Η CIA δεν έχαψε την ιστορία της κυβέρνησης Ερντογάν για την απόπειρα πραξικοπήματος του 2016

Δύο εσωτερικές πηγές της Κεντρικής Υπηρεσίας Πληροφοριών των ΗΠΑ (CIA) αμφισβήτησαν την αφήγηση της τουρκικής κυβέρνησης σχετικά με την απόπειρα πραξικοπήματος το 2016, η οποία πολλοί πιστεύουν ότι ήταν μια επιχείρηση με “ψεύτικη σημαία” που σχεδιάστηκε για την εδραίωση της εξουσίας του προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.

Στο βιβλίο του με τίτλο “Never Give an Inch”, που κυκλοφόρησε πέρυσι, ο Μάικ Πομπέο, ο οποίος διετέλεσε διευθυντής της CIA και υπουργός Εξωτερικών στην κυβέρνηση Τραμπ, περιέγραψε τα γεγονότα της 15ης Ιουλίου 2016 ως “δήθεν πραξικόπημα”, θέτοντας υπό αμφισβήτηση την ειλικρίνεια της αφήγησης της κυβέρνησης Ερντογάν.

“Η Τουρκία έχει κάθε κίνητρο να ευθυγραμμιστεί σταθερά με τη Δύση, καθώς και έναν πληθυσμό που την καλωσορίζει και επωφελείται από αυτήν. Ωστόσο, από τότε που έγινε το υποτιθέμενο “πραξικόπημα” το 2016, ο πρόεδρος Ερντογάν είχε γίνει πλήρως ισλαμιστής-αυταρχικός. Πέρασα αμέτρητες ώρες μαζί του και με τον σύμβουλό του για θέματα εθνικής ασφάλειας, τον Ιμπραήμ Καλίν, και τον επικεφαλής των μυστικών υπηρεσιών, Χακάν Φιντάν”, έγραψε ο Πομπέο στο βιβλίο του.

Όταν επισκέφθηκε την Τουρκία για πρώτη φορά ως διευθυντής της CIA το 2017, είπε ότι υποβλήθηκε σε ένα μακροσκελές βίντεο με τα γεγονότα του πραξικοπήματος, το οποίο προφανώς ετοίμασε η κυβέρνηση Ερντογάν ως προπαγανδιστικό “εργαλείο” για να πείσει τους ξένους επισκέπτες για το αφήγημά της σχετικά με τα γεγονότα της 15ης Ιουλίου.

Πραγματοποίησε άλλη μια επίσκεψη στην Τουρκία το 2018 ως υπουργός Εξωτερικών και στη συνέχεια ξανά το 2019, συνοδεύοντας τον αντιπρόεδρο Μάικ Πενς για να πείσει τον πρόεδρο Ερντογάν να σταματήσει τη στρατιωτική επέμβαση στη Συρία. Κατά τη διάρκεια της επίσκεψης ο Ερντογάν ζήτησε λίγα λεπτά μόνος του με τον Πενς, αλλά η συνάντηση διήρκεσε πολύ περισσότερο από το αναμενόμενο.

Ο ίδιος περιέγραψε το ταξίδι ως πρόκληση και παρέθεσε λεπτομέρειες στο βιβλίο του: “Όταν φτάσαμε στο παλάτι του Ερντογάν, ζήτησε να συναντηθεί μόνος του με τον αντιπρόεδρο για “λίγα λεπτά”. Μετά από περίπου μισή ώρα, είπα στους οικοδεσπότες μας ότι έπρεπε να δω τον αντιπρόεδρο, χωρίς αποτέλεσμα. Πέρασαν περίπου είκοσι λεπτά, και τώρα ήμουν αποφασισμένος. Χωρίς άδεια, περπάτησα στον διάδρομο και προσπάθησα να σπρώξω την πόρτα του δωματίου στο οποίο συναντιόνταν ο Ερντογάν και ο αντιπρόεδρος. Ήταν κλειδωμένη. Στη συνέχεια είπα στον ομόλογό μου ότι θα σπάσουμε την πόρτα – ανησυχούσα ότι ο αντιπρόεδρος Πενς θα υποβαλλόταν στο ίδιο τρίωρο βίντεο για το πραξικόπημα του 2016 που είχα αναγκαστεί να παρακολουθήσω στην πρώτη μου επίσκεψη στην Τουρκία ως διευθυντής της CIA το 2017. Το βίντεο ήταν τόσο μακρύ και αντιπαθητικό”.

Μια άλλη πρόκληση για την αφήγηση της τουρκικής κυβέρνησης ήρθε από έναν αξιωματικό επιχειρήσεων της CIA που βρισκόταν στην Τουρκία κατά τη διάρκεια των γεγονότων της 15ης Ιουλίου. Η συνέντευξη, η οποία διεξήχθη ανώνυμα, δημοσιεύθηκε τον Απρίλιο του 2024 στον ιστότοπο Homeland Security Today, μια μη κερδοσκοπική ένωση που λειτουργεί στο πλαίσιο του Government Technology & Services Coalition. Η συνέντευξη διεξήχθη από τον Μαχμούτ Τσενγκίζ, αναπληρωτή καθηγητή και ερευνητή του Κέντρου Τρομοκρατίας, Διακρατικού Εγκλήματος και Διαφθοράς (TraCCC) και της Σχολής Πολιτικής και Διακυβέρνησης Schar του Πανεπιστημίου George Mason.

“Ο τουρκικός στρατός είναι καλά εκπαιδευμένος, έχει μεγάλη εμπειρία στα πραξικοπήματα και διαθέτει προηγμένα όπλα. Δεν θα έκλεινε μόνο τη μία πλευρά της γέφυρας του Βοσπόρου και θα έκανε πραξικόπημα”, δήλωσε ο αξιωματικός της CIA, αναφερόμενος στο κλείσιμο της μίας πλευράς της γέφυρας τη νύχτα της 15ης Ιουλίου. Οι δικαστικές καταθέσεις των στρατιωτών κατά τη διάρκεια της δίκης για το πραξικόπημα αποκάλυψαν ότι οι στρατιώτες διατάχθηκαν να κλείσουν τη μία πλευρά της γέφυρας ως απάντηση σε μια αναφερόμενη τρομοκρατική επίθεση.

Τον Απρίλιο του 2021 το Nordic Monitor δημοσίευσε απόρρητες εκθέσεις πληροφοριών που κατατέθηκαν από την τουρκική υπηρεσία πληροφοριών MIT και μοιράστηκαν με τις τουρκικές ένοπλες δυνάμεις (TSK) τις εβδομάδες και τις ημέρες που προηγήθηκαν της απόπειρας πραξικοπήματος. Οι εκθέσεις υπογράμμιζαν συχνά τους κινδύνους επικείμενων τρομοκρατικών επιθέσεων κατά πολιτικών και στρατιωτικών στόχων στην Κωνσταντινούπολη και την Άγκυρα στα τέλη Ιουνίου και στις αρχές Ιουλίου 2016. Αυτό το πλαίσιο εξηγεί γιατί πολλοί στρατιώτες που κατηγορήθηκαν για συμμετοχή στο αποτυχημένο πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου πίστευαν ότι ανταποκρίνονταν σε τρομοκρατικές απειλές και όχι ότι συμμετείχαν σε απόπειρα πραξικοπήματος.

Τα μηνύματα των μυστικών υπηρεσιών που δημοσιεύθηκαν πριν από τις 15 Ιουλίου απεικονίζουν με γλαφυρό τρόπο το επιχειρησιακό περιβάλλον του τουρκικού στρατού. Αυτές οι ειδοποιήσεις, που εστάλησαν σε κάθε στρατιωτική μονάδα σε ολόκληρη τη χώρα, έδειχναν μια αυξημένη επίγνωση ότι μια τρομοκρατική επίθεση θα μπορούσε να συμβεί ανά πάσα στιγμή. Το άγχος για πιθανές επιθέσεις επιδεινώθηκε από μια σειρά θανατηφόρων τρομοκρατικών περιστατικών στην καρδιά της τουρκικής πρωτεύουσας το 2015 και στις αρχές του 2016, συμπεριλαμβανομένου ενός περιστατικού σε στρατιωτικές μονάδες στέγασης στην Άγκυρα, τα οποία αναστάτωσαν βαθιά το κατεστημένο ασφαλείας.

“Η αρχική εκτίμηση ήταν ότι μπορεί να αποτελούσε τρομοκρατική επίθεση ή απάντηση σε τρομοκρατική επίθεση, στην οποία πιθανόν να συμμετείχαν και μέλη του τουρκικού στρατού. Εκείνη την περίοδο, υπήρξαν πολλαπλές τρομοκρατικές επιθέσεις σε όλη τη χώρα, που πραγματοποιήθηκαν από το ISIS (το Ισλαμικό Κράτος στο Ιράκ και τη Συρία) και άλλες από το PKK (Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν)”, δήλωσε ο αξιωματικός της CIA, ο οποίος υπηρετούσε στην Τουρκία εκείνη την περίοδο.

Ο αξιωματικός της CIA θεώρησε επίσης απορίας άξιον το γεγονός ότι η τουρκική κυβέρνηση απομάκρυνε ταχύτατα πάνω από 10.000 φερόμενα ως μέλη του κινήματος Γκιουλέν από διάφορα κυβερνητικά όργανα μέσα σε μόλις 12 ώρες από το υποτιθέμενο πραξικόπημα. “Πρέπει να εξηγήσουν οι Τούρκοι αξιωματούχοι πώς μπόρεσαν να δημιουργήσουν έναν μακρύ κατάλογο υπόπτων” σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα, είπε.

Παρόλο που ο ίδιος ο τουρκικός στρατός δήλωσε ότι η στρατιωτική κινητοποίηση στις 15 Ιουλίου ήταν πολύ περιορισμένη και αφορούσε λιγότερο από το 1% των στρατευμάτων, η κυβέρνηση Ερντογάν έσπευσε να προβεί σε μαζικές εκκαθαρίσεις ανώτερων αξιωματικών από τον δεύτερο μεγαλύτερο στρατό του ΝΑΤΟ σε ανθρώπινο δυναμικό. Συνολικά 23.971 στελέχη, κυρίως στις τάξεις των αξιωματικών, εκκαθαρίστηκαν από τον τουρκικό στρατό, χωρίς καμία στρατιωτική, διοικητική ή ποινική έρευνα.

Οι εκκαθαρίσεις στόχευαν κυρίως αξιωματικούς ή άτομα που ήταν υπέρ του ΝΑΤΟ και είχαν υπηρετήσει σε αποστολές του ΝΑΤΟ, στο αρχηγείο του ΝΑΤΟ στις Βρυξέλλες ή σε βάσεις που συνδέονται με το ΝΑΤΟ στις ΗΠΑ, τη Νορβηγία, τη Γερμανία, την Ιταλία και την Ισπανία. Τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν στις δίκες για πραξικόπημα αποκάλυψαν ότι η κατάρτιση του προφίλ των προς εκκαθάριση ατόμων πραγματοποιήθηκε αθόρυβα μεταξύ 2014 και 2016 από την τουρκική υπηρεσία πληροφοριών MIT και το εκτεταμένο δίκτυο πληροφοριοδοτών της.

Η εκκαθάριση είχε πραγματικό αντίκτυπο στους επιτελικούς αξιωματικούς που αποτελούσαν τη ραχοκοκαλιά στις επιχειρησιακές και σχεδιαστικές δυνατότητες του στρατού. Από τους 1.886 επιτελικούς αξιωματικούς, εκκαθαρίστηκαν 1.524, που αντιστοιχούσε στο 81% του συνόλου των επιτελικών αξιωματικών. Συνολικά, 10.468 αξιωματικοί ή το ένα τρίτο του συνόλου των αξιωματικών απομακρύνθηκαν από τον τουρκικό στρατό. Επιπλέον, τα δύο τρίτα του συνόλου των στρατηγών και ναυάρχων εκκαθαρίστηκαν απότομα ή εξαναγκάστηκαν σε αποστρατεία.

Πολλοί ανώτεροι αξιωματικοί είτε βρίσκονταν σε διακοπές είτε δεν είχαν καμία σχέση με την κινητοποίηση της 15ης Ιουλίου, ωστόσο συνελήφθησαν και φυλακίστηκαν επειδή το στρατιωτικό τους ιστορικό έδειχνε ότι είχαν υπηρετήσει στο παρελθόν σε βάσεις του ΝΑΤΟ στις ΗΠΑ, την Ιταλία, την Ισπανία, τη Γερμανία ή τη Νορβηγία.

Η εκκαθάριση μετά το υποτιθέμενο πραξικόπημα δεν περιορίστηκε στον στρατό, αλλά επεκτάθηκε στο δικαστικό σώμα, την αστυνομία, τις μυστικές υπηρεσίες και τα ακαδημαϊκά ιδρύματα. 

Περισσότεροι από 4.000 δικαστές και εισαγγελείς, συμπεριλαμβανομένων υψηλόβαθμων στελεχών των κορυφαίων εφετείων και συνταγματικών δικαστηρίων, απολύθηκαν αμέσως. Αυτό υπογράμμισε την πρόθεση της κυβέρνησης Ερντογάν να επηρεάσει την αφήγηση στις δίκες για πραξικόπημα, να μετατρέψει την τουρκική δικαιοσύνη σε πολιτικό εργαλείο υπό τον έλεγχο του Ερντογάν και να καταστείλει την αντιπολίτευση και τη διαφωνία.

Σχεδόν 200 μέσα ενημέρωσης έκλεισαν, εκατοντάδες δημοσιογράφοι συνελήφθησαν ή εξαναγκάστηκαν σε εξορία, χιλιάδες ΜΚΟ έκλεισαν και ο πλούτος και τα περιουσιακά στοιχεία πολλών επιχειρήσεων, συνολικού ύψους δεκάδων δισεκατομμυρίων δολαρίων, κατασχέθηκαν και αναδιανεμήθηκαν σε συνεργάτες και υποστηρικτές του Ερντογάν.

Σύμφωνα με δήλωση του υπουργού Δικαιοσύνης Γιλμάζ Τουντς στο κρατικό πρακτορείο ειδήσεων Anadolu στις 12 Ιουλίου 2024, συνολικά 705.172 άτομα έχουν αντιμετωπίσει νομικές ενέργειες, κυρίως μέσω της κράτησης και της σύλληψης, από τον Ιούλιο του 2016. Μεταξύ αυτών, 125.456 καταδικάστηκαν με ψευδείς κατηγορίες που σχετίζονται με την τρομοκρατία ή/και την απόπειρα πραξικοπήματος.

Ο αξιωματικός της CIA σημείωσε ότι η απόδοση του πραξικοπήματος από την κυβέρνηση Ερντογάν στο κίνημα Γκιουλέν εξυπηρετούσε πολλαπλούς σκοπούς, συμπεριλαμβανομένης της απαξίωσης του Φετουλάχ Γκιουλέν, ο οποίος έχει πάρει αποστάσεις από την κυβέρνηση Ερντογάν και αντιτίθεται στη χρήση του Ισλάμ για πολιτικούς στόχους.

Όσον αφορά την αποτυχία της κυβέρνησης Ερντογάν να εξασφαλίσει την έκδοση του Γκιουλέν, ο οποίος είναι αυτοεξόριστος στις ΗΠΑ από το 1999, ο αξιωματικός της CIA δήλωσε: “Από νομικής άποψης, η τουρκική κυβέρνηση δεν παρουσίασε στις Ηνωμένες Πολιτείες κανένα ίχνος νομικού αποδεικτικού στοιχείου που να αποδεικνύει ότι ο Γκιουλέν εμπλέκεται στην υποτιθέμενη απόπειρα πραξικοπήματος. Τα περισσότερα από τα έγγραφα που παρουσιάστηκαν δεν θα είχαν καμία τύχη σε κανένα δικαστήριο. Τα έγγραφα ήταν γεμάτα με συναισθηματικά τερτίπια και υποθέσεις, τα οποία δεν θα ήταν αρκετά για να απαγγελθούν κατηγορίες κατά του Γκιουλέν, πόσο μάλλον για να εκδοθεί στην Τουρκία”.

Ο αξιωματικός επιβεβαίωσε τη στάση του Υπουργείου Δικαιοσύνης των ΗΠΑ σχετικά με την έκδοση του Γκιουλέν. Παρά τα επανειλημμένα αιτήματα έκδοσης και τις προσπάθειες της κυβέρνησης Ερντογάν να εξασφαλίσει την προσωρινή κράτηση του Γκιουλέν στις ΗΠΑ, οι Αμερικανοί αξιωματούχοι αντιστάθηκαν στα αιτήματα αυτά. Το Υπουργείο Δικαιοσύνης κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα τουρκικά αιτήματα δεν πληρούσαν τα νομικά πρότυπα για την έκδοση που θέτει η συνθήκη έκδοσης ΗΠΑ-Τουρκίας και η αμερικανική νομοθεσία. Ως εκ τούτου, η έκδοση δεν μπορούσε να προχωρήσει χωρίς πρόσθετα στοιχεία που να τεκμηριώνουν τους ισχυρισμούς κατά του Γκιουλέν.

Παρόμοιος σκεπτικισμός εκφράστηκε και από τους άλλους συμμάχους της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ. Η Γερμανική Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Πληροφοριών (BND) δεν πείστηκε ότι ο Γκιουλέν βρισκόταν πίσω από το αποτυχημένο πραξικόπημα στην Τουρκία. “Η Τουρκία προσπάθησε να μας πείσει γι’ αυτό σε κάθε επίπεδο, αλλά μέχρι στιγμής δεν το έχει καταφέρει”, δήλωσε ο Μπρούνο Καλ, επικεφαλής της BND, σε συνέντευξή του στο Der Spiegel που δημοσιεύθηκε τον Μάρτιο του 2017.

Τον Απρίλιο του 2017 ο Γερμανός ειδικός σε θέματα πληροφοριών και συγγραφέας Έριχ Σμιντ-Ενμπουμ υποστήριξε ότι ο Ερντογάν και όχι το κίνημα Γκιουλέν βρισκόταν πίσω από το αποτυχημένο πραξικόπημα στην Τουρκία, επικαλούμενος εκθέσεις πληροφοριών της CIA και της BND. Μιλώντας κατά τη διάρκεια μιας εκπομπής του γερμανικού δημόσιου ραδιοτηλεοπτικού φορέα ZDF, ο Έριχ Σμιντ-Ενμπουμ δήλωσε: “Σύμφωνα με τις αναλύσεις της CIA, η λεγόμενη απόπειρα πραξικοπήματος ήταν σκηνοθετημένη από τον Ερντογάν για να αποτρέψει ένα πραγματικό πραξικόπημα. Η BND, η CIA και άλλες δυτικές μυστικές υπηρεσίες δεν βλέπουν το παραμικρό στοιχείο που να εμπλέκει τον Γκιουλέν στην υποκίνηση της απόπειρας πραξικοπήματος”.

Ο ρόλος των τουρκικών μυστικών υπηρεσιών στον συντονισμό αυτού που αποδείχθηκε ότι ήταν μια απόπειρα πραξικοπήματος με ψεύτικη σημαία αποκαλύφθηκε πράγματι κατά τη διάρκεια των δικών για το πραξικόπημα, παρά τις προσπάθειες των δικαστών να αποκρύψουν στοιχεία, να απορρίψουν σχεδόν όλες τις προτάσεις που κατέθεσε η υπεράσπιση και να αρνηθούν να καλέσουν τους επικεφαλής των μυστικών υπηρεσιών και του στρατού για αντεξέταση. Πολλαπλά στοιχεία ήρθαν στην επιφάνεια που παρέπεμπαν στην υπηρεσία κατασκοπείας, αποκαλύπτοντας την εμπλοκή της στα γεγονότα.

Σε ένα εξαιρετικά ασυνήθιστο περιστατικό, πράκτορες της ΜΙΤ επισκέφθηκαν και περιηγήθηκαν στην αεροπορική βάση Akıncı, μήνες πριν από τα γεγονότα της 15ης Ιουλίου. Η βάση υποστηρίχθηκε αργότερα από την κυβέρνηση ότι ήταν το αρχηγείο των πραξικοπηματιών.

Ο ταγματάρχης Αντνάν Αρικάν κατέθεσε στο δικαστήριο στις 14 Ιανουαρίου 2019 ότι μια ομάδα πρακτόρων της MIT είχε επισκεφθεί την αεροπορική βάση Akıncı τον Μάιο του 2016, δύο μήνες πριν από την απόπειρα πραξικοπήματος, περιγράφοντας την επίσκεψη ως πρωτοφανή και με στόχο την ανίχνευση της βάσης για τους σκοπούς της ψεύτικης σημαίας.

Η διοίκηση της βάσης αρνήθηκε αρχικά το αίτημα της MIT να επισκεφθεί τη βάση, εξηγώντας ότι ήταν απασχολημένη με περίπου 100 πιλότους μάχης F-16 που βρίσκονταν σε εκπαίδευση εκείνη την περίοδο. Οι πράκτορες της MIT θα μπορούσαν να είχαν επισκεφθεί άλλες αεροπορικές βάσεις που ήταν λιγότερο απασχολημένες στην Άγκυρα ή σε άλλες πόλεις, αλλά η επιμονή της MIT να επισκεφθεί το Akıncı θεωρήθηκε αρκετά περίεργη, δήλωσε ο Arıkan.

Τελικά ο διοικητής της Πολεμικής Αεροπορίας στρατηγός Abidin Ünal, στενός έμπιστος του προέδρου Ερντογάν, με τον οποίο συναντήθηκε κρυφά εκτός της ιεραρχίας αρκετές φορές, επέτρεψε την επίσκεψη, παρακάμπτοντας τη διοίκηση της βάσης, και η MIT έστειλε μια ομάδα 70 πρακτόρων για να κοιτάξει και να ανιχνεύσει τη βάση. “Τι όφελος είχε μια τόσο μεγάλη αντιπροσωπεία από αυτό το ταξίδι; Ποια ήταν τα καθήκοντα των ατόμων αυτής της αντιπροσωπείας και ποιες ήταν οι δραστηριότητές τους στις 15 Ιουλίου 2016;” ρώτησε ο Arıkan.

“Η αντιπροσωπεία της ΜΙΤ περιηγήθηκε σχεδόν σε όλα τα σημεία της βάσης, συμπεριλαμβανομένου του πύργου πτήσης και των τοποθεσιών όπου είχαν αναπτυχθεί οι 141η, 142η και 143η μοίρες, καθώς και των υπόστεγων και των αποθηκών πυρομαχικών. Από στρατιωτική άποψη, επρόκειτο πραγματικά για μια αναγνώριση. Όσοι καταλαβαίνουν λίγο από πληροφορίες, όσοι γνωρίζουν λίγο από τις αρχές του μη συμβατικού πολέμου, καταλαβαίνουν πολύ καλά τον σκοπό αυτής της δραστηριότητας”, δήλωσε ο Arıkan.

Κατά τη διάρκεια της δίκης για το πραξικόπημα, αποκαλύφθηκε ότι η ΜΙΤ συνεργαζόταν κρυφά με έναν αντισυνταγματάρχη της πολεμικής αεροπορίας για να κατευθύνει πολεμικά αεροσκάφη να βομβαρδίσουν την πρωτεύουσα Άγκυρα, προκειμένου να ενισχύσει την αντίληψη ότι μια ψεύτικη σημαία ήταν μια πραγματική απόπειρα πραξικοπήματος από τις τουρκικές ένοπλες δυνάμεις.

Αρκετοί ανώτεροι στρατιωτικοί διοικητές κατέθεσαν κατά τη διάρκεια της δίκης ότι ο πράκτορας της ΜΙΤ Κορκούτ Γκιούλ συντόνιζε τη δραστηριότητα στον πύργο της αεροπορικής βάσης Akıncı που επανδρωνόταν από τον αντισυνταγματάρχη Νιχάτ Αλτιντόπ, τον διοικητή επιχειρήσεων του αεροδρομίου. Ο Αλτιντόπ βρισκόταν στον πύργο και μιλούσε συχνά στο τηλέφωνο με τον πράκτορα της ΜΙΤ.

Αποκαλύφθηκε επίσης ότι ο επικεφαλής των μυστικών υπηρεσιών Φιντάν είχε μακρές συνομιλίες με τον τότε αρχηγό του γενικού επιτελείου Χουλουσί Ακάρ τις ημέρες που προηγήθηκαν της απόπειρας πραξικοπήματος, με την τελική τους συνάντηση στις 14 Ιουλίου να διαρκεί ώρες. Οι συναντήσεις αυτές χαρακτηρίστηκαν ως εξαιρετικά ασυνήθιστες από τους βοηθούς του Ακάρ, οι οποίοι είχαν λάβει εντολή να μην καταγράφουν την είσοδό του σε στρατιωτικές βάσεις. Τα στοιχεία του δικαστηρίου αποκάλυψαν επίσης ότι το σχέδιο πραξικοπήματος εκτελέστηκε από δύο ανώτερους αξιωματικούς των μυστικών υπηρεσιών, τον Σαντίκ Ουστούν και τον Κεμάλ Εσκιντάν, αμφότεροι με στρατιωτικό υπόβαθρο, οι οποίοι είχαν στρατολογηθεί από τη ΜΙΤ πολύ πριν εκτυλιχθούν τα γεγονότα.

Ο ρόλος του Ουστούν στην ψεύτικη στρατιωτική προσφορά για την υποτιθέμενη εκδίωξη του Ερντογάν αποκαλύφθηκε όταν έκανε ένα μεγάλο λάθος στον συγχρονισμό. Αναγνώρισε πρόωρα τον υποτιθέμενο ηγέτη των πραξικοπηματιών, προκαλώντας στενότερο έλεγχο του ρόλου του στα γεγονότα της 15ης Ιουλίου.

Κατά τη διάρκεια των δικαστικών ακροάσεων των υπόπτων πραξικοπηματιών που τον γνώριζαν καλά, πολλοί εμφανίστηκαν αποκαλύπτοντας περαιτέρω λεπτομέρειες για τον ρόλο του στην επιχείρηση με την ψεύτικη σημαία. Αμέσως μετά τα γεγονότα του πραξικοπήματος, η κυβέρνηση Ερντογάν τον έστειλε στην Αυστραλία ως διπλωματικό ακόλουθο, εκτός της εμβέλειας των συνηγόρων υπεράσπισης που ήθελαν να τον καλέσουν στο εδώλιο και να τον εξετάσουν. Δεν κατέθεσε ποτέ στο δικαστήριο παρά τις επανειλημμένες αιτήσεις που κατέθεσαν οι συνήγοροι υπεράσπισης σε πολλές δικαστικές υποθέσεις και δεν κλήθηκε να καταθέσει ενώπιον της κοινοβουλευτικής επιτροπής που συστάθηκε για να διερευνήσει το αποτυχημένο πραξικόπημα.

Σε μια μεγάλη γκάφα, ο Ουστούν κατονόμασε πρόωρα έναν παρασημοφορημένο στρατηγό, ανώτερο μέλος του Ανώτατου Στρατιωτικού Συμβουλίου (YAŞ) και πρώην διοικητή των αεροπορικών δυνάμεων Ακίν Οζτούρκ ως αρχηγό των πραξικοπηματιών, όταν ο στρατηγός βρισκόταν ακόμη στο σπίτι της κόρης του, που βρίσκεται περίπου τέσσερα ή πέντε χιλιόμετρα από την αεροπορική βάση Akıncı, το φερόμενο ως αρχηγείο των πραξικοπηματιών. Ο Οζτούρκ, ο οποίος δεν είχε καμία σχέση με το κίνημα Γκιουλέν, αγνοούσε εντελώς τη συνωμοσία που εκτυλισσόταν γύρω του και έπαιζε με τα εγγόνια του τη νύχτα της απόπειρας πραξικοπήματος.

Ο Εσκιντάν, ο οποίος επέβλεπε ένοπλες ομάδες τζιχαντιστών στη Συρία για λογαριασμό της ΜΙΤ, διευκόλυνε τη μυστική μεταφορά μη καταγεγραμμένων πυροβόλων όπλων, πυρομαχικών και μαχητών τζιχαντιστών από τη Συρία πριν από τα γεγονότα της 15ης Ιουλίου 2016. Στόχος της επιχείρησης αυτής ήταν να προκληθεί κατάσταση χάους, που θα οδηγούσε σε τραγικές απώλειες πολιτών και στρατιωτών λόγω της επακόλουθης βίας.

Στην πραγματικότητα, οι σφαίρες που εξήχθησαν από τα σώματα των πολιτών που σκοτώθηκαν τη νύχτα της 15ης Ιουλίου βρέθηκαν να μην είναι καταχωρημένες στο τουρκικό στρατιωτικό οπλοστάσιο. Παρά τις προτάσεις των δικηγόρων υπεράσπισης που εκπροσωπούσαν τους φερόμενους ως πραξικοπηματίες, η κυβέρνηση αρνήθηκε να διενεργήσει ενδελεχείς αυτοψίες, βαλλιστικές εξετάσεις ή επιχρίσματα χεριών για να διαπιστωθεί αν ένα άτομο είχε πυροβολήσει με όπλο από αποτυπώματα υπολειμμάτων μπαρουτιού στην παλάμη.

Ο Εσκιντάν, ο οποίος διετέλεσε επικεφαλής ειδικών επιχειρήσεων της υπηρεσίας, είναι γνωστός με το ψευδώνυμο “Abu Furkan” στη Συρία. Έχει εμπλακεί εκτενώς στη συνεργασία με τζιχαντιστικές ομάδες τόσο στη Συρία όσο και στη Λιβύη, χρησιμοποιώντας τες ως πληρεξούσιους για την προώθηση των πολιτικών στόχων της κυβέρνησης Ερντογάν.

Αποκαλύφθηκε επίσης ότι βασικές καταθέσεις που αποσπάστηκαν από υπόπτους που υπέστησαν μακρόχρονες συνεδρίες βασανιστηρίων, απειλές για βιασμό και κακό στους οικείους τους είχαν προετοιμαστεί εκ των προτέρων και είχαν κατασκευαστεί. Το θεμελιώδες έγγραφο που χρησιμοποιήθηκε από έναν εισαγγελέα για την έναρξη των ερευνών για το πραξικόπημα και αναφερόταν σε όλες τις δίκες για το πραξικόπημα ήταν επίσης σενάριο. Το έγγραφο αυτό απαριθμούσε γεγονότα που δεν είχαν ακόμη συμβεί ή δεν συνέβησαν καθόλου, γεγονός που υποδηλώνει ότι η κυβέρνηση είχε προετοιμάσει την αλληλουχία των γεγονότων πολύ νωρίτερα για να παρουσιάσει την περιορισμένη στρατιωτική κινητοποίηση ως απόπειρα πραξικοπήματος.

Δεν έχουν εμφανιστεί στοιχεία που να δείχνουν ότι μια επιτροπή με την ονομασία Συμβούλιο Ειρήνης στην Πατρίδα (Yurtta Sulh Konseyi), η οποία φέρεται να σχεδίασε το πραξικόπημα, είχε πράγματι συγκροτηθεί. Επιπλέον, τα μέλη αυτού του υποτιθέμενου συμβουλίου δεν έχουν ταυτοποιηθεί ποτέ.

Δεν υπήρχε στρατιωτικό σχέδιο για την εκτέλεση του πραξικοπήματος στις 15 Ιουλίου, σε αντίθεση με προηγούμενα επιτυχημένα πραξικοπήματα όπου ήταν χαρακτηριστικός ο λεπτομερής σχεδιασμός με πολλά ενδεχόμενα. Οι εισαγγελείς ξεχώρισαν τα μαχητικά αεροσκάφη F-16 που φέρονται να χρησιμοποιήθηκαν για να βομβαρδίσουν το κοινοβούλιο και άλλες τοποθεσίες, αλλά αργότερα αποκαλύφθηκε ότι τα αεροσκάφη αυτά δεν είχαν πετάξει στις 15 Ιουλίου. Παρά τα αιτήματα της υπεράσπισης κατά τη διάρκεια της δίκης για το πραξικόπημα, η κυβέρνηση αρνήθηκε να μοιραστεί τα δεδομένα πτήσης των αεροσκαφών ή το καταγεγραμμένο βίντεο από την αεροπορική βάση.

Υπήρξε μόνο μία οδηγία που διαβιβάστηκε μέσω του MEDAS, του ασφαλούς καναλιού επικοινωνιών του τουρκικού στρατού, η οποία αφορούσε ανακατατάξεις στο πλαίσιο της απόπειρας πραξικοπήματος. Το μήνυμα εγκρίθηκε από έναν ταξίαρχο, κάτι που ήταν ασυνήθιστο επειδή τέτοιες οδηγίες συνήθως αφορούσαν αξιωματικούς υψηλότερων βαθμών, όπως πλήρεις στρατηγούς ή ναυάρχους.

Με άλλα λόγια, η οδηγία που γράφτηκε από τον κατώτερο αξιωματικό, αναθέτοντας καθήκοντα σε ανώτερους αξιωματικούς, παραβίαζε την αλυσίδα διοίκησης. Αργότερα ανακαλύφθηκε ότι ορισμένοι από τους βαθμούς που αναγράφονταν στο φύλλο ανάθεσης ήταν καταγεγραμμένοι εσφαλμένα, γεγονός που υποδηλώνει ότι το έγγραφο είχε συνταχθεί εκτός του αρχηγείου του Γενικού Επιτελείου και βασίστηκε σε ξεπερασμένα δεδομένα.

Πολλοί διοικητές στο πεδίο της μάχης θεώρησαν ύποπτο το μήνυμα, καθώς βρισκόταν εκτός της αλυσίδας διοίκησης, και δεν συμμετείχαν στο πραξικόπημα ή στη στρατιωτική κινητοποίηση, η οποία περιορίστηκε μόνο στο 1% του τουρκικού στρατού. Η επιχείρηση, που σύμφωνα με τους ειδικούς είχε σχεδιαστεί εξαρχής για να αποτύχει, περιορίστηκε εύκολα και γρήγορα.

Πηγή: Nordic Monitor