Ανακατατάξεις στην κορυφή του τεχνικού κόσμου

Ανακατατάξεις στην κορυφή του τεχνικού κόσμου όπου βρίσκεται το κλαμπ των ισχυρών κατασκευαστικών εταιρειών της 7ης τάξης, αλλά και στις μικρότερες κατηγορίες των τεχνικών πτυχίων προεξοφλούν οι ρυθμίσεις για την αναθεώρηση των εργοληπτών δημόσιων και ιδιωτικών έργων και μελετών που ενεργοποιεί η πολιτική ηγεσία του υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών.

Το υπουργείο με καθυστέρηση τουλάχιστον πέντε ετών έδωσε προθεσμία για την αναθεώρηση των πτυχίων, η οποία λήγει τον Φεβρουάριο του 2025.

Η σοβαρή αυτή εξέλιξη για τον κλάδο των τεχνικών έργων είναι μια μεγάλη εκκρεμότητα στην αγορά για την οποία υπάρχει ήδη καταγγελία στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή από την ΕΚΤΕΡ αλλά και προσφυγή στο ΣτΕ από άλλους εργολήπτες για τους περιορισμούς που υπάρχουν στα όρια του ανεκτέλεστου, με αποτέλεσμα, όπως υποστηρίζουν, να αλλοιώνουν τον ανταγωνισμό στα έργα.

Η ΕΚΤΕΡ έχει προσφύγει κατά της διάταξης που δεν επιτρέπει σε μικρότερες εταιρείες, εν προκειμένω της 6ης τάξης, να έχουν ανεκτέλεστο όριο σε δημόσια έργα άνω των περίπου 130 εκατ. ευρώ, κάτι όμως που δεν φαίνεται να αγγίζει το καινούριο πλαίσιο. Η προηγούμενη πολιτική ηγεσία του υπουργείου έβαλε στο ψυγείο τη ρύθμιση Σπίρτζη, κρατώντας πρακτικά κλειστή την αγορά των μεγάλων έργων. Παράλληλα, παρέτεινε τη ζωή σε μικρομεσαίες κατασκευαστικές επιχειρήσεις που δεν πληρούν τα κριτήρια για να συμμετέχουν σε δημόσιους διαγωνισμούς και παρ’ όλα αυτά ανταγωνίζονται επί ίσοις όροις υγιείς εταιρείες του κλάδου, ενώ είτε θα είχαν εξαφανιστεί από την αγορά είτε θα είχαν υποβιβαστεί.

Η μεγάλη μάχη

Το υψηλό ανεκτέλεστο των κατασκευαστικών εταιρειών που φτάνει πλέον στα 17 δισ. ευρώ και αποτελεί το αστραφτερό περιτύλιγμα των κατασκευών συμβαδίζει την τελευταία περίοδο με ορισμένα σοβαρά διλήμματα στον κλάδο που δεν συνδέονται μόνο με την υλοποίηση της πληθώρας των συμβάσεων που έχει στη φαρέτρα της η κάθε τεχνική εταιρεία.

Οι μεγάλες καθυστερήσεις πληρωμών από το Δημόσιο που διαπερνούν τόσο τις μικρές και μικρομεσαίες επιχειρήσεις όσο και τους μεγάλους τεχνικούς ομίλους, η επανάκριση των εργοληπτικών πτυχίων που εκκρεμεί από το 2019 και τα προβλήματα με τις αναθεωρήσεις των τιμών των υλικών κατασκευής δημιουργούν ένα εκρηκτικό κοκτέιλ για τις εταιρείες και τα στελέχη τους, που καλούνται να αντιμετωπίσουν τις μεγάλες προκλήσεις. Τις δυσκολίες συμπληρώνει το τεράστιο έλλειμμα σε προσωπικό που συνεχίζει να αποτελεί ένα μεγάλο αγκάθι για την υλοποίηση των έργων της χώρας, σε συνδυασμό με τις καθυστερήσεις που προκαλούνται στα έργα από τις προσφυγές στο Συμβούλιο της Επικρατείας, οι οποίες έχουν ως αποτέλεσμα τον εκτροχιασμό των χρονοδιαγραμμάτων.

Η αξιολόγηση των εταιρειών

Το περίφημο Μητρώο Εργοληπτικών Επιχειρήσεων (ΜΕΕΠ), με βάση το οποίο κατατάσσονται οι τεχνικές εταιρείες σε κατηγορίες από την 1η έως την 7η τάξη και μπορούν να εκτελούν έργα συγκεκριμένου προϋπολογισμού ανάλογα με το πτυχίο τους, έχει γίνει πλέον η μόνιμη κουβέντα στα πηγαδάκια των τεχνικών εταιρειών, κυρίως των μεσαίων, που θέλουν να προβιβαστούν σε μεγαλύτερες τάξεις και να διευρύνουν τον ανταγωνισμό στην κατηγορία της 7ης όπου βρίσκονται οι μεγάλοι του κλάδου.

Σε αυτή την κατηγορία έχουν μείνει μετά και την εξαγορά της Ακτωρ από την Ιntrakat μόνο τέσσερις κατασκευαστικές εταιρείες, οι οποίες μοιράζονται σήμερα την τεράστια πίτα του Tαμείου Aνάκαμψης, του νέου ΕΣΠΑ και του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων. Πρόκειται για τον όμιλο της ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ του κ. Γιώργου Περιστέρη με το υψηλότερο ανεκτέλεστο υπόλοιπο συμβάσεων στα 5 δισ. ευρώ, την Ιntrakat, η οποία μετά την εξαγορά της Ακτωρ εκτίναξε το ανεκτέλεστο υπόλοιπο συμβάσεων στα 4,9 δισ., την ΑΒΑΞ με 3,4 δισ. και τη ΜΕΤΚΑ ΑΤΕ με χαρτοφυλάκιο που πλησιάζει το 1 δισ. ευρώ.

Οι όροι και οι κανόνες με τους οποίους οι εταιρείες θα επαναξιολογηθούν εκκρεμούν από το 2019, καθώς με απόφαση της τότε κυβέρνησης πάγωσε το Προεδρικό Διάταγμα (Π.Δ.) του υπουργού Υποδομών Χρήστου Σπίρτζη που περιλάμβανε όλες τις ρυθμίσεις για την επανάκριση των πτυχίων, υπό την αυστηρή πίεση της Κομισιόν, προκειμένου να ευθυγραμμιστεί η χώρα με τις απαιτήσεις της Ευρωπαϊκής Ενωσης.

O αιφνιδιασμός

Αιφνιδίως, στις αρχές Μαΐου, η πολιτική ηγεσία του υπουργείου Υποδομών αποφάσισε να ξεπαγώσει το Π.Δ. και να θέσει σε λειτουργία το ολοκληρωμένο πληροφοριακό σύστημα του ηλεκτρονικού μητρώου συντελεστών παραγωγής δημόσιων και ιδιωτικών έργων και μελετών, ανασταίνοντας ουσιαστικά το παλιό Π.Δ., το οποίο είχε αναστείλει η προηγούμενη κυβέρνηση.

Αρμόδιες πηγές του υπουργείου Υποδομών αναφέρουν ότι το θέμα της επανάκρισης των πτυχίων θα ενεργοποιηθεί καθώς αποτελεί εκκρεμότητα του παρελθόντος, αφήνουν όμως ανοιχτό το ενδεχόμενο να γίνουν κάποιες τροποποιήσεις καθώς υπάρχουν αντιδράσεις από την πλευρά των τεχνικών εταιρειών. Σε κάθε περίπτωση, τονίζουν, θα χρειαστεί να υπάρξει μια τετράμηνη δοκιμαστική λειτουργία της πλατφόρμας η οποία θα υποδέχεται τα πιστοποιητικά των τεχνικών εταιρειών, δηλαδή τους φακέλους με όλα τα δικαιολογητικά που απαιτούνται για την αναθεώρηση των πτυχίων. Σύμφωνα με τα στελέχη του τεχνικού κόσμου, αυτή η πλατφόρμα σήμερα δεν λειτουργεί. Για τα πιστοποιητικά που χρησιμοποιούνται για την αναβάθμιση των πτυχίων των εταιρειών που εκτελούν τα έργα, ενώ πριν από το Π.Δ. τα εξέδιδε η υπηρεσία, η διαδικασία έχει αλλάξει και πλέον οι υπηρεσίες που δημοπρατούν τα έργα θα πρέπει να τα ανεβάζουν στην πλατφόρμα.

Αυτή η παράμετρος σε συνδυασμό με την υποστελέχωση των υπηρεσιών αλλά και με το γεγονός ότι εκκρεμεί ερμηνευτική εγκύκλιος για ορισμένα άρθρα της ρύθμισης (π.χ. δάνεια, εμπειρία), η οποία επίσης δεν έχει βγει, βάζει ένα σημαντικό φρένο στην επίλυση του ζητήματος. Η απόφαση του υπουργείου να ενεργοποιήσει το παλιό Π.Δ. έχει ξαφνιάσει τις εταιρείες του κλάδου, οι οποίες προετοιμάζονταν για την αναβάθμιση του πτυχίου τους με διαφορετικούς όρους. «Η απόφαση αυτή αιφνιδίασε την αγορά που περιμένει να δει την τελική ρύθμιση», λένε στην αγορά κατασκευών, εκτιμώντας ότι θα συγκροτηθούν αρκετά σχήματα προκειμένου να διεκδικήσουν την αναβάθμιση του πτυχίου τους. Τα προηγούμενα χρόνια η αξιολόγηση των εργοληπτών έγινε αντικείμενο ευρείας αναδιάρθρωσης του κλάδου και μεγάλων εξαγορών και συγχωνεύσεων, οι οποίες οδήγησαν στην εικόνα που διαμορφώθηκε τα τελευταία χρόνια στην αγορά των τεχνικών έργων στην Ελλάδα με τη συνένωση μεσαίων και μεγάλων εταιρειών που έφερε τη σημαντική συρρίκνωση του κλάδου.

«Ο ανταγωνισμός από την 6η τάξη και κάτω είναι πολύ μεγάλος, και γι’ αυτό τον λόγο επιδιώκουμε να πάμε αυτοδύναμα στην 7η τάξη του πτυχίου μας, όπου εκεί ο ανταγωνισμός περιορίζεται σε μόλις τέσσερις εταιρείες», αναφέρει στο «business stories» ο διευθύνων σύμβουλος της ΕΚΤΕΡ Θανάσης Σίψας. Η τεχνική εταιρεία 6ης τάξης δεν έχει κρύψει το μεγάλο ενδιαφέρον της για την αναβάθμιση του πτυχίου της, διαδικασία για την οποία έχει ξεκινήσει την προετοιμασία εδώ και έναν χρόνο. Η ΕΚΤΕΡ έχει κατά καιρούς συγκεντρώσει τα φώτα της δημοσιότητας καθώς έχει εμφανιστεί ως συνομιλήτρια στην αγορά και με άλλες τεχνικές εταιρείες του κλάδου προκειμένου να προχωρήσει σε εξαγορές που θα της επιτρέψουν να ικανοποιήσει τα κριτήρια του θεσμικού πλαισίου για να αναθεωρήσει την κατηγορία του πτυχίου της.

Τα κριτήρια του ΜΕΕΠ

Ο κ. Σίψας υποστηρίζει ότι η πλήρωση των κριτηρίων αυτών μπορεί να γίνει και με εναλλακτικούς τρόπους, κάτι για το οποίο η εταιρεία έχει ήδη αναλάβει σημαντικές πρωτοβουλίες. Για παράδειγμα, με βάση το νέο Προεδρικό Διάταγμα 71 του 2019 (Π.Δ. Σπίρτζη), η απαίτηση για ίδια κεφάλαια για την 7η τάξη έφτασε στα 44 εκατ. από 90 εκατ. ευρώ που ήταν με το παλιό θεσμικό πλαίσιο. Αντίστοιχα, τα πάγια υποχωρούν στα 15 εκατ. από 18 εκατ. και ο τζίρος στα 88 εκατ. σε επίπεδο τριετίας από 180 εκατ. ευρώ.

Στο ερώτημα γιατί η προηγούμενη κυβέρνηση δεν προχώρησε τη διαδικασία της αξιολόγησης, ο διευθύνων σύμβουλος της ΕΚΤΕΡ υποστηρίζει ότι «η κυβέρνηση απέφυγε να χαλάσει την ισορροπία μεταξύ των τεσσάρων ισχυρών κατασκευαστικών εταιρειών της χώρας, κάτι που ενδεχομένως να εμπόδιζε η εμφάνιση νέου παίκτη ή παικτών στη συγκεκριμένη αγορά. Στο ερώτημα μάλιστα γιατί να ανέβει κάποιος κλίμακα πτυχίου σήμερα που έχει τελειώσει το παιχνίδι των μεγάλων αναθέσεων η απάντηση είναι ότι η ελληνική οικονομία είναι ζωντανή και θα υπάρξουν και νέα έργα που η ΕΚΤΕΡ επιδιώκει να διεκδικήσει». Ανάλογες βλέψεις για την κορυφή των εργοληπτικών πτυχίων δεν έχει κρύψει ούτε ο κ. Δημήτρης Κούτρας, ο οποίος πλέον έχει περάσει στο στρατόπεδο της Δομικής Κρήτης ως μέτοχος του 29% της εισηγμένης. Οπως αναφέρει στο «b.s.», το ενδιαφέρον για την αναβάθμιση του πτυχίου της τεχνικής εταιρείας παραμένει, ωστόσο η κατασκευαστική τελεί εν αναμονή των τελικών ρυθμίσεων του υπουργείου Υποδομών για να πάρει τις οριστικές αποφάσεις και να καθορίσει το πλαίσιο πάνω στο οποίο θα γίνει η σχετική προετοιμασία.

Πιο ευνοϊκό πλαίσιο

Στο ερώτημα αν το νέο Π.Δ. είναι ευνοϊκότερο σε σχέση με το παλιό, το πρώην μέλος της Επιτροπής του ΜΕΕΠ και εργολήπτης τεχνικής εταιρείας, Στάθης Μανδηλαράς, δηλώνει ότι για τις κατασκευαστικές εταιρείες είναι πιο ευνοϊκό. Καταργεί, όπως αναφέρει, τη μοριοδότηση καθώς ο προηγούμενος νόμος, πέρα από τα ελάχιστα όρια που έπρεπε να έχει μια εταιρεία (π.χ. σε ίδια κεφάλαια, τζίρο και πάγια), περιελάμβανε και έναν μαθηματικό τύπο που με βάση κάποιους υπολογισμούς έπιανες κάποια μόρια για να εξασφαλίσεις ένα πτυχίο. Πρόκειται για μια σύνθετη διαδικασία που απλοποιείται καθώς σήμερα αρκεί να πληρούνται κάποια ελάχιστα όρια παγίων, τζίρου και άλλων στοιχείων, για τα οποία μάλιστα ο πήχης έχει μπει πιο χαμηλά.

Μια άλλη διαφορά είναι ότι με το παλιό καθεστώς διάλεγες μια κατηγορία έργων που θεωρούσες βασική σου (π.χ. οδοποιία) και πάνω σε αυτή διαμορφωνόταν ο αριθμός των στελεχών ανάλογα με την εμπειρία. Τώρα καταργείται η έννοια της βασικής κατηγορίας και όλες θεωρούνται ισότιμες. «Από τον περασμένο Μάιο που προετοιμάζαμε την αναβάθμιση του πτυχίου μας είμαστε σε συζητήσεις με άλλες δύο τεχνικές εταιρείες για να τις εξαγοράσουμε, αλλά ήρθε το Π.Δ. Σπίρτζη και ανέτρεψε το σκηνικό», λέει ο κ. Σίψας. Οπως επισημαίνει, και με τον νέο νόμο προβλέπεται η εξαγορά ή συγχώνευση με άλλη εταιρεία για να αυξήσεις τα ίδια κεφάλαια, αλλά όχι με το πλαίσιο που ίσχυε στο παρελθόν. Η ΕΚΤΕΡ έχει ένα ξενοδοχείο στην Πάρο από το οποίο εξαγόρασε το 56% των μετοχών του στις αρχές του χρόνου. «Ο στόχος είναι μέσα στον χρόνο να γίνει συγχώνευση του ξενοδοχείου με την εισηγμένη, οπότε τα ίδια κεφάλαια θα πληρούν το επίπεδο που απαιτεί το θεσμικό πλαίσιο, πιθανώς και με τη συμπλήρωση κάποιων επιπλέον κεφαλαίων». Η ΕΚΤΕΡ τονίζει όμως ότι θα χρειαστεί να επιλυθούν ζητήματα που συνδέονται με τον μηχανολογικό εξοπλισμό (το νέο Π.Δ. προβλέπει αναπόσβεστη αξία 3 εκατ. ευρώ ) και την εμπειρία εκτέλεσης έργων. Μάλιστα ο κ. Σίψας τονίζει ότι ενώ υπάρχει μια προθεσμία για την κατάταξη των πτυχίων (2 Φεβρουαρίου του 2025) λόγω των καθυστερήσεων και των δυσλειτουργιών στην πλατφόρμα των πιστοποιητικών θεωρεί ότι το υπουργείο θα δώσει παράταση.

Θηλιά τα απλήρωτα έργα

Την ίδια στιγμή οι κατασκευαστικές εταιρείες αντιμετωπίζουν σημαντικές καθυστερήσεις στην πληρωμή εκτελεσμένων έργων, πολλές από τις οποίες είναι μηνών, ακόμη και ετών. Στην πρόσφατη τακτική γενική συνέλευση των μετόχων της Intrakat ο αντιπρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος Αλέξανδρος Εξάρχου επιβεβαίωσε τις δυσκολίες που παρατηρούνται στην αποπληρωμή των έργων, τόνισε όμως ότι το α’ φετινό εξάμηνο -αν και υπάρχουν καθυστερήσεις- είναι σε καλύτερη θέση σε σχέση με την εικόνα που παρουσίαζε το β’ εξάμηνο του 2023.

Ο επικεφαλής της εταιρείας μίλησε για μια δυσλειτουργία της δημόσιας διοίκησης την οποία αντιμετωπίζει ο κλάδος με τις όποιες πιέσεις μπορεί να ασκήσει. Τις καθυστερήσεις στις πληρωμές των έργων έχει επισημάνει κατά καιρούς και ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ Γιώργος Περιστέρης λέγοντας ότι το πρόβλημα δεν εντοπίζεται μόνο σε επίπεδο μηνών, αλλά και ετών. Ενώ όμως η εικόνα είναι διαχειρίσιμη για τους μεγάλους και εύρωστους τεχνικούς ομίλους, η καθυστέρηση στις πληρωμές των έργων συνιστά θηλιά στον λαιμό των μικρομεσαίων επιχειρήσεων του κατασκευαστικού κλάδου. Οπως αναφέρει χαρακτηριστικά ο πρόεδρος του Πανελλήνιου Συνδέσμου Τεχνικών Εταιρειών (ΣΑΤΕ) Ζαχαρίας Αθουσάκης, «μέχρι τα τέλη Μαρτίου οι εργολήπτες πληρώνονταν κανονικά για τα έργα. Από τον Μάρτιο και μετά δεν έχουν ξαναδεί το χρώμα του χρήματος». Υπήρξαν υποσχέσεις τον προηγούμενο μήνα ότι θα γίνει αποκατάσταση στις πληρωμές μέχρι τα τέλη Ιουνίου. Το διάστημα αυτό έχει παρέλθει και η κατάσταση συνεχίζει, όπως λέει, να πνιγεί τις εταιρείες του κλάδου και να στραγγαλίζει τη ρευστότητά τους. «Η κατάσταση αυτή επιδεινώνει πολύ τα οικονομικά των μικρών εταιρειών οι οποίες δεν έχουν πρόσβαση σε τραπεζική χρηματοδότηση και στερούνται ρευστότητας», αναφέρει ο κ. Αθουσάκης και επισημαίνει ότι οι πόροι κατευθύνονται πλέον στα έργα αποκατάστασης της Θεσσαλίας, με αποτέλεσμα κάποια έργα που ήταν προγραμματισμένα να εκτελεστούν να μην μπορούν να χρηματοδοτηθούν.

Στις αρχές της περασμένης εβδομάδας το σύνολο των θεσμικών φορέων του κλάδου συνυπέγραψε κοινή επιστολή προς την πολιτική ηγεσία του υπουργείου Οικονομικών ώστε να δοθεί λύση στο ζήτημα της έγκυρης αποπληρωμής των οφειλών. Στην επιστολή τους τονίζουν ότι η πολύμηνη καθυστέρηση στην εξόφληση των έργων οδηγεί σε πλήρη απορρύθμιση του κλάδου, στη διακοπή εκτέλεσης μικρών και μεγάλων δημόσιων έργων, συνιστώντας ταυτόχρονα απειλή για τη βιωσιμότητα χιλιάδων επιχειρήσεων. Υπενθυμίζεται ότι η Ελλάδα είναι η μοναδική χώρα στην Ευρώπη που δεν τηρεί την Ευρωπαϊκή Οδηγία περί έγκρισης πληρωμής των υποχρεώσεων του Δημοσίου που απορρέουν από την εκτέλεση των έργων και πολύ πρόσφατα μάλιστα της έχει επιβληθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή χρηματικό πρόστιμο. Οι κατασκευαστικές εταιρείες τονίζουν ότι με αυτή την κατάσταση είναι αδύνατον να ολοκληρωθούν τα έργα του Ταμείου Ανάκαμψης, του ΕΣΠΑ και του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων χωρίς να υπάρχει σαφήνεια και συνέπεια στις πληρωμές τους. Η επιλογή της μη έγκυρης εξόφλησης του εργολαβικού ανταλλάγματος, όπως αναφέρουν, εκτός των άλλων, φέρνει απορρύθμιση και στη λειτουργία των εργοληπτών.

Αναθεώρηση τιμών

Μείζον θέμα για τον κλάδο παραμένει και το ζήτημα της αναθεώρησης των τιμών στον τομέα των κατασκευών. Σύμφωνα με τις εργοληπτικές οργανώσεις, η αναθεώρηση των βασικών τιμών κατά την εκτέλεση δημόσιων έργων είναι θεσμός αναγκαστικού δικαίου και αποσκοπεί στη διασφάλιση του δημόσιου συμφέροντος και στην αποκατάσταση της ζημιάς του αναδόχου που προκαλείται από την αύξηση των τιμών των αγαθών. Η αναθεώρηση θεσμοθετήθηκε για να εξασφαλιστεί η ολοκλήρωση των έργων αλλά ταυτόχρονα είναι και στοιχειώδης κανόνας για την προστασία των αναδόχων από τις ανατιμήσεις των υλικών.

Παρά την πρόβλεψη του νόμου για την έκδοση συντελεστών αναθεωρήσεις αλλά και τη λειτουργία της Εταιρείας Προδιαγραφών και Τιμολόγησης Τεχνικών Εργων και Μελετών, κάτι τέτοιο δεν έχει συμβεί μέχρι σήμερα, με αποτέλεσμα να μην υπάρχει καμία πυξίδα στην αγορά και κάποιες κατασκευαστικές να κατεβαίνουν στους διαγωνισμούς με αναθεώρηση θεωρώντας ότι θα πάρουν 20% στις τιμές, ενώ άλλες χωρίς αναθεώρηση, όταν υπάρχουν ανατιμήσεις στα υλικά 20% και 30%. Μέχρι σήμερα έχουν βγει συντελεστές τιμών για το α’ τρίμηνο του 2022 ενώ έχουμε 2024, λένε οι τεχνικές εταιρείες, «χωρίς να γνωρίζουμε αν μπορούν να γίνουν αναθεωρήσεις».

Πηγή: newmoney.gr–Μαριάννα Τζάννε