Τα κέρδη Πούτιν από την ανταλλαγή κρατουμένων

Η αποφυλάκιση του δημοσιογράφου της Wall Street Journal, Έβαν Γκέρσκοβιτς, του Αμερικανού πρώην πεζοναύτη, Πολ Γουίλαν, και της Ρωσοαμερικανίδας δημοσιογράφου, Αλσού Κουρμάσεβα, από τη Ρωσία αποτελεί λόγο για πανηγυρισμούς, σύμφωνα με ανάλυση του CNN.

Κέρδος όμως υπήρξε και για τη ρωσική πλευρά, καθώς, σύμφωνα με το CNN, το Κρεμλίνο χρησιμοποίησε δημοσιογράφους και προσωπικότητες της αντιπολίτευσης, τόσο Ρώσους όσο και ξένους, για να εξασφαλίσει την απελευθέρωση ατόμων που φέρεται να υπηρετούν τα συμφέροντα του ρωσικού κράτους.

Ανάμεσα στους επιστρέφοντες στη Ρωσία βρίσκονται καταδικασμένοι χάκερ και αρκετοί Ρώσοι πολίτες που είχαν συλληφθεί στη Δύση για κατασκοπεία. Ωστόσο, το πιο σημαντικό κέρδος για τη ρωσική πλευρά είναι η επιστροφή του Βαντίμ Κραζίκοφ, ενός καταδικασμένου εκτελεστή, της αποφυλάκισης του οποίου είχε ως σαφή στόχο ο Βλαντιμίρ Πούτιν.

Ο Κραζίκοφ είχε καταδικαστεί από γερμανικό δικαστήριο για τη δολοφονία του Τσετσένου Ζελιμχάν «Τορνικέ» Κανγκοσβίλι, ο οποίος είχε γεωργιανές ρίζες, σε πάρκο του Βερολίνου το 2019. Σε συνέντευξή του στον Τάκερ Κάρλσον τον περασμένο Φεβρουάριο, ο Πούτιν χαρακτήρισε τη δολοφονία του Κανγκοσβίλι ως πράξη «δημοσίου συμφέροντος», περιγράφοντας τον Κραζίκοφ ως «έναν άνδρα που, από πατριωτισμό, εξουδετέρωσε έναν κακοποιό».

Η αποφυλάκιση του Κραζίκοφ και άλλων ατόμων που κατηγορούνταν για κατασκοπεία φαίνεται να μεταφέρει ένα γνωστό μήνυμα: «Αν συνεργάζεστε μαζί μας, στο τέλος θα ανταμειφθείτε και θα έχετε προστασία. Αν όμως μας προδώσετε, θα το θυμόμαστε για πολύ καιρό».

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η περίπτωση του Βίκτορ Μπουτ, του Ρώσου που απελευθερώθηκε το 2022 στο πλαίσιο ανταλλαγής με τη φυλακισμένη μπασκετμπολίστρια Μπρίτνεϊ Γκράινερ.

Ο Μπουτ, ο οποίος έχει χαρακτηριστεί από το αμερικανικό υπουργείο Δικαιοσύνης ως «ένας από τους μεγαλύτερους εμπόρους όπλων παγκοσμίως» και έχει εμπνεύσει τον αντι-ήρωα της ταινίας «Lord of War», είχε από καιρό υποψίες για σχέσεις με τις ρωσικές υπηρεσίες ασφαλείας.

Με την επιστροφή του στη Ρωσία, ο Μπουτ κατέκτησε μια θέση στον πολιτικό στίβο, αποκτώντας ένα αξίωμα σε ένα περιφερειακό νομοθετικό σώμα. Σύμφωνα με το CNN, παραχώρησε αρκετές συνεντεύξεις στον Τύπο που ενίσχυσαν την δημόσια εικόνα του, ενώ συμμετείχε και στο Διεθνές Οικονομικό Φόρουμ της Αγίας Πετρούπολης, μια εκδήλωση που εκτιμάται ιδιαίτερα από τον Πούτιν και τη ρωσική ελίτ.

Ποια είναι όμως η ευρύτερη σημασία της πρόσφατης ανταλλαγής αιχμαλώτων στο πλαίσιο της συνεχιζόμενης αντιπαράθεσης μεταξύ Ρωσίας και Δύσης; Από την εισβολή των δυνάμεων του Πούτιν στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022, οι σχέσεις Μόσχας και Ουάσιγκτον έχουν φτάσει σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα. Ωστόσο, οι διαπραγματεύσεις που οδήγησαν στην πρόσφατη ανταλλαγή υποδεικνύουν ότι υπάρχουν ακόμα ανοιχτοί δίαυλοι επικοινωνίας ανάμεσα στις δύο χώρες.

Είναι γνωστό, για παράδειγμα, ότι κατά τη διάρκεια του θανάτου του Αλεξέι Ναβάλνι τον Φεβρουάριο σε ρωσική φυλακή, συζητούνταν μια ανταλλαγή αιχμαλώτων που θα περιλάμβανε πολλές χώρες και θα μπορούσε να οδηγήσει στην απελευθέρωσή του.

Στις εν λόγω συζητήσεις, όπως ανέφερε το CNN, συμμετείχε και ο Ρώσος ολιγάρχης Ρομάν Αμπράμοβιτς, ενώ η πρώην Υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Χίλαρι Κλίντον, υποστήριξε παρασκηνιακά τις προσπάθειες για την απελευθέρωση του αντιπάλου του Πούτιν.

Παρά τη συνεχιζόμενη κατάσταση πολέμου στην Ουκρανία, υψηλόβαθμοι στρατηγοί από τις ΗΠΑ και τη Ρωσία διατηρούν ανοιχτές κρίσιμες γραμμές επικοινωνίας, κυρίως για να αποτρέψουν την πιθανότητα μιας ανοιχτής σύγκρουσης μεταξύ των δύο χωρών.

Μια μορφή νίκης για το Κρεμλίνο

Η αλλαγή προσώπων στην ρωσική αντιπολίτευση, ωστόσο, συνιστά μια μορφή νίκης για το Κρεμλίνο. Ακόμα και από τη φυλακή, άτομα όπως ο Βλαντιμίρ Κάρα-Μούρζα –ο οποίος εκτίει μια μακροχρόνια ποινή για προδοσία– διατηρούν διεθνώς το κύρος τους ως κρατούμενοι συνείδησης.

Άλλοι αντιρρησίες, όπως η Ρωσίδα καλλιτέχνις Αλεξάντρα Σκοτσιλένκο, η οποία καταδικάστηκε σε επτά χρόνια φυλάκισης για μια διαμαρτυρία που περιλάμβανε την τοποθέτηση αντιπολεμικών μηνυμάτων σε ετικέτες τιμών σε ένα ρωσικό παντοπωλείο, έχουν αναδείξει τον παραλογισμό των αυστηρών νόμων για τα μέσα ενημέρωσης στη Ρωσία κατά τη διάρκεια του πολέμου, όπως αναφέρει το CNN.

Η πρόσφατη ανταλλαγή, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα, υποδηλώνει ότι οι αντιπολεμικές φωνές περιθωριοποιούνται και δεν συνιστούν απειλή για το υπάρχον σύστημα. Η απελευθέρωση Ρώσων στο πλαίσιο αυτής της ανταλλαγής δεν υποδηλώνει ότι το πολιτικό κλίμα στη Ρωσία έχει γίνει λιγότερο καταπιεστικό.

Από γεωπολιτική άποψη, οι αλλαγές είναι ελάχιστες. Όπως επισημαίνει το CNN, μετά την ανταλλαγή κρατουμένων, η Δύση θα συνεχίσει να αντιμετωπίζει μια ρωσική ηγεσία που έχει καθορίσει σαφώς τις προτεραιότητές της: την προστασία των συμφερόντων του κράτους ασφαλείας και τη διατήρηση μιας ανοιχτά εχθρικής στάσης απέναντι στη Δύση.