Μπορεί η Ινδία να γίνει πλούσια πριν «γεράσει»;

Η αναδυόμενη οικονομία της Ινδίας, φέρνει στο προσκήνιο προβληματισμούς για την πορεία αύξησης του κατακεφαλήν εισοδήματος στη χώρα, την ώρα που ο πληθυσμός της χώρας γερνάει.

Σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, οι ισχυρές οικονομίες έχουν κατά κεφαλήν ΑΕΠ 13.846 δολάρια ή περισσότερο. Με κατά κεφαλήν εισόδημα περίπου 2.400 δολάρια, η Ινδία συγκαταλέγεται στις χαμηλότερες χώρες μεσαίου εισοδήματος. Εδώ και μερικά χρόνια, πολλοί οικονομολόγοι προειδοποιούν ότι η οικονομία της Ινδίας μπορεί να οδεύει προς μια «παγίδα μεσαίου εισοδήματος».

Αυτό συμβαίνει όταν μια χώρα παύει να είναι σε θέση να επιτύχει εύκολα ταχεία ανάπτυξη και να ανταγωνίζεται τις προηγμένες οικονομίες. Ο οικονομολόγος Ardo Hannson την ορίζει ως μια κατάσταση κατά την οποία οι χώρες φαίνεται να κολλάνε σε μια παγίδα όπου το κόστος κλιμακώνεται, χάνοντας παράλληλα την ανταγωνιστικότητά τους.

Παρόμοιους φόβους εκφράζει νέα έκθεση της Παγκόσμιας Τράπεζας. Η Παγκόσμια Έκθεση Ανάπτυξης 2024 αναφέρει ότι, με τον σημερινό ρυθμό ανάπτυξης, η Ινδία θα χρειαστεί 75 χρόνια για να φτάσει το ένα τέταρτο του κατά κεφαλήν εισοδήματος της Αμερικής. Επισημαίνει επίσης ότι περισσότερες από 100 χώρες – συμπεριλαμβανομένης της Ινδίας, της Κίνας, της Βραζιλίας και της Νότιας Αφρικής – αντιμετωπίζουν σοβαρά εμπόδια που θα μπορούσαν να εμποδίσουν τις προσπάθειές τους να γίνουν χώρες υψηλού εισοδήματος τις επόμενες δεκαετίες.

Ο ρόλος των χωρών μεσαίου εισοδήματος Οι ερευνητές εξέτασαν τα στοιχεία από 108 χώρες μεσαίου εισοδήματος που αντιστοιχούν στο 40% της συνολικής οικονομικής παραγωγής του κόσμου και σχεδόν τα δύο τρίτα των παγκόσμιων εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Σε αυτές ζουν τα τρία τέταρτα του παγκόσμιου πληθυσμού και σχεδόν τα δύο τρίτα των ατόμων που ζουν σε συνθήκες ακραίας φτώχειας.

Λένε ότι οι χώρες αυτές αντιμετωπίζουν μεγαλύτερες προκλήσεις για να ξεφύγουν από την παγίδα μεσαίου εισοδήματος. Σε αυτές περιλαμβάνονται η ταχεία γήρανση του πληθυσμού, ο αυξανόμενος προστατευτισμός στις προηγμένες οικονομίες και η επείγουσα ανάγκη για επιταχυνόμενη ενεργειακή μετάβαση.

«Η μάχη για την παγκόσμια οικονομική ευημερία θα κερδηθεί ή θα χαθεί σε μεγάλο βαθμό στις χώρες μεσαίου εισοδήματος», λέει ο Indermit Gill, επικεφαλής οικονομολόγος της Παγκόσμιας Τράπεζας και ένας από τους συντάκτες της μελέτης.

Ωστόσο, προσθέτει ότι πάρα πολλές από αυτές τις χώρες βασίζονται σε ξεπερασμένες στρατηγικές για να γίνουν προηγμένες οικονομίες, σημειώνοντας πως εξαρτώνται μόνο από τις επενδύσεις για πάρα πολύ καιρό ή στρέφονται πρόωρα στην καινοτομία.

Για παράδειγμα, λένε οι ερευνητές, ο ρυθμός με τον οποίο οι επιχειρήσεις μπορούν να αναπτυχθούν είναι συχνά αργός στις χώρες μεσαίου εισοδήματος.

Στην Ινδία, το Μεξικό και το Περού, οι επιχειρήσεις που λειτουργούν για 40 χρόνια συνήθως διπλασιάζουν το μέγεθός τους, ενώ στις ΗΠΑ επταπλασιάζονται στο ίδιο διάστημα. Αυτό δείχνει ότι οι επιχειρήσεις στις χώρες μεσαίου εισοδήματος δυσκολεύονται να αναπτυχθούν σημαντικά, αλλά εξακολουθούν να επιβιώνουν για δεκαετίες. Κατά συνέπεια, σχεδόν το 90% των επιχειρήσεων στην Ινδία, το Περού και το Μεξικό απασχολούν λιγότερους από πέντε υπαλλήλους, ενώ μόνο ένα μικρό ποσοστό έχει 10 ή περισσότερους, αναφέρει η έκθεση.

Νέα προσέγγιση Οι ερευνητές υποστηρίζουν μια νέα προσέγγιση: Οι χώρες αυτές πρέπει να επικεντρωθούν σε περισσότερες επενδύσεις, να υιοθετήσουν νέες τεχνολογίες από όλο τον κόσμο και να αναπτύξουν την καινοτομία.

Η Νότια Κορέα αποτελεί παράδειγμα αυτής της στρατηγικής, αναφέρει η έκθεση. Το 1960, το κατά κεφαλήν εισόδημά της ήταν 1.200 δολάρια, το οποίο αυξήθηκε σε 33.000 δολάρια μέχρι το 2023.

Αρχικά, η Νότια Κορέα ενίσχυσε τις δημόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις. Στη δεκαετία του 1970, στράφηκε σε μια βιομηχανική πολιτική που ενθάρρυνε τις εγχώριες επιχειρήσεις να υιοθετήσουν ξένη τεχνολογία και προηγμένες μεθόδους παραγωγής.

Εταιρείες όπως η Samsung ανταποκρίθηκαν. Η Samsung, που αρχικά παρασκεύαζε ζυμαρικά, άρχισε να παράγει τηλεοράσεις για τις εγχώριες και περιφερειακές αγορές, με τεχνολογίες από ιαπωνικές εταιρείες.

Η επιτυχία αυτή δημιούργησε ζήτηση για εξειδικευμένους επαγγελματίες. Η κυβέρνηση αύξησε τους προϋπολογισμούς και έθεσε στόχους για τα δημόσια πανεπιστήμια για την ανάπτυξη αυτών των δεξιοτήτων. Σήμερα, η Samsung είναι ένας παγκόσμιος πρωτοπόρος και ένας από τους μεγαλύτερους κατασκευαστές smartphones στον κόσμο.

Χώρες όπως η Πολωνία και η Χιλή ακολούθησαν παρόμοια πορεία. Η Πολωνία ενίσχυσε την παραγωγικότητα υιοθετώντας δυτικοευρωπαϊκές τεχνολογίες. Η Χιλή ενθάρρυνε τη μεταφορά τεχνολογίας για να προωθήσει την τοπική καινοτομία, προσαρμόζοντας τις νορβηγικές τεχνικές εκτροφής σολομού, για να γίνει κορυφαίος εξαγωγέας σολομού.

Η παγίδα του μεσαίου εισοδήματος Ωστόσο, καθώς οι χώρες γίνονται πλουσιότερες, συχνά πέφτουν σε μια «παγίδα» γύρω στο 10% του κατά κεφαλήν ΑΕΠ των ΗΠΑ (8.000 δολάρια σήμερα). Αυτό είναι περίπου στη μέση των χωρών που η τράπεζα κατατάσσει στις χώρες «μεσαίου εισοδήματος.

Από το 1990, μόνο 34 χώρες μεσαίου εισοδήματος έχουν μεταβεί σε καθεστώς υψηλού εισοδήματος, με πάνω από το ένα τρίτο να επωφελείται από την ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) ή από τα αποθέματα πετρελαίου.

Οι οικονομολόγοι Raghuram Rajan και Rohit Lamba εκτιμούν ότι ακόμα και με έναν πολύ αξιοσημείωτο ρυθμό αύξησης του κατά κεφαλήν εισοδήματος της τάξης του 4%, το κατά κεφαλήν εισόδημα της Ινδίας θα φθάσει τα 10.000 δολάρια μόνο μέχρι το 2060, το οποίο είναι χαμηλότερο από το σημερινό επίπεδο της Κίνας. «Κατά την επόμενη δεκαετία, θα δούμε ένα πιθανό πληθυσμιακό μέρισμα, δηλαδή αύξηση του ποσοστού του πληθυσμού σε ηλικία εργασίας, πριν φτάσουμε, όπως άλλες χώρες, στη γήρανση», σημειώνουν.

Προσθέτουν πως με τη δημιουργία καλής απασχόλησης για όλους τους νέους, θα επιτευχθεί η ανάπτυξη και θα δοθεί η ευκαιρία να προαχθούν άνετα, σε ανώτερη μεσαία τάξη, πριν ο πληθυσμός αρχίσει να γερνάει.