυλίας για τις ανεπίσημες πράξεις του, και δεν είναι όλα όσα κάνει ο πρόεδρος επίσημα. Ο πρόεδρος δεν είναι υπεράνω του νόμου». Όμως, όπως ήταν αναμενόμενο σε μια υπόθεση με επιπτώσεις στις φετινές εκλογές αλλά και στις επόμενες γενιές, το Ανώτατο Δικαστήριο ήταν διχασμένο με τους έξι συντηρητικούς δικαστές να τάσσονται υπέρ της κύριας απόφασης και τους τρεις φιλελεύθερους κατά. Κάτι που δείχνει για μία ακόμα φορά, πόσο ιδεολογικά διχασμένο είναι το δικαστήριο. Χαρακτηριστικά, η Σόνια Σοτομαγιόρ, από τα πιο φιλελεύθερα μέλη του, έγραψε μετά την απόφαση: «Οταν ο πρόεδρος χρησιμοποιεί τις επίσημες εξουσίες του με οποιονδήποτε τρόπο, σύμφωνα με το σκεπτικό της πλειοψηφίας, θα είναι πλέον προστατευμένος από την ποινική δίωξη. Διατάζει την ομάδα Seal Team 6 του Πολεμικού Ναυτικού να δολοφονήσει έναν πολιτικό αντίπαλο; Ασυλία. Οργανώνει στρατιωτικό πραξικόπημα για να κρατηθεί στην εξουσία; Ασυλία». Η Σοτομαγιόρ βέβαια υπερβάλει, γράφουν οι Times, διότι οι πράξεις αυτές είναι ξεκάθαρα αντισυνταγματικές και το δικαστήριο έκρινε ότι η απόλυτη ασυλία ισχύει μόνο για τα συνταγματικά καθήκοντα του προέδρου.

Αλλά έχει δίκιο να λέει ότι «ουσιαστικά η απόφαση δημιουργεί μια ζώνη όπου δεν ισχύει ο νόμος γύρω από τον πρόεδρο, ανατρέποντας το status quo που υπήρχε από την ίδρυση του κράτους». Αυτή η «ελεύθερη από νόμους» ζώνη υπάρχει μόνο για τις βασικές επίσημες ενέργειες του προέδρου, αποφάνθηκε το Ανώτατο Δικαστήριο. Και έριξε το «μπαλάκι» στα κατώτερα δικαστήρια, που θα πρέπει να ξεκαθαρίσουν τι συνιστά τον πυρήνα, τις επίσημες και τις ανεπίσημες ενέργειες κατά περίπτωση. Αργά ή γρήγορα, ελλείψει νόμου, αυτές οι παράμετροι της ασπίδας του Οβάλ Γραφείου θα πρέπει να καθοριστούν με τρόπο απόλυτο αντί απλώς να τεκμαίρονται. Το Ανώτατο Δικαστήριο διατύπωσε κάτι που ήταν από καιρό προφανές -ότι ο πρόεδρος των ΗΠΑ δεν είναι μόνο το ισχυρότερο αιρετό αξίωμα στον κόσμο, αλλά είναι επίσης, αναγκαστικά, πολύ καλά προστατευμένος, όπως ήταν και ο Γεώργιος Γ΄. Η μόνη εξαίρεση, σημειώνει η βρετανική εφημερίδα, είναι ότι ο βασιλιάς δεν μπορούσε να απομακρυνθεί με μομφή, αν και αυτό θέτει έναν υψηλό πήχη που δεν έχει επιτευχθεί ποτέ για να εκδιωχθεί ένας πρόεδρος των ΗΠΑ. Είναι σαφές ότι οι Δημοκρατικοί, πρόθυμοι να γυρίσουν τη σελίδα μετά την κακή εμφάνιση του Μπάιντεν στο debate, θα κάνουν τώρα σκληρή εκστρατεία για την βοήθεια που πρόσφερε απλόχερα το Ανώτατο Δικαστήριο στον Τραμπ ώστε να αποφύγει τη δίωξη. Αλλά κάνοντας διάκριση μεταξύ της απόλυτης ασυλίας, της εικαζόμενης ασυλίας και του νομικού κινδύνου για ιδιωτικές πράξεις, το δικαστήριο μόλις ξεκίνησε τη διαδικασία καθορισμού των ορίων της ποινικής ευθύνης για τον ένοικο του Λευκού Οίκου, κάτι που «απαλύνει» την απόφαση, σύμφωνα με τους Times.