Κατάρ: γνήσιος ειρηνοποιός ή κρυφός εταίρος του Ισραήλ;

Είναι το Κατάρ ένας ουδέτερος μεσολαβητής μεταξύ της παλαιστινιακής αντίστασης και του κράτους κατοχής, ή εκμεταλλεύεται κρυφά τους οικονομικούς δεσμούς του για να επηρεάσει την ισραηλινή πολιτική προς όφελός του;

Καθώς το Ισραήλ συνεχίζει να αρνείται να διαπραγματευτεί ένα λογικό τέλος στη βάναυση επίθεσή του στη Γάζα, το Τελ Αβίβ έχει αναλάβει να εξαπολύει αιχμηρές επιθέσεις κατά του βασικού διαμεσολαβητή του, το Κατάρ. Το τελευταίο περιστατικό αφορά ένα καυστικό σχόλιο του Γιαΐρ Νετανιάχου, γιου του Ισραηλινού πρωθυπουργού Μπενιαμίν Νετανιάχου, που κατηγορεί το κράτος του Περσικού Κόλπου ότι είναι «ένας από τους μεγαλύτερους χορηγούς της κρατικής τρομοκρατίας».

Τα σχόλια του Γιαΐρ Νετανιάχου αποσκοπούσαν στην εκτροπή της κριτικής από την κυβέρνηση του πατέρα του, η οποία «ευθύνεται για το γεγονός ότι άφησε το Ισραήλ απροετοίμαστο για την επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου» και η οποία έκτοτε έχει αποκτήσει το καθεστώς του παγκόσμιου παρία για τη σφαγή δεκάδων χιλιάδων Παλαιστινίων αμάχων.

Από την έναρξη της επιχείρησης «Al-Aqsa Flood» πέρυσι, η κατοχική οντότητα βρίσκεται σε κατάσταση «πολιτικής υστερίας». Η κριτική στην πολιτική του Νετανιάχου προέρχεται από διάφορους ισραηλινούς ηγέτες, συμπεριλαμβανομένων των μελών του υπουργικού συμβουλίου Μπένι Γκαντζ και Γκαντί Αϊζενκότ, οι οποίοι έχουν απειλήσει να ρίξουν την κυβέρνηση εάν ο πρωθυπουργός συνεχίσει να λαμβάνει αποφάσεις μονομερώς.


Οικονομικοί δεσμοί του Κατάρ με το Τελ Αβίβ

Εν μέσω του χάους και της μετατόπισης ευθυνών, οι αντίπαλοι του Νετανιάχου έχουν δημιουργήσει ένα αφήγημα ότι ο ίδιος είναι προσωπικά υπεύθυνος για την ενίσχυση της Χαμάς – είτε ως μέρος μιας πολιτικής υπονόμευσης της Παλαιστινιακής Αρχής (ΠΑ) με έδρα τη Δυτική Όχθη, είτε για τη διαίρεση των παλαιστινιακών εδαφών, είτε για την ενίσχυση μιας «ισλαμιστικής απειλής».

Αλλά τώρα, έχουν προκύψει λεπτομέρειες ότι ο πρωθυπουργός έλαβε οικονομική αποζημίωση -υποτίθεται από το Κατάρ-για ορισμένες από τις πολιτικές του στη Γάζα, οι οποίες συντονίστηκαν εκτός των επίσημων διαύλων και με αντάλλαγμα δωροδοκίες και επιχορηγήσεις από τη Ντόχα.

Απόρρητα έγγραφα που διέρρευσαν από το φιλοϊσραηλινό Ινστιτούτο Έρευνας Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης Μέσης Ανατολής (MEMRI) αποκάλυψαν τη χρηματοδότηση του Κατάρ προς Ισραηλινούς αξιωματούχους στο πλαίσιο του «Raven Project», το οποίο είχε προηγουμένως αποκαλύψει ύποπτους οικονομικούς δεσμούς μεταξύ του Κατάρ και επιφανών παγκόσμιων προσωπικοτήτων.

Η πρώτη δόση των διαρροών που δημοσιεύθηκε τον Δεκέμβριο περιελάμβανε έγγραφα που αποκαλύπτουν τουλάχιστον δύο επιχορηγήσεις του Κατάρ στον Νετανιάχου – πληρωμές ύψους 15 εκατομμυρίων δολαρίων το 2012 και 50 εκατομμυρίων δολαρίων το 2018.

Η δεύτερη παρτίδα, που διέρρευσε αυτόν τον μήνα, περιείχε μια «άκρως απόρρητη» επιστολή του πρώην υπουργού Εξωτερικών του Κατάρ Χαμάντ μπιν Τζασίμ αλ Θάνι προς τον τότε ισραηλινό υπουργό Οικονομίας και Οικονομικών Γιουσούφ Χουσεΐν Καμάλ, με την οποία εγκρίθηκε μια πληρωμή 50 εκατομμυρίων δολαρίων στον Νετανιάχου.

Ένα άλλο έγγραφο επιβεβαιώνει ότι τα μετρητά μεταφέρθηκαν στον Νετανιάχου μέσω του κρατικού μηχανισμού ασφαλείας του Κατάρ. Ο δεξιός διευθυντής του MEMRI, ο στρατηγός εν αποστρατεία Γιγκάλ Καρμόν, υπερασπίστηκε αυτές τις διαρροές, υποστηρίζοντας ότι οι δωροδοκίες αποτελούν μέρος των προσπαθειών της Ντόχα να αγοράσει παγκόσμια επιρροή, με το Ισραήλ να είναι ένας από τους κύριους στόχους της.

Η ηγέτιδα της ισραηλινής αντιπολίτευσης Τζίπι Λίβνι αποκάλυψε το 2018 ότι το Κατάρ χρηματοδότησε την εκστρατεία του κόμματος Λικούντ του Νετανιάχου με 3 εκατομμύρια δολάρια για να εξασφαλίσει την επιτυχία του στις εκλογές της Κνέσετ. Η Jerusalem Post αποκάλυψε επίσης προηγουμένως ότι ο Χαμάντ μπιν Τζασίμ παρείχε 1,5 εκατομμύριο δολάρια στο κόμμα «Israel Beitenu», του οποίου ηγείται ο Άβιγκντορ Λίμπερμαν, μία από τις πιο εξέχουσες αντι-αιγυπτιακές προσωπικότητες του Τελ Αβίβ.

Μεταξύ άλλων σκανδάλων χρηματοδότησης από το Κατάρ, ο εξτρεμιστής ραβίνος Νιρ Μπεν-Αρτζί αποκάλυψε ότι ισραηλινές αριστερές ενώσεις και κόμματα έλαβαν περίπου 300 εκατομμύρια δολάρια για να αμφισβητήσουν την ηγεσία του Νετανιάχου.

Αξιωματούχοι εντός του κράτους κατοχής αναγνώρισαν αυτά τα κεφάλαια. Το 2020, ο επικεφαλής της Μοσάντ Γιόσι Κοέν έγραψε στον εμίρη του Κατάρ, ευχαριστώντας τον για την οικονομική βοήθεια που «εγγυάται τη σταθερότητα στην περιοχή».

Πρόσθετες επιστολές από τονΡόνεν Λέβι, μέλος του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας, και τον Γκασάν Αλιάν, συντονιστή των κυβερνητικών δραστηριοτήτων στα εδάφη, αναγνώρισαν την οικονομική υποστήριξη από τη Ντόχα μέσω διαφόρων έργων, συμπεριλαμβανομένης της Επιτροπής Ανασυγκρότησης της Γάζας και του έργου «Φυσικό αέριο για τη Γάζα».


Η επιρροή της Ντόχα στην ισραηλινή και παλαιστινιακή πολιτική

Για να κατανοήσει κανείς την πολιτική στάση του Κατάρ, πρέπει να παρακολουθήσει την ιστορία των σχέσεών του με το Ισραήλ. Το 1996, η Ντόχα έγινε το πρώτο αραβοπερσικό κράτος του Κόλπου που σύναψε εμπορικές σχέσεις με το Ισραήλ, ανοίγοντας ένα εμπορικό γραφείο που λειτούργησε μέχρι τη δεύτερη Ιντιφάντα το 2000. Αυτή η πρεσβεία διευκόλυνε την υπογραφή συμφωνίας για την πώληση καταριανού φυσικού αερίου στο Ισραήλ, την ίδρυση του Qatar Gas Exchange στο Τελ Αβίβ και την άδεια επίσκεψης Ισραηλινών εποίκων στο Κατάρ. Στην παλαιστινιακή πλευρά, η αμοιβαία επωφελής σχέση μεταξύ του Κατάρ και της Μουσουλμανικής Αδελφότητας εξασφάλισε στενές σχέσεις μεταξύ της Ντόχα και της Χαμάς εις βάρος άλλων παλαιστινιακών παρατάξεων.

Από την αρχή, οι σχέσεις αυτές ενισχύθηκαν μετά το 2007 και ήταν σε πλήρη “θέα” της ισραηλινής πλευράς. Το Κατάρ άνοιξε το θησαυροφυλάκιό του για να χρηματοδοτήσει τις πολιτικές του ατζέντες με ισραηλινή έγκριση και ο απεσταλμένος του, ο επιχειρηματίας Μοχάμεντ αλ-Εμάντι, μετέφερε προσωπικά τα χρήματα από την Ιορδανία, την Ιερουσαλήμ και τη Γάζα.

Η ροή των κεφαλαίων του Κατάρ υπέστη μια αλλαγή μετά την ισραηλινή επίθεση του 2014 στη Γάζα. Η Ντόχα συμφώνησε σε έναν νέο μηχανισμό με τις ΗΠΑ, τον ΟΗΕ και το Ισραήλ για την παρακολούθηση αυτών των κεφαλαίων. Το Ισραήλ το υποστήριξε αυτό για να αποτρέψει την έκρηξη της κατάστασης στη Γάζα.

Ωστόσο, η επιχείρηση Al-Aqsa Flood έριξε σκιά σε αυτό το σύστημα, με την Επιτροπή Εποπτείας της Βουλής των Αντιπροσώπων των ΗΠΑ να κατηγορεί τη Ντόχα ότι καταβάλλει 30 εκατομμύρια δολάρια τον μήνα στη Χαμάς από το 2018. Το Κατάρ αντέτεινε ότι τα κεφάλαια αυτά ήταν για ανθρωπιστικούς σκοπούς και είχαν συντονιστεί με το Τελ Αβίβ.

Αυτή η λεπτή ισορροπία επέτρεψε στο Κατάρ να επωφεληθεί από τον ρόλο του ως διαμεσολαβητή μεταξύ των παλαιστινιακών φατριών και του Ισραήλ. Αποφεύγοντας τις επίσημες συμφωνίες εξομάλυνσης, το Κατάρ έθεσε τις βάσεις για τον διαμεσολαβητικό του ρόλο, αξιοποιώντας την ενεργό διπλωματία και τους στενούς οικονομικούς δεσμούς τόσο με τους παλαιστινιακούς όσο και με τους ισραηλινούς παράγοντες.

Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης έχουν επίσης διαδραματίσει ρόλο σε αυτή την πολύπλοκη σχέση. Το δίκτυο Al Jazeera του Κατάρ φιλοξένησε συχνά ισραηλινούς αξιωματούχους, ενώ το ισραηλινό υπουργείο Εξωτερικών διευκόλυνε τις υπηρεσίες για την ομάδα του Al Jazeera στο Τελ Αβίβ. Το Al Jazeera ήταν επίσης μεταξύ των πρώτων αραβικών καναλιών που έβαλαν το όνομα «Ισραήλ» στον χάρτη. Ωστόσο, τα αραβικά και τα αγγλικά κανάλια του δικτύου καλύπτουν συχνά με διαφορετικό τρόπο τα γεγονότα στη Γάζα, γεγονός που οδηγεί σε κατηγορίες για “δύο μέτρα και δύο σταθμά”.

Η στρατηγική του Κατάρ: Συμφωνίες φυσικού αερίου και ενίσχυση των δεσμών με τις ΗΠΑ

Η ισχυρή σχέση μεταξύ του Ισραήλ και του Κατάρ είναι εμφανής σε διάφορους τομείς, συμπεριλαμβανομένων σημαντικών επιχειρηματικών συμφωνιών. Σύμφωνα με τη βάση δεδομένων COMTRADE του ΟΗΕ, οι εισαγωγές του Ισραήλ από το Κατάρ ανήλθαν σε 353.000 δολάρια το 2013, ενώ οι εξαγωγές προς το Κατάρ έφτασαν τα 146.000 δολάρια το 2022. Η συνεργασία εκτείνεται σε διάφορους τομείς, κυρίως στον τομέα του φυσικού αερίου.

Το Κατάρ έχει αναμφισβήτητα επωφεληθεί από τη γενοκτονία στη Γάζα, ανακτώντας τη θέση του στο προσκήνιο με το ρόλο του ως μεσολαβητή μεταξύ των παλαιστινιακών φατριών και του Ισραήλ. Το 2010, η Ντόχα φιλοξένησε μια διεθνή διάσκεψη στην οποία συμμετείχαν παλαιστινιακά, αμερικανικά και ισραηλινά μέρη, με αποτέλεσμα να επιτευχθεί συμφωνία για την απελευθέρωση 1.024 Παλαιστινίων με αντάλλαγμα τον ισραηλινό στρατιώτη Γκιλάντ Σαλίτ.

Αξιοποιώντας αυτή την επιτυχία, το Κατάρ προσφέρθηκε να φιλοξενήσει το πολιτικό γραφείο της Χαμάς, διατηρώντας διαύλους διαπραγμάτευσης και αξιοποιώντας αυτές τις σχέσεις για να συνδεθεί με βασικά στελέχη του κινήματος αντίστασης.

Αυτή η στρατηγική επέτρεψε στο Κατάρ να ενισχύσει τους δεσμούς του με την Ουάσινγκτον, κάτι για το οποίο οι γείτονές του στον Περσικό Κόλπο ανταγωνίζονται.

Εκτός από το γεγονός ότι αντιμετώπισε έναν σοβαρό αποκλεισμό υπό την ηγεσία της Σαουδικής Αραβίας για την «ανεξάρτητη» περιφερειακή πολιτική του, η οποία περιελάμβανε δεσμούς με το Ιράν, η προσέγγιση του Κατάρ ουσιαστικά απέδωσε καρπούς. Το κατέστησε σημαντικό προμηθευτή ενέργειας, σημαντικό αγοραστή αμερικανικών όπλων και οικοδεσπότη της μεγαλύτερης αμερικανικής αεροπορικής βάσης στο εξωτερικό. Το 2022, ο Λευκός Οίκος ανακήρυξε το Κατάρ βασικό σύμμαχο εκτός ΝΑΤΟ.

Η επιλογή του Κατάρ να αποφύγει τις επίσημες συμφωνίες εξομάλυνσης του καθεστώτος του επέτρεψε να προετοιμαστεί για τον σημερινό διαμεσολαβητικό του ρόλο, επωφελούμενο από την ενεργό διπλωματία και τους στενούς οικονομικούς δεσμούς τόσο με παλαιστινιακούς όσο και με ισραηλινούς παράγοντες.

Οι διαρροές και οι αναλύσεις που έχουν δημοσιευθεί μέχρι στιγμής αποκαλύπτουν την κορυφή του παγόβουνου της επιρροής του χρήματος του Κατάρ στην παγκόσμια πολιτική, μια στρατηγική που μοιράζονται και άλλες χώρες, συμπεριλαμβανομένων των ΗΑΕ και της Σαουδικής Αραβίας. Οι αποκαλύψεις αυτές εγείρουν ερωτήματα σχετικά με το μέλλον των σχέσεων του Κατάρ με τους ισραηλινούς ηγέτες, ιδίως με τον Νετανιάχου, ο οποίος φαίνεται έτοιμος να αποσείσει τις ευθύνες για να προστατεύσει τον εαυτό του.

Πηγή: The Cradle