Ελλάδα – Γαλλία – ΗΠΑ: Αγκάθια στη συμμαχική σχέση

Η κυβέρνηση Μητσοτάκη επέλεξε να αναβαθμίσει τις διμερείς σχέσεις της με τη Γαλλία του Εμανουέλ Μακρόν, υπογράφοντας τον Σεπτέμβριο του 2021 αμυντική συμφωνία, με ρήτρα συνδρομής σε περίπτωση που μία από τις δύο χώρες δεχθεί επίθεση στο έδαφός της, συμπεριλαμβανομένης δε και της αγοράς φρεγατών Belharra από το ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό. Παραλλήλως υλοποιείται το πρόγραμμα ενίσχυσης της Πολεμικής Αεροπορίας με 18 γαλλικά μαχητικά Rafale. 

Οι δύο ηγέτες, που προηγουμένως είχαν παρόμοια πολιτική φιλοσοφία και συνεργαζόντουσαν σε πολλά θέματα εσωτερικής και ευρωπαϊκής σημασίας, ηγήθηκαν της συζήτησης για την ανάγκη αυτονομίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με σκοπό τη δημιουργία των κατάλληλων συνθηκών για την υλοποίηση της κοινής ευρωπαϊκής άμυνας.

Αυτό συνέβη πριν από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, όπου αποκαλύφθηκαν οι αδυναμίες των “27” στην αντιμετώπιση των προκλήσεων της εποχής. Η Ελλάδα και η Γαλλία, ως ισχυρά μέλη του ΝΑΤΟ, είχαν αντιληφθεί ότι χρειαζόταν να δημιουργηθούν ομάδες εντός της Ατλαντικής Συμμαχίας που θα ήταν παρεμβατικές, αξιόπιστες και αποτελεσματικές στην υπεράσπιση των ευρωπαϊκών συμφερόντων. Μια τέτοια ομάδα ήταν η επιχείρηση “Ασπίδες” στην Ερυθρά Θάλασσα, που επιδιώκει την προστασία του παγκόσμιου εμπορίου.

Μετά την –για πολλούς αναλυτές έως και αυτοκτονική–επιλογή του να οδηγήσει τη χώρα σε βουλευτικές εκλογές και τη βαριά ήττα του κόμματός του στον πρώτο γύρο, ο γάλλος πρόεδρος μοιάζει πιο αδύναμος από ποτέ. Ουδείς μπορεί μεν να προεξοφλήσει τη νίκη της Εθνικής Συσπείρωσης, άρα και μια αδιανόητη έως πρότινος συγκατοίκηση με ακροδεξιά κυβέρνηση, αλλά είναι παραπάνω από σαφές ότι ο Μακρόν είναι ο ηττημένος της υπόθεσης, περίπου δυόμισι χρόνια πριν εγκαταλείψει οριστικά τα Ηλύσια Πεδία. 

Ο 46χρονος ηγέτης φαίνεται ότι θα αντιμετωπίσει προβλήματα με τα φιλόδοξα γεωπολιτικά του σχέδια, είτε αυτά αφορούν την ανάπτυξη ευρωπαίων στρατιωτών στην Ουκρανία είτε την προώθηση της ευρωπαϊκής αμυντικής ατζέντας. Αν η Γαλλία του Μακρόν αποσύρει την υποστήριξή της, θα πρέπει να δούμε πώς θα αντιδράσουν οι υπόλοιποι και πώς θα αντιμετωπίσουν την αυξανόμενη πίεση.

Ανώτερες διπλωματικές πηγές από την Αθήνα σημειώνουν ότι ακόμα και το ενδεχόμενο σχηματισμού αυτοδύναμης κυβέρνησης των ακροδεξιών δεν σημαίνει αυτομάτως ρήξη με την Ευρωπαϊκή Ενωση και το ΝΑΤΟ. Πράγματι, οι δεσμοί των δύο πλευρών είναι μακροχρόνιοι και εξαιρετικά ισχυροί, η δε γαλλική οικονομία είναι σε τέτοιο βαθμό αλληλεξαρτώμενη από τη Δύση, που οποιεσδήποτε σκέψεις για ανατροπές θα μπουν αυτομάτως στο περιθώριο.

Η Αθήνα ανησυχεί για την πιθανή νίκη του Ντόναλντ Τραμπ στις αμερικανικές εκλογές, καθώς αυτό θα αυξήσει την αβεβαιότητα και την αστάθεια στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Παρόλο που οι ελληνοαμερικανικές σχέσεις βελτιώθηκαν κατά τη διάρκεια της προηγούμενης θητείας των Ρεπουμπλικάνων, οι διπλωματικές πηγές ανησυχούν για το μέλλον, καθώς δεν υπάρχει δέσμευση για το ΝΑΤΟ και δεν είναι γνωστό ποιοι θα απαρτίσουν το επιτελείο του Τραμπ, σε αντίθεση με την προηγούμενη θητεία που είχε σοβαρούς ανθρώπους.

Ο κ. Τσάκωνας προβλέπει μια πιθανή αναδιάταξη του γεωπολιτικού σκηνικού σε σχέση με τις συμμαχίες των Ηνωμένων Πολιτειών με την Ευρώπη, τη Ρωσία, την Κίνα και την Τουρκία σε περίπτωση αλλαγής στο Λευκό Οίκο. Σε αυτό το νέο πλαίσιο, οι σχέσεις ΗΠΑ-Ελλάδας θα επηρεαστούν, αλλά είναι θετικό το γεγονός ότι οι ελληνοαμερικανικές σχέσεις έχουν αποκτήσει μια σχετική αυτονομία λόγω των επιλογών της Ελλάδας και της Τουρκίας. Αυτή η αυτονομία θα μπορεί να απορροφά μέχρι έναν βαθμό τους εξωτερικούς κραδασμούς και πιέσεις που θα φέρουν οι επιλογές μιας αμερικανικής προεδρίας Τραμπ.

Σε περίπτωση επιστροφής του Τραμπ στον Λευκό Οίκο, η Αθήνα θα επιδιώξει να εγκαθιδρύσει άμεση επαφή με το νέο περιβάλλον του προέδρου. Ο κύριος στόχος θα είναι να διατηρηθούν οι ισορροπίες στο τρίγωνο Αθήνα-Ουάσινγκτον-Αγκυρα, με την ηγεσία της ελληνικής διπλωματίας και του ακαδημαϊκού κατεστημένου να διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο. Επιπλέον, η Ελλάδα θα πρέπει να αναπροσανατολίσει τις βασικές αρχές της διπλωματίας της, διατηρώντας τη συμμαχία με τις ναυτικές δυνάμεις της Δύσης, όπως ΗΠΑ και Γαλλία. Αυτή η στρατηγική επιλογή παραμένει σταθερή, καθώς μια μικρή χώρα όπως η Ελλάδα δεν μπορεί να ακολουθήσει μια μοναχική πορεία σε ένα πολυπολικό διεθνές σύστημα.