Απόφαση-καταπέλτης κατά της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τα εμβόλια COVID

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν επέτρεψε στους πολίτες αρκετή πρόσβαση σε πληροφορίες για τις συμφωνίες της με φαρμακευτικές εταιρείες για την προμήθεια εμβολίων κατά της COVID-19 στην διάρκεια της πανδημίας, σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο.

Η απόφαση έρχεται την παραμονή της ψηφοφορίας στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για την επανεκλογή (ή μη) της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν στην προεδρία της Κομισιόν.

Στην διάρκεια της πανδημίας ήρθε στο προσκήνιο το ζήτημα της διαφάνειας σχετικά με τις διαπραγματεύσεις για τα εμβόλια ανάμεσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση και τις μεγάλες φαρμακευτικές επιχειρήσεις, καθώς η Κομισιόν έλαβε εξουσιοδότηση από τα κράτη μέλη να οργανώσει την κοινή προμήθεια εμβολίων και να ηγηθεί των διαπραγματεύσεων με τους παρασκευαστές.

Σύμφωνα με το δικαστήριο, η προμήθεια των εμβολίων εκ μέρους των 27 κρατών μελών επέτρεψε στην Ένωση να συγκεντρώσει γρήγορα 2,7 δισ. ευρώ, προκειμένου να παραγγείλει πάνω από ένα δισεκατομμύριο δόσεις εμβολίων. Το 2021 ευρωβουλευτές ζήτησαν το σύνολο των λεπτομερειών των συμφωνιών, όμως η Επιτροπή συμφώνησε να τους δώσει μόνο μερική πρόσβαση σε συγκεκριμένες συμβάσεις και έγγραφα και μάλιστα στις διορθωμένες εκδοχές τους. Η Κομισιόν αρνήθηκε επιπλέον να αποκαλύψει πόσο πλήρωσε για τα δισεκατομμύρια δόσεων που εξασφάλισε, έχοντας ως επιχείρημα ότι οι συμβάσεις δεν μπορούσαν να δημοσιοποιηθούν για λόγους εμπιστευτικότητας.

Το 2021, ευρωβουλευτές και ιδιώτες ζήτησαν βάσει του κανονισμού για την πρόσβαση στα έγγραφα την πρόσβαση στις συμβάσεις αυτές και σε ορισμένα συναφή έγγραφα, προκειμένου να κατανοήσουν τους όρους και τις προϋποθέσεις τους και να βεβαιωθούν ότι διασφαλίζεται η προστασία του δημοσίου συμφέροντος.

«Δεδομένου ότι η Επιτροπή παρέσχε μερική μόνον πρόσβαση στα έγγραφα αυτά, τα οποία δημοσιεύθηκαν στο διαδίκτυο σε μη εμπιστευτική μορφή, οι ως άνω ευρωβουλευτές και ιδιώτες άσκησαν προσφυγές ακύρωσης ενώπιον του Γενικού Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης», τονίζει το Δικαστήριο.

Με τις αποφάσεις του, το Γενικό Δικαστήριο δέχεται εν μέρει τις δύο προσφυγές και ακυρώνει τις αποφάσεις της Επιτροπής κατά το μέρος που περιέχουν πλημμέλειες.

Όσον αφορά τους όρους των συμβάσεων, οι οποίοι αφορούν την αποζημίωση των φαρμακευτικών επιχειρήσεων από τα κράτη μέλη για τυχόν αποζημιώσεις τις οποίες οι επιχειρήσεις αυτές θα έπρεπε να καταβάλουν σε περίπτωση ελαττώματος των εμβολίων τους, το Γενικό Δικαστήριο υπογραμμίζει ότι ο παραγωγός ευθύνεται για κάθε ζημία που οφείλεται σε ελάττωμα του προϊόντος του και η ευθύνη του δεν δύναται να περιοριστεί ή να αποκλειστεί έναντι του ζημιωθέντος με ρήτρα περιορισμού ή απαλλαγής από την ευθύνη, δυνάμει της οδηγίας 85/374.

Το Γενικό Δικαστήριο επισημαίνει, ωστόσο, ότι καμία διάταξη της οδηγίας 85/374 δεν απαγορεύει σε τρίτο να επιστρέψει την αποζημίωση που κατέβαλε ένας παραγωγός λόγω ελαττωματικότητας του προϊόντος του. Το Γενικό Δικαστήριο υπενθυμίζει ότι ο λόγος για τον οποίο οι όροι σχετικά με την αποζημίωση περιελήφθησαν στις συμβάσεις, ήτοι η αντιστάθμιση των κινδύνων τους οποίους ανέλαβαν οι φαρμακευτικές επιχειρήσεις και οι οποίοι συνδέονται με τη συντόμευση της προθεσμίας ανάπτυξης των εμβολίων, είχε εγκριθεί από τα κράτη μέλη 4 και είχε δημοσιοποιηθεί.

Το Γενικό Δικαστήριο διαπιστώνει ότι η Επιτροπή δεν απέδειξε ότι η παροχή ευρύτερης πρόσβασης στις εν λόγω ρήτρες θα έθιγε ουσιαστικά τα εμπορικά συμφέροντα των φαρμακευτικών επιχειρήσεων. Ομοίως, η Επιτροπή δεν παρέσχε επαρκείς εξηγήσεις από τις οποίες να προκύπτει με ποιον τρόπο η πρόσβαση στους ορισμούς των φράσεων «εκ προθέσεως παράβαση» και «κάθε δυνατή εύλογη προσπάθεια» σε ορισμένες από τις συμβάσεις και στους όρους των συμβάσεων, οι οποίοι αφορούν τις δωρεές και τις μεταπωλήσεις των εμβολίων θα μπορούσε να θίξει συγκεκριμένα και ουσιαστικά τα εν λόγω εμπορικά συμφέροντα.

Όσον αφορά την προστασία της ιδιωτικής ζωής των προσώπων, την οποία επικαλέστηκε η Επιτροπή προκειμένου να αρνηθεί εν μέρει την πρόσβαση στις δηλώσεις περί απουσίας σύγκρουσης συμφερόντων των μελών της διαπραγματευτικής ομάδας για την αγορά εμβολίων, το Γενικό Δικαστήριο εκτιμά ότι οι ενδιαφερόμενοι ιδιώτες απέδειξαν δεόντως τον συγκεκριμένο σκοπό δημοσίου συμφέροντος για τη γνωστοποίηση των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα των εν λόγω μελών.

Πράγματι, μόνον εάν είχαν στη διάθεσή τους τα ονοματεπώνυμα και τον επαγγελματικό ή θεσμικό ρόλο των εν λόγω μελών θα μπορούσαν να εξακριβώσουν ότι αυτά δεν τελούσαν σε κατάσταση σύγκρουσης συμφερόντων.

Επιπλέον, η Επιτροπή δεν έλαβε επαρκώς υπόψη όλες τις κρίσιμες περιστάσεις, προκειμένου να σταθμίσει ορθώς τα εμπλεκόμενα συμφέροντα, τα οποία σχετίζονται με την απουσία σύγκρουσης συμφερόντων και τον κίνδυνο προσβολής της ιδιωτικής ζωής των υποκειμένων των δεδομένων.

Η απάντηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής

Έντονη και άμεση ήταν η αντίδραση της Κομισιόν μέσω εκτενούς ανακοίνωσης, στην οποία υπεραμύνεται των επιλογών της και επιφυλάσσεται για όλα τα νόμιμα δικαιώματά της.

Αναλυτικά η απάντηση της Κομισιόν είναι η εξής:

«Η Επιτροπή λαμβάνει υπ’ όψιν τις αποφάσεις του Γενικού Δικαστηρίου στις δύο υποθέσεις σχετικά με την πρόσβαση στις συμβάσεις εμβολίου COVID-19 και σχετικές πληροφορίες.

Η Επιτροπή θα μελετήσει προσεκτικά τις αποφάσεις του Δικαστηρίου και τις συνέπειές τους.

Στις αποφάσεις του, το Γενικό Δικαστήριο ακολουθεί την Επιτροπή για τις περισσότερες αξιώσεις. Συγκεκριμένα, αναγνωρίζει ότι η προστασία των εμπορικών συμφερόντων καλύπτει τις ρήτρες των συμβάσεων που αφορούν:

• Τη θέση των τόπων παραγωγής ·
• Τις διατάξεις για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας ·
• Τις διατάξεις σχετικά με τις πληρωμές κάτω ή τις προηγμένες πληρωμές ·
• Πρόσβαση στα χρονοδιαγράμματα παράδοσης

Το Γενικό Δικαστήριο επιβεβαίωσε ότι η Επιτροπή είχε το δικαίωμα να παράσχει μόνο μερική πρόσβαση.

Έχει υποστηρίξει μόνο εν μέρει τη νομική ενέργεια σε δύο σημεία.

Έχει αποφανθεί ότι η Επιτροπή θα έπρεπε να έχει δώσει περισσότερες εξηγήσεις για να δικαιολογήσει την άρνηση πρόσβασης σε ορισμένες διατάξεις των συμβάσεων.

Έχει επίσης αποφανθεί ότι η Επιτροπή θα έπρεπε να έχει παράσχει τα προσωπικά στοιχεία που σχετίζονται με τα μέλη των ομάδων διαπραγματεύσεων, που αποτελούνται από εκπροσώπους του κράτους μέλη και αξιωματούχους της Επιτροπής.

Γενικά, η Επιτροπή παρέχει την ευρύτερη δυνατή δημόσια πρόσβαση σε έγγραφα, σύμφωνα με τις αρχές της διαφάνειας και της διαφάνειας.

Σε αυτές τις περιπτώσεις, η Επιτροπή χρειάστηκε να επιτύχει μια δύσκολη ισορροπία μεταξύ του δικαιώματος του κοινού, συμπεριλαμβανομένων των ευρωβουλευτών, των πληροφοριών και των νομικών απαιτήσεων που προέρχονται από τις ίδιες τις συμβάσεις του COVID-19, γεγονός που θα μπορούσε να οδηγήσει σε αξιώσεις αποζημίωσης με τα χρήματα των φορολογουμένων.

Στην πραγματικότητα, σε πολλές περιπτώσεις στο παρελθόν, το Δικαστήριο έχει αναγνωρίσει την ανάγκη προστασίας των επιχειρηματικών συμφερόντων ενός συμβατικού εταίρου.

Εν πάση περιπτώσει, η Επιτροπή είχε παράσχει στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (βάσει της συμφωνίας πλαισίου σχετικά με τις σχέσεις μεταξύ των δύο ιδρυμάτων) πλήρεις πληροφορίες σχετικά με τις συμβάσεις εμβολίου COVID-19.

Σύμφωνα με τον θεσμικό της ρόλο, η Επιτροπή είναι υπεύθυνη για να εξασφαλίσει την απουσία οποιασδήποτε σύγκρουσης συμφερόντων και έχει επίσης το καθήκον να προστατεύει την ιδιωτική ζωή και τα προσωπικά δεδομένα των ενδιαφερομένων.

Σε αυτό το στάδιο, η Επιτροπή διατηρεί τις νόμιμες επιλογές της».

Σημειώνεται ότι η απόφαση του Δικαστηρίου μπορεί να εφεσιβληθεί εντός δύο μηνών.