ΝΑΤΟ: Πόσο κοντά στην ένταξη βρίσκεται η Ουκρανία;

Ο εορτασμός της 75ης επετείου του ΝΑΤΟ είχε ένα… ψυχροπολεμικό «άρωμα». Οπως και τη δεκαετία του 1950, η Συμμαχία βρίσκεται σε αναζήτηση ενός αποτελεσματικού στρατηγικού δόγματος προκειμένου να πορευθεί σε ένα νέο περιβάλλον γεμάτο προκλήσεις.

Η πρώτη κίνηση προς αυτή την κατεύθυνση ίσως περιλαμβάνει τη σταδιακή ένταξη της Ουκρανίας στη Συμμαχία, αφού τελειώσει όμως ο πόλεμος με τη Ρωσία.

Καθώς συγκεντρώνονταν στην Ουάσιγκτον για να γιορτάσουν την 75η επέτειο από την ίδρυση του ΝΑΤΟ, οι επικεφαλής των κρατών-μελών έκαναν το πρώτο βήμα σε ό,τι αφορά τη διαμόρφωση της αρχιτεκτονικής ασφαλείας της Ευρώπης.

«Το μέλλον της Ουκρανίας είναι στο ΝΑΤΟ. Θα συνεχίσουμε να την υποστηρίζουμε στο μη αναστρέψιμο μονοπάτι προς την πλήρη βορειοατλαντική ενσωμάτωση, συμπεριλαμβανομένης της ένταξης στο ΝΑΤΟ», ανέφεραν σε κοινό ανακοινωθέν.

Θα μπορούσε η δήλωση αυτή να αποτελεί μία πρόταση κατόπιν σχετικών συζητήσεων ή μια έκκληση ώστε η προοπτική αυτή να γίνει ένας υπαρκτός πολιτικός και στρατηγικός στόχος;

Τρεις βασικές προϋποθέσεις

Το σημείο 16 της Διακήρυξης της Συνόδου του ΝΑΤΟ στην Ουάσιγκτον αναφέρει τα εξής: «Επιβεβαιώνουμε εκ νέου ότι θα είμαστε σε θέση να απευθύνουμε πρόσκληση στην Ουκρανία να ενταχθεί στη Συμμαχία όταν θα συμφωνήσουν οι σύμμαχοι και θα πληρούνται οι προϋποθέσεις».

Αυτό σημαίνει ότι, παρά την ισχυρή στήριξη που εκφράζεται από κάποια κράτη-μέλη, όπως το βορειοευρωπαϊκό μπλοκ, οι χώρες της Βαλτικής, η Πολωνία, η Ρουμανία και η Βρετανία, δεν υπάρχει ομοφωνία μεταξύ και των 32 συμμάχων αναφορικά με την ένταξη της Ουκρανίας.

Επιπλέον, οι λεγόμενες «προϋποθέσεις» αφορούν την ανάγκη επίτευξης μιας σχετικής σταθερότητας της Ουκρανίας σε στρατιωτικό επίπεδο, αλλά και στον τομέα της ασφάλειας. Οι εχθροπραξίες με τη Ρωσία θα πρέπει να σταματήσουν, αλλά το ενδεχόμενο ακόμη και μιας απλής κατάπαυσης του πυρός φαντάζει μακρινό αυτή τη στιγμή.

«Το αδιέξοδο στην Ουκρανία θα συνεχίσει να αποτελεί πονοκέφαλο για τη Συμμαχία. Η ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ θα εξαρτηθεί από σημαντικές περαιτέρω μεταρρυθμίσεις εντός της χώρας, από τον τερματισμό του πολέμου και από το να συμφωνήσουν οι εταίροι ότι η Συμμαχία είναι έτοιμη για κάτι τέτοιο: τρεις βασικές προϋποθέσεις που δεν έχουν εκπληρωθεί καθόλου», αναφέρει ο Γιαν Βάουτερς, λέκτορας στο Πανεπιστήμιο του Λουβέν στο Βέλγιο.

Ο λόγος ύπαρξης του ΝΑΤΟ

Το κύριο συμπέρασμα από την 75η επέτειο του ΝΑΤΟ είναι ότι η Συμμαχία μοιάζει να έχει ανακαλύψει εκ νέου τον σκοπό της. Στο σημείο 6 της Διακήρυξης σημειώνεται ότι «περισσότερα από τα δύο τρίτα των συμμάχων έχουν εκπληρώσει τη δέσμευσή τους για ετήσιες αμυντικές δαπάνες [που να αφορούν το] 2% του ΑΕΠ» και επαινεί εκείνους που έχουν ξεπεράσει αυτό το ποσοστό.

Φαίνεται λοιπόν ότι οι τρέχουσες συνθήκες και η αυξανόμενη αστάθεια σε παγκόσμιο επίπεδο έχουν αναδείξει ως προτεραιότητα την ασφάλεια στον εθνικό προϋπολογισμό πολλών χωρών.

Ο Γιαν Βάουτερς αναφέρει ότι «η Ρωσία θεωρείται πιο επιθετική και επικίνδυνη από ποτέ, απαιτώντας δράσεις στην ξηρά, στον αέρα, στις θάλασσες και στο απώτερο Διάστημα, ενώ οι σύμμαχοι συζητούν και για τις συνεχώς αυξανόμενες προκλήσεις που θέτει η Κίνα».

Από το 2014, μετά την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία και την κατάληψη εδαφών στο Ντονμπάς από ντόπιους φιλορώσους αυτονομιστές και ειδικές δυνάμεις των ρωσικών υπηρεσιών ασφαλείας που διείσδυσαν στην περιοχή, η Ουκρανία πλησιάζει το ΝΑΤΟ όλο και περισσότερο.

«Επιβεβαιώνουμε την αποφασιστικότητά μας να στηρίξουμε την Ουκρανία, οικοδομώντας μια δύναμη ικανή να αντιμετωπίσει τη ρωσική επιθετικότητα και να την αποτρέψει στο μέλλον. Για τον σκοπό αυτόν, επιθυμούμε να προχωρήσουμε σε ελάχιστη βασική χρηματοδότηση ύψους 40 δισ. ευρώ εντός του επόμενου έτους και να παράσχουμε βιώσιμα επίπεδα βοήθειας για την ασφάλεια, ώστε να νικήσει η Ουκρανία, λαμβάνοντας υπόψη τις ανάγκες της, τις αντίστοιχες διαδικασίες του εθνικού προϋπολογισμού μας και τις διμερείς συμφωνίες ασφαλείας που έχουν συνάψει σύμμαχοι με την Ουκρανία», αναφέρουν τα έγγραφα της Συνόδου.

«Μακροπρόθεσμη βοήθεια»

Η έκφραση «μη αναστρέψιμη» αναφέρεται στη βαθιά και πλήρη ενοποίηση της Ουκρανίας με τους υποστηρικτές της σε επίπεδο άμυνας και ασφάλειας, με έμφαση στο ότι δεν επαρκεί η απλή παροχή στρατιωτικής βοήθειας.

Για την προοπτική μιας μακροχρόνιας βοήθειας στον τομέα της ασφάλειας, η Ουκρανία ίσως χρειαστεί μια διαρθρωτική προσέγγιση. Μπορούν όμως τα μέλη του ΝΑΤΟ να δημιουργήσουν τις απαραίτητες υποδομές για αυτόν τον σκοπό;

«Το πρόβλημα είναι ότι βρισκόμαστε αντιμέτωποι με έναν έντονο πληθωρισμό στον στρατιωτικό τομέα. Ετσι […]τα βλήματα 155 χιλιοστών που χρησιμοποιούνται συχνά από τους Ουκρανούς, και τους είναι απαραίτητα, έχουν γίνει τέσσερις φορές πιο ακριβά», αναφέρει ο Μπομπ Ντιν, αναλυτής για την Ανατολική Ευρώπη και τη Ρωσία στο Ινστιτούτο Clingendael στην Ολλανδία.

«Οι [Ευρωπαίοι] θα πρέπει πρώτα να τα αγοράσουν για τους Ουκρανούς και στη συνέχεια να τα αγοράσουν και για τους εαυτούς τους από τους ίδιους προμηθευτές που έχουν ήδη λίστες αναμονής και δυσκολεύονται να αυξήσουν την παραγωγή τους».

Η λύση των «made in Ukraine» εξοπλισμών

Σύμφωνα με τον Ντιν, μία πιθανή λύση θα προέβλεπε μεταξύ άλλων την αύξηση της παραγωγής εντός της ίδιας της Ουκρανίας.

«Ηδη, αρκετές δυτικές εταιρείες είτε ανοίγουν εργοστάσια στην Ουκρανία είτε εξερευνούν ευκαιρίες για να το κάνουν. Το κόστος παραγωγής είναι σημαντικά χαμηλότερο στην Ουκρανία συγκριτικά με τη Δυτική Ευρώπη, όπου υπάρχει μάλιστα και έλλειψη εξειδικευμένου προσωπικού».

«Είναι επίσης πολύ δύσκολο να ανοίξεις κανείς, για παράδειγμα, εργοστάσιο πυρομαχικών σε μια χώρα όπως η Ολλανδία, η οποία είναι πολύ πυκνοκατοικημένη και οι περισσότεροι άνθρωποι δεν θέλουν ένα τέτοιο εργοστάσιο κοντά στο σπίτι τους. Στην Ουκρανία, αυτό είναι ευκολότερο», εξηγεί ο ειδικός.

«Υστερα υπάρχει και ο κίνδυνος μιας επίθεσης της Ρωσίας σε αυτό το εργοστάσιο. Επομένως, είναι σημαντικό να ενισχυθούν οι ικανότητες αεράμυνας της Ουκρανίας για την προστασία των υπό κατασκευή εγκαταστάσεων. Πιστεύω πως η λύση βρίσκεται στην εφαρμογή ενός συνδυασμού αυτών των μέτρων, ώστε να διατηρηθεί η αμερικανική συνεργασία, ιδιαίτερα στην περίπτωση μιας προεδρίας Τραμπ», καταλήγει ο Μπομπ Ντιν.

Μια εγχώρια παραγωγή όπλων στην Ουκρανία θα καθιστούσε πράγματι μη αναστρέψιμη την πορεία της προς το ΝΑΤΟ.

Ανάγκη για γρήγορες αποφάσεις

Οι συνθήκες έκτακτης ανάγκης στην Ουκρανία και η άμεση ανάγκη υποστήριξης του στρατού της απαιτούν βραχυπρόθεσμες αποφάσεις, ασκώντας πίεση στην ευρωπαϊκή βιομηχανία όπλων να δράσει γρήγορα.

«Πρέπει να αγοράσουμε σύντομα οποιαδήποτε όπλα είναι διαθέσιμα στην αγορά. Αυτό απαιτεί και την αγορά μη ευρωπαϊκών όπλων, γεγονός που επηρεάζει αρνητικά την ικανότητα της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας να αναπτύξει τη δική της παραγωγή», λέει ο Φεντερίκο Σαντοπίντο, ανώτερος ερευνητής στο Γαλλικό Ινστιτούτο Διεθνών και Στρατηγικών Υποθέσεων (IRIS) στο Παρίσι.

«Η χρηματοδότηση της βιομηχανίας της Ε.Ε. αποτελεί δημοσιονομική προτεραιότητα. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο οι ευρωπαϊκές χώρες της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας δίνουν προτεραιότητα στην αποφυγή της στροφής του ΝΑΤΟ προς την Ασία και τη διατήρηση της προσοχής του στην Ευρώπη, ιδιαίτερα στη ρωσική απειλή».

Εάν είναι όντως αυτή η προτεραιότητα, τότε η Ουκρανία θα πρέπει να θέσει έναν σαφή στόχο, όπως την επίτευξη μιας μη αναστρέψιμης ενοποίησης με τη Δύση, ιδιαίτερα για στρατηγικούς σκοπούς.