Η μεγαλύτερη ανταλλαγή κρατουμένων μεταξύ Ρωσίας – Δύσης από τον Ψυχρό Πόλεμο

Στιγμές του Ψυχρού Πολέμου, με όλη τη σκηνοθεσία της συγκέντρωσης σε έναν απομονωμένο χώρο ενός αεροδρομίου, θύμιζε η ανταλλαγή κρατουμένων μεταξύ Ρωσίας και Δύσης, που έγινε την Πέμπτη στην Κωνσταντινούπολη.

Από τη Ρωσία αφέθηκαν ελεύθεροι 16 άνθρωποι: τέσσερις για τις ΗΠΑ και 12 από τη Γερμανία, από τους οποίους ένας ήταν Λευκορώσος.

Η Ρωσία, από την πλευρά της, παρέλαβε οκτώ κρατούμενους: τρεις από τις ΗΠΑ, δύο από τη Σλοβενία και από έναν από τη Νορβηγία, τη Γερμανία και την Πολωνία.

Μαζί τους και δύο ανηλικοι, παιδιά ενός ζευγαριού Ρώσων που είχαν συλληφθεί στη Σλοβακία.

Ήταν μία από τις πλέον σύνθετες ανταλλαγές κρατουμένων στην ιστορία, σε μια περίοδο κατά την οποία οι σχέσεις Δύσης και Ρωσίας είναι ίσως στο χειρότερο σημείο τους. Ωστόσο είναι και ένα από τα ελάχιστα πεδία στα οποία Δύση και Ρωσία βρίσκουν ένα πεδίο συνεννόησης.

Την ίδια στιγμή είναι και ένας τρόπος, περισσότερο για τη Ρωσία, να κλείσει κάποια ήσσονος σημασίας μέτωπα (για την ίδια τουλάχιστον) ώστε να ασχοληθεί με τον πόλεμο στην Ουκρανία. Όπως βέβαια και για τις δυτικές χώρες να εμφανίσουν μια επιτυχία με τον επαναπατρισμό των υπηκόοων τους.

Όπως σχολίασε ο Τζο Μπάιντεν για την απελευθέρωση των κρατουμένων, «η συμφωνία ήταν ένας άθλος της διπλωματίας.

«Συνολικά, διαπραγματευτήκαμε την απελευθέρωση 16 ανθρώπων από τη Ρωσία -συμπεριλαμβανομένων πέντε Γερμανών και επτά Ρώσων πολιτών που ήταν πολιτικοί κρατούμενοι στη χώρα τους. Ορισμένες από αυτές τις γυναίκες και τους άνδρες κρατούνταν άδικα για χρόνια. Όλοι έχουν υπομείνει αφάνταστη ταλαιπωρία και αβεβαιότητα. Σήμερα, η αγωνία τους έχει τελειώσει», είπε.

Ποιοι Δυτικοί έφυγαν από τη Ρωσία

Ο πλήρης κατάλογος των απελευθερωμένων:

Ντίτερ Βορόνιν Ίλια Γιασίν Έβαν Γκέρσκοβιτς Πολ Γουίλαν Βλαντίμιρ Καρά-Μούρζα Ρίκο Κρίγκερ Αλσού Κουρμάσεβα Κέβιν Λικ Τζέρμαν Μόιγες Ολέγκ Ορλόφ Βαντίμ Οσταντίν Αντρέι Πιβοβάροφ Αλεξάντρα Σκοτσιλένκο Πάτρικ Σόμπελ Λιλίγια Τσανίτσεβα Ξένια Φαντέγεβα

Ο δημοσιογράφος της Wall Street Journal Έβαν Γκέρσκοβιτς, είχε συλληφθεί πέρυσι, ενώ έκανε ρεπορτάζ στο Γεκατερίνεμπουργκ, ανατολικά της Μόσχας.

Οι ρωσικές αρχές τον κατηγόρησαν για κατασκοπεία υπέρ της CIA και τον καταδικάστηκε σε κάθειρξη 16 ετών σε σωφρονιστική αποικία υψίστης ασφαλείας. Ήταν η πρώτη καταδίκη Αμερικανού δημοσιογράφου για κατασκοπεία εδώ και τρεις δεκαετίες.

Ο Γκέρσκοβιτς, που μεγάλωσε στο Νιου Τζέρσεϊ, κατάγεται από μια οικογένεια Εβραίων που έφυγαν από την ΕΣΣΔ στα τέλη της δεκαετίας του 1970. Σε αντίθεση με πολλούς άλλους Αμερικανούς συναδέλφους του που έφυγαν από τη Ρωσία μετά την εισβολή στην Ουκρανία, επέλεξε να συνεχίσει να εργάζεται στη χώρα.

Ο 54χρονος Πολ Γουίλαν, πρώην πεζοναύτης και πολίτης των ΗΠΑ, του Καναδά, της Βρετανίας και της Ιρλανδίας, είχε καταδικαστεί το 2020 σε κάθειρξη 16 ετών μετά τη σύλληψή του, δύο χρόνια νωρίτερα, με την κατηγορία της κατασκοπείας.

Μετά την απόταξή του από το στράτευμα λόγω κακής διαγωγής, είχε εργαστεί ως σύμβουλος ασφαλείας και ταξίδευε συχνά στη Ρωσία. Συνελήφθη στη Μόσχα, την εποχή που ήταν διευθυντής ασφαλείας του αμερικανικού ομίλου BorgWarner, που δραστηριοποιείται στην κατασκευή ανταλλακτικών αυτοκινήτων. Δεν αποδέχτηκε καμία κατηγορία.

Ο Ρίκο Κρίγκερ, Γερμανός υπήκοος, στρατιωτικός γιατρός, που καταδικάστηκε σε θάνατο στη Λευκορωσία για υπόθεση τρομοκρατίας, αλλά απροσδόκητα έλαβε χάρη αυτή την εβδομάδα, είναι και αυτός μεταξύ εκείνων που απελευθερώνονται.

Εργαζόταν παλαιότερα για τον Γερμανικό Ερυθρό Σταυρό, καταδικάστηκε στη Λευκορωσία τον Ιούνιο σε δίκη χωρίς ανεξάρτητη κάλυψη από τα μέσα ενημέρωσης ή παρουσίαση οποιουδήποτε αποδεικτικού στοιχείου.

Μετά την καταδίκη του, έδωσε υπό πίεση συνέντευξη σε κρατικό τηλεοπτικό κανάλι όπου «ομολογεί» ότι τοποθέτησε εκρηκτικά κοντά σε σιδηροδρομική γραμμή με εντολή της Υπηρεσίας Ασφαλείας της Ουκρανίας.

Την Τρίτη, ο Κρίγκερ έλαβε χάρη σε μια αιφνιδιαστική κίνηση από τον Αλεξάντερ Λουκασένκο.

Άλλη μία δημοσιογράφος είναι η Ρωσοαμερικανίδα Αλσού Κουρμάσεβα που είχε καταδικαστεί σε φυλάκιση 6,5 ετών για τη μετάδοση ψευδών πληροφοριών για τον ρωσικό στρατό.

Εργάζεται στο Radio Free Europe/Radio Liberty, που χρηματοδοτείται από την κυβέρνηση των ΗΠΑ.

Ένας από τους πιο θαρραλέους εκπροσώπους της ρωσικής αντιπολίτευσης, ο Βλαντίμιρ Καρά-Μουρζά επέστρεψε στη Ρωσία τον Απρίλιο του 2022, αν και οι φίλοι του τον παρακάλεσαν να μην το κάνει.

Σύμφωνα με πολλά μέσα ερευνητικής δημοσιογραφίας, όπως τα Bellingcat, The Insider και Der Spiegel, οι ρωσικές μυστικές υπηρεσίες εμπλέκονται σε δύο δηλητηριάσεις που υπέστη το 2015 και το 2017. Δεν ανέρρωσε ποτέ πλήρως και αντιμετωπίζει νευρομυικά προβλήματα. Τον Μάιο τιμήθηκε με το βραβείο Πούλιτζερ για τα άρθρα που έγραψε με κίνδυνο της ζωής του από το κελί του στη φυλακή».

Ο αρθρογράφος της Washington Post συνελήφθη μετά την επιστροφή του επειδή τάχθηκε κατά του πολέμου στην Ουκρανία σε ομιλίες του στις Ηνωμένες Πολιτείες και κατηγορήθηκε για προδοσία.

Στη Γερμανία θα μεταβεί η 42χρονη Λίλιγια Τσανίτσεβα, επικεφαλής του περιφερειακού γραφείου του ηγέτη της αντιπολίτευσης Αλεξέι Ναβάλνι στο Μπασκορτοστάν.

Καταδικάστηκε πέρυσι σε δίκη κεκλεισμένων των θυρών με την κατηγορία του εξτρεμισμού και καταδικάστηκε σε 7,5 χρόνια που αργότερα έγιναν 9,5 χρόνια.

Η 32χρονη Ξένια Φαντέγεβα εντάχθηκε στην ομάδα του Ναβάλνι. Αφού απαγορεύτηκε το κίνημα του Ναβάλνι, το 2021, η Φαντέγεβα αρνήθηκε να αυτοεξοριστεί, παρά τους κινδύνους που αντιμετώπιζε. Τον Δεκέμβριο του 2023 καταδικάστηκε και αυτή σε κάθειρξη 9 ετών για «εξτρεμισμό».

Στα 71 του ο Όλεγκ Ορλόφ είναι ένας από τους παλαιότερους πολιτικούς κρατούμενους της Ρωσίας.

Πρόκειται για αντιφρονούντα από την εποχή της Σοβιετικής Ένωσης, όταν τύπωνε και διένειμε φυλλάδια κατά του πολέμου της ΕΣΣΔ στο Αφγανιστάν. Είναι συμπρόεδρος μιας από τις ιστορικές οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων της Ρωσίας, της Memorial, στην οποία απονεμήθηκε το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης το 2022.

Καταδικάστηκε στα τέλη Φεβρουαρίου σε φυλάκιση 2,5 ετών επειδή κατήγγειλε κατ’ επανάληψη τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.

Ο Γιάσιν διατηρούσε σχέσεις με τον Ναβάλντι και τον Μπόρις Νεμτσόφ που δολοφονήθηκε το 2015. Καταδικάστηκε σε 8,5 έτη για την αντίρρησή του στον πόλεμο κατά της Ουκρανίας.

Ο μόλις 19 ετών Κέβιν Λικ είχε καταδικαστεί σε 4,5 έτη για προδοσία επειδή φωτογράφιζε στρατιωτικές εγκαταστάσεις.

Πολιτικός επιστήμονας με διπλή ρωσογερμανική υπηκοότητα, ο Βορόνιν συνελήφθη το 2021 από Ρώσους αξιωματικούς ασφαλείας σε σχέση με υπόθεση προδοσίας κατά του δημοσιογράφου και πρώην συμβούλου του επικεφαλής της ρωσικής διαστημικής υπηρεσίας Ιβάν Σαφρόνοφ. Πέρυσι καταδικάστηκε σε 13 έτη και ο Σαφρόνοφ 22 χρόνια.

Ο γερμανικής υπηκοότητας Σόμπελ συνελήφθη στο αεροδρόμιο της Αγίας Πετρούπολης όταν οι τελωνειακοί υπάλληλοι βρήκαν στις αποσκευές του έξι καραμέλες με κάνναβη.

Ο Μόιγες είναι δικηγόρος που ήταν διευθύνων σύμβουλος μιας εταιρείας συμβούλων. Συνελήφθη στην Αγία Πετρούπολη στα τέλη Μαΐου και κατηγορήθηκε για προδοσία.

Άλλο ένα στέλεχος κοντά στον Ναβάλνι ήταν και ο Οστάνιν.

Με την κατηγορία της διεύθυνσης ενός «ανεπιθύμητου οργανισμού» καταδικάστηκε ο Πιβοβάροφ σε φυλάκιση 4 ετών, επειδή δρούσε για λογαριασμό μιας απαγορευμένης οργάνωσης, της Otkritaïa Rossia («Ανοιχτή Ρωσία»), που συνδέεται με τον πρώην ολιγάρχη, τον εξόριστο Μιχαήλ Χοντορκόφσκι. Από το κελί του, κατέβηκε στις βουλευτικές εκλογές τον Σεπτέμβριο του 2021, με σύνθημα «Πιο δυνατοί από τον φόβο». Οι συνεργάτες του τον παρουσίαζαν ως τον «υποψήφιο με χειροπέδες».

Η Αλεξάντρα Σκοτσιλένκο, Ρωσίδα καλλιτέχνης και μουσικός χωρίς προηγούμενο ιστορικό πολιτικού ακτιβισμού, καταδικάστηκε σε επτά χρόνια φυλάκισης από δικαστήριο της Αγίας Πετρούπολης τον Νοέμβριο του 2023, γιατί κάλυψε πέντε ετικέτες τιμών σούπερ μάρκετ με αυτοκόλλητα που έδιναν πληροφορίες για τον πόλεμο της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας.

Οι Ρώσοι που επαναπατρίζονται

Πρόκειται για οκτώ άτομα:

Βλάντισλαβ Κλιούσιν από τις ΗΠΑ Βαντίμ Κονοστσενόκ από τις ΗΠΑ Βαντίμ Κρασίκοφ από τη Γερμανία Μιχαήλ Μικούσιν από τη Νορβηγία Αρτέμ Ντούλτσεφ από τη Σλοβενία Άννα Ντούλτσεβα από τη Σλοβενία Πάβελ Ρούμπτσοφ από τη Πολωνία Ρόμαν Σελέζνεφ από τις ΗΠΑ