Νήσοι Μάρσαλ: Τα νησιά έχουν τη μεγαλύτερη παγκόσμια αναλογία πλοίου ανά κάτοικο

Όποιος ψάξει να βρει την παγκόσμια λίστα των κρατών με τα περισσότερα εγγεγραμμένα πλοία (που πλέουν υπό τη σημαία τους, δηλαδή) οφείλει να είναι υποψιασμένος. Οι λεγόμενες «σημαίες ευκαιρίας» (convenient flags), δηλαδή οι -κυρίως- φορολογικές, αλλά και άλλου είδους διευκολύνσεις που προσφέρουν διάφορα κράτη ανά τον κόσμο προκειμένου να αυξήσουν το στόλο των πλοίων υπό τη σημαία τους, είναι μια πραγματικότητα εδώ και πολλές δεκαετίες στη διεθνή ναυτιλία. Κράτη όπως ο Παναμάς και η Λιβερία, πρωτοπόρα σ’ αυτές τις διαδικασίες, εμφανίζονται πανίσχυρα στις θάλασσες, ενώ αποτελεί κοινό μυστικό ότι η ιδιοκτησία των συγκεκριμένων πλοίων αποτελεί μια μικρή μειοψηφία του αριθμού τους.

Το πιο ακραίο παράδειγμα, όμως, είναι αυτό των Νησιών Μάρσαλ. Ενός κράτους-κουκίδα. Μάλλον, για να ακριβολογούμε, δύο συστάδων νησιών, τα οποία είναι 34 συνολικά και αποτελούν πραγματικές κουκίδες. Η συνολική τους έκταση είναι 181,43 τετραγωνικά χιλιόμετρα, δηλαδή είναι όλα μαζί μικρότερα από την Τήνο! Σε όλα τα νησιά βρίσκονται συνολικά 40.218 μόνιμοι κάτοικοι. Οι οποίοι, θεωρητικά, έχουν τη μεγαλύτερη αναλογία πλοίου ανά κάτοικο, αφού υπό τη σημαία αυτού του μικροσκοπικού κρατιδίου πλέουν σχεδόν 5.400 πλοία. Αναλογεί, δηλαδή, σχεδόν ένα πλοίο σε κάθε οκτώ κατοίκους. Ο υπέρογκος αυτός αριθμός φέρνει αυτό το άγνωστο κράτος του βόρειου Ειρηνικού στη δεύτερη θέση της διεθνούς λίστας, πίσω μόνο από τον Παναμά. Κι αυτό διότι την τελευταία δεκαετία και ο αριθμός των πλοίων, αλλά και η ολική χωρητικότητά τους (Gross tonnage) έχει διπλασιαστεί.

Ναυτική δύναμη Πώς έφτασε αυτό το κρατίδιο να εμφανίζεται, έστω και τυπικά, ότι ελέγχει σχεδόν το 1/5 της παγκόσμιας ναυτιλίας; Η απάντηση ξεκινάει από τη σχέση τους με τις ΗΠΑ. Τα νησιά έμειναν ανέγγιχτα από την ευρωπαϊκή προσέγγιση ως το 1526. Οι ιθαγενείς Μελανήσιοι, που τα κατοικούσαν επί αιώνες, ζούσαν ειρηνικά με το κάθε νησί να έχει τον αρχηγό του και λίγες έριδες μεταξύ τους. Ισπανός ήταν ο πρώτος θαλασσοπόρος που τα προσέγγισε, ο Αντόνιο Σαλαζάρ, κι αυτός κατέγραψε τα κυριότερα νησιά στους χάρτες του. Πέρα, όμως, από μερικές σποραδικές επισκέψεις, δεν υπήρξε κανένα ενδιαφέρον. Ούτως ή άλλως τα νησιά δεν βρίσκονται ούτε καν σήμερα στις κυριότερες εμπορικές οδούς του Ειρηνικού. Χρειάστηκε να περάσουν πάνω από 2,5 αιώνες, ώστε να αποκτήσουν τα νησιά ένα «διεθνές» όνομα. Το 1788 μια βρετανική αποστολή υπό τους πλοιάρχους Τζον Μάρσαλ και Τόμας Γκίμπερτ εξερεύνησαν τα περισσότερα νησιά, σε μια διαδρομή από την Αυστραλία (που τότε ακόμα ήταν τόπος εξορίας βαρυποινιτών) στην πόλη Γκουανγκτζού της Κίνας. Οι δύο καπετάνιοι, φιλόδοξοι καθώς ήταν, έδωσαν τα δικά τους ονόματα στα νησιά. Τα Νησιά Μάρσαλ κράτησαν μέχρι σήμερα αυτό το όνομα, τα Νησιά Γκίμπερτ μετονομάστηκαν σε Κιριμπάτι όταν απέκτησαν την ανεξαρτησία τους.

Οι Βρετανοί άρχισαν να εφαρμόζουν τη συνηθισμένη τους τακτική: Ιεραπόστολοι και έμποροι ήταν οι πρώτοι που αποπειράθηκαν να εγκατασταθούν εκεί πριν τους στρατιώτες. Γρήγορα οι ιθαγενείς εκχριστιανίστηκαν, όμως εμπορικά πέρα από φυτείες κοκοφοίνικα (το μόνο πράγμα που αφθονεί στα νησιά) δεν υπήρξε κανένα ενδιαφέρον. Γι’ αυτό και, όταν οι Γερμανοί διεκδίκησαν τα νησιά, δεν υπήρξαν σοβαρές αντιρρήσεις. Οι Γερμανοί, ακριβώς επειδή ενώθηκαν σε ενιαίο κράτος το 1870, άργησαν να «κατοχυρώσουν» αποικίες και έτρεξαν σε όλα τα μέρη του κόσμου να προλάβουν τα μέρη εκείνα που δεν είχε φτάσει καμία άλλη αποικιοκρατική δύναμη. Το 1885 τα Νησιά Μάρσαλ έγιναν επισήμως γερμανικό προτεκτοράτο, αν και οι Γερμανοί απεσταλμένοι του Kάιζερ σύναψαν γραπτή συμφωνία μόνο με πέντε από τους αρχηγούς των νησιών.

Η γερμανική κατάκτηση ήταν, ούτως ή άλλως, υποτονική. Τα εδάφη αυτά ήταν από τα πρώτα που χάθηκαν για τη γερμανική αυτοκρατορία όταν ξέσπασε ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος. Οι Ιάπωνες, σύμμαχοι της Αντάντ τότε, επιτέθηκαν, τα κατέκτησαν και τα κράτησαν. Η Κοινωνία των Εθνών, ο πρόγονος του ΟΗΕ, αφού έγδυσε την ηττημένη Γερμανία απ’ όλες τις αποικίες της, απέδωσε όλα αυτά τα νησιά στην Ιαπωνία, με το καθεστώς της «εντολής» (mandate). Δηλαδή η νικήτρια δύναμη του πολέμου διοικούσε τα νησιά, αλλά το καθεστώς τους θα αποφασιζόταν αργότερα. Η Ιαπωνία έγινε κυρίαρχη όχι μόνο στα Μάρσαλ, αλλά σε μια πραγματικά τεράστια περιοχή του βόρειου Ειρηνικού, ουσιαστικά σε όλες τις θάλασσες μεταξύ των Φιλιππίνων και της Χαβάης, και δημιούργησε την «επαρχία των νοτίων θαλασσών».

Ορισμένα απ’ αυτά τα νησιά έγιναν θέατρα μερικών από τις σκληρότερες μάχες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου μεταξύ ΗΠΑ και Ιαπωνίας για τον έλεγχο του Ειρηνικού. Ούτως ή άλλως, βέβαια, οι Ιάπωνες δεν είχαν επενδύσει σ’ αυτά τα νησιά, επειδή από τότε θεωρούσαν την άμυνά τους αδύνατη σε περίπτωση αμερικανικής επίθεσης. Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο η μόνη «διαθέσιμη» μεγάλη δύναμη να αναλάβει την ευθύνη αυτών των νησιών ήταν οι ΗΠΑ. Από όλα αυτά τα νησιά οι ΗΠΑ κράτησαν μόνο αυτά που τους βόλευαν. Το γεωστρατηγικά σημαντικό σύμπλεγμα των Βόρειων Μαριάνων και ειδικά το μεγαλύτερο νησί απ’ αυτά, το Γκουάμ με τη μεγάλη αμερικανική ναυτική βάση, αποτελούν ακόμα και σήμερα εξαρτώμενα εδάφη των ΗΠΑ. Προοδευτικά τα υπόλοιπα συμπλέγματα απέκτησαν την ανεξαρτησία τους. Οι Ομοσπονδιακές Πολιτείες της Μικρονησίας και τα Νησιά Μάρσαλ το 1986 και τα νησιά Παλάου το 1994. Οι Αμερικανοί επίσης κατάλαβαν ότι τα νησιά δεν μπορούσαν να προσφέρουν οικονομική ανάπτυξη, οπότε αποφάσισαν να τα χρησιμοποιήσουν ως… ζώνες πυρηνικών πειραμάτων. Η ατόλλη Μπικίνι, η οποία εκκενώθηκε βίαια από τους λιγοστούς κατοίκους της, υπήρξε ο τόπος που εξερράγη η πρώτη βόμβα υδρογόνου στην υφήλιο. Συνολικά έγιναν 23 πυρηνικές δοκιμές στο Μπικίνι και στις γύρω ατόλες ως το 1958, μέχρι να καταλάβουν οι Αμερικανοί την τεράστια περιβαλλοντολογική καταστροφή που προκαλούσαν ακόμα και σε υποθαλάσσιες δοκιμές και σταματήσουν αυτά τα προγράμματα.

Photo: Unsplash

Photo: Unsplash

Από το 1979 είχαν εισαχθεί κάποιοι δημοκρατικοί θεσμοί στα νησιά, που εξακολουθούσαν να διοικούνται από παραδοσιακούς αρχηγούς. Το 1986, με την ανεξαρτησία, αναβαθμίστηκαν και το πολιτικό και το δικαστικό σύστημα, βάσει των βρετανικών και αμερικανικών νόμων. Οι ΗΠΑ διατηρούν «προνομιακή σχέση» με την πρώην αποικία τους, πληρώνουν ενοίκιο για την «χρησιμοποίηση» συγκεκριμένων ακατοίκητων νησίδων και προσφέρουν οικονομική βοήθεια πάνω από 180 εκ. δολάρια το χρόνο, για να τονώσουν την αναιμική οικονομία των νησιών. Οι νησιώτες καλλιεργούσαν κοκοφοίνικες, ντομάτες, πεπόνια και αρτόδεντρα και εξέτρεφαν χοίρους και πουλερικά μέχρι να ανακαλύψουν την «σημαία ευκαιρίας», το 1990. Οι διαδικασίες ξεκίνησαν, φυσικά, από την International Registries, Inc., μια εταιρεία με έδρα τις ΗΠΑ που έχει γραφεία σε μεγάλα ναυτιλιακά κέντρα σε όλο τον κόσμο.

Σε αντίθεση, μάλιστα, με ορισμένες σημαίες ευκαιρίας, δεν υπάρχει απαίτηση ένα σκάφος με σημαία Νησιών Μάρσαλ να ανήκει σε άτομο ή εταιρεία που να έχει έδρα σε κάποιο από τα Νησιά ή να είναι μόνιμος κάτοικός τους. Αυτό αποδεσμεύει πολλές εταιρείες ακόμα και από τα διατηρούν γραφεία στα νησιά. Ως αποτέλεσμα των μεταφορών από πλοίο σε πλοίο από δεξαμενόπλοια σημαίας Νησιών Μάρσαλ, τα νησιά ήταν στατιστικά ένας από τους μεγαλύτερους εισαγωγείς αργού πετρελαίου από τις ΗΠΑ (!), παρά το γεγονός ότι τα νησιά δεν έχουν ικανότητα διύλισης πετρελαίου. Αυτό, όμως, που εκμεταλλεύθηκαν ακόμα περισσότερο τα Νησιά Μάρσαλ ήταν η αμυντική συμφωνία που είχαν υπογράψει με τις ΗΠΑ την περίοδο της ανεξαρτησίας τους. Σύμφωνα με αυτή τη συμφωνία οι ΗΠΑ υποχρεούνταν να υπερασπιστούν όχι μόνο το έδαφος των νησιών, αλλά και τα σκάφη τους, αν βρεθούν σε άμυνα. Οι ΗΠΑ έχουν ξεκαθαρίσει από το 2015 ότι η υποχρέωσή τους από τη συνθήκη για υπεράσπιση των Νήσων Μάρσαλ δεν επεκτείνεται σε πλοία ξένης ιδιοκτησίας που απλά φέρουν τη σημαία των νησιών, ωστόσο η σημαία χαίρει ιδιαίτερης εκτίμησης και προσοχής, δυσανάλογης της πραγματικής ισχύος τους.

Η μπλε σημαία, λοιπόν, με τις δύο διαγώνιες ρίγες (λευκή και πορτοκαλί) και ένα λευκό αστέρι με 24 ακτίνες στο αριστερό πάνω άκρο κανονικά θα ήταν γνωστή μόνο στους φανατικούς του είδους, αλλά τώρα εμφανίζεται σε ένα από κάθε πέντε πλοία που κυκλοφορούν στη θάλασσα.

Πηγή: newmoney.gr//Αργύρης Παγαρτάνης