Τα μαθήματα από το επεισόδιο της Κάσου

Το επεισόδιο της Κάσου με το ιταλικό πλοίο Ievoli Relume ανέδειξε ότι όχι μόνο οι διεκδικήσεις της Τουρκίας εις βάρος της χώρας μας παραμένουν ζωντανές, αλλά ότι η Άγκυρα με αφορμή τα μεγάλα και σημαντικά έργα πόντισης καλωδίων στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου επιχειρεί να δημιουργήσει τετελεσμένα και να θέσει υπό περιορισμούς την άσκηση των ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων όχι μόνο στη δυνητική υφαλοκρηπίδα αλλά και σε αυτήν ακόμη την οριοθετημένη ελληνική ΑΟΖ.

Η κρίση νότια της Κάσου αντιμετωπίστηκε με ένα “εφεύρημα” το οποίο δεν ήταν καθόλου αθώο.

Όταν το Ievoli Relume βρέθηκε αντιμέτωπο με τα τουρκικά πολεμικά πλοία που εμπόδιζαν τις έρευνές του, υποχρεώθηκε να γνωστοποιήσει τις συντεταγμένες των ερευνών του στις Τουρκικές Αρχές. Αυτό οδήγησε στην έκδοση NAVTEX που αναφερόταν στην περιοχή ως τουρκική υφαλοκρηπίδα, και το πλοίο πραγματοποίησε έρευνες για δύο ώρες πριν επιστρέψει στο Ηράκλειο.

Χωρίς να προσπαθήσει να φτάσει στο τελικό σημείο των προγραμματισμένων ερευνών του νοτιοανατολικά της Καρπάθου, το οποίο βρίσκεται εκτός των ελληνικών χωρικών υδάτων, δεν υπάρχει νομικό θέμα τυπικής “άδειας” για έρευνες σε διεθνή ύδατα. Η έκδοση NAVTEX γίνεται με γνωστοποίηση στον “αρμόδιο” σταθμό του παράκτιου κράτους, και στην περίπτωση του ιταλικού πλοίου, η γνωστοποίηση έγινε εκτός των Ελληνικών Αρχών και προς τις Τουρκικές Αρχές για τη συγκεκριμένη περιοχή, αναγνωρίζοντας την “αρμοδιότητά” τους.

Ο Υπουργός Εξωτερικών Γ. Γεραπετρίτης από το βήμα της Βουλής επανέλαβε ότι «δεν υπήρξε καμία απολύτως υποχώρηση. Ουδέποτε ζητήθηκε άδεια, ουδέποτε θα ήταν δυνατόν να ζητηθεί άδεια, ουδέποτε υπήρξε καμία αναγνώριση κυριαρχικών δικαιωμάτων της Τουρκίας στην περιοχή της Κάσου και ούτε θα ήταν ποτέ αυτό δυνατόν».

Τις τελευταίες ημέρες παρατηρείται έντονη δραστηριότητα στην πόντιση καλωδίων στη νότια περιοχή της Κρήτης, με τα πλοία Responder και Ocean Vanguard να είναι σε ενέργεια. Το Responder εργάζεται στην περιοχή νότια της Κρήτης, σύμφωνα με ελληνική NAVTEX, και έχει φθάσει μέχρι το όριο της Ελληνικής ΑΟΖ, όπως έχει οριστεί με τον νόμο Μανιάτη.

Στις περιοχές που κινείται τα τελευταία 24ωρα, η Λιβύη στο παρελθόν είχε αντιδράσει με διαβήματα για την έκδοση αδειών ερευνών υδρογονανθράκων υποστηρίζοντας ότι αφορά Λιβυκή υφαλοκρηπίδα, τόσο γιατί στους υπολογισμούς της η Τρίπολη «εξαφανίζει» τη Γαύδο και κλείνει τον κόλπο της Σύρτης, αλλά και βάσει της νοητής προέκτασης της γραμμής «οριοθέτησης» του Τουρκολυβικού Μνημονίου.

Η Λιβύη δεν έχει δυνατότητες έμπρακτης αμφισβήτησης της Ελληνικής ΑΟΖ και δεν είναι γνωστό εάν προέβη κατά τη συνήθη πρακτική σε διάβημα στον Έλληνα πρεσβευτή στη Λιβύη.

Το Ocean Vanguard, το άλλο ερευνητικό πλοίο, κινήθηκε προς νοτιοανατολικά της Κρήτης με ελληνικές NAVTEX που εκδόθηκαν επίσης για λογαριασμό του Σταθμού της Αλεξάνδρειας για την εγκατάσταση υποβρύχιου καλωδίου σε περιοχή της ελληνικής υφαλοκρηπίδας. Ο σχεδιασμός των εργασιών του πλοίου εξασφάλιζε ότι η Τουρκία δεν θα μπορούσε να προκαλέσει ξανά ζητήματα και να επαναληφθεί το επεισόδιο της Κάσου.

Το Ocean Vanguard κινήθηκε εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας και της Ελληνικής ΑΟΖ που καλύπτει το Τουρκολιβικό Μνημόνιο, αλλά αρκετά νοτιότερα από το σημείο “οριοθέτησης” του, ώστε να επικαλύπτει μέρος της υποτιθέμενης Λιβυκής ΑΟΖ και να μην εισέλθει στην περιοχή της “Γαλάζιας Πατρίδας” που βρίσκεται βόρεια της “οριοθέτησης”.

Επιπλέον, το πλοίο κινήθηκε σε περιοχή όπου ισχύει NAVTEX από την Ελλάδα και την Αίγυπτο, με μόνο ένα σημείο να εφάπτεται της περιοχής που διεκδικεί η Τουρκία για την έκδοση NAVTEX.

η τακτική της Τουρκίας πλέον είναι εάν δεν μπορεί να ακυρώσει την έμπρακτη αποδοχή της οριοθετημένης Ελληνικής ΑΟΖ και της δυνητικής υφαλοκρηπίδας της, τότε να επιτύχει έναν τρόπο «γκριζαρίσματος» μέσω ενός είδους «συνδιαχείρισης» νομιμοποιώντας έτσι τις δικές της διεκδικήσεις. Είναι προφανές ότι όπως προέβλεπε και η Διακήρυξη των Αθηνών οι δυο πλευρές διατηρούν πλήρως τις νομικές θέσεις τους.

Όμως η παγιοποίηση αυτής της τακτικής η οποία πρακτικά δεν ακυρώνεται από την Ελλάδα (π.χ. όπως κάνει η Κύπρος με την έκδοση αντί NAVTEX που δηλώνουν ότι οι τουρκικές NAVTEX που βαφτίζουν την κυπριακή ΑΟΖ, «τουρκική» είναι άκυρες) δημιουργούν ένα αρνητικό προηγούμενο το οποίο πιθανότατα θα τεθεί όταν έρθει η ώρα τόσο σε διμερείς διαπραγματεύσεις όσο και σε ένα Διεθνές Δικαστήριο.

Η νέα κατάσταση απαιτεί αναθεώρηση της ελληνικής αντίδρασης, τόσο σε διπλωματικό όσο και σε επιχειρησιακό επίπεδο, ειδικά αν παρατηρηθεί ότι η Τουρκία προσπαθεί να επιβάλει τετελεσμένα πριν από την έναρξη πολιτικών διαβουλεύσεων για το θέμα της οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών.