Από την Covid στον καρκίνο: το νέο στοίχημα των BioNTech και Moderna

«Με ενθάρρυνε πολύ ότι μετέχω σε αυτή την κλινική δοκιμή. Βρίσκομαι σε αυτή τη θέση γιατί τα πράγματα δεν πηγαίνουν καλά για μένα, αλλά νιώθω προνομιούχος» είπε στους Financial Times ο Στίβεν Χάικοκ.

Πέρυσι ο 43χρονος άνδρας υποβλήθηκε σε εγχείρηση αφαίρεσης του μεγαλύτερου μέρος του κόλου. Ωστόσο οι θεράποντες ιατροί του τον ενημέρωσαν πως ο καρκίνος του παχέος εντέρου είναι πολύ πιθανό να επιστρέψει – εκτός αν η κλινική δοκιμή στην οποία μετέχει στεφθεί με επιτυχία. Το σκεύασμα που λαμβάνει και που θα μπορούσε να τον λυτρώσει από την επάρατη (ακόμα) νόσο είναι προϊόν της BioNTech, της γερμανικής εταιρείας βιοτεχνολογικών εφαρμογών που έγινε διάσημη παγκοσμίως κατά την πανδημία, όταν ανέπτυξε και κυκλοφόρησε -από κοινού με την Pfizer– το πρώτο εμβόλιο (τύπου mRNA) κατά της Covid-19.

Στην προκειμένη περίπτωση οι ερευνητές της BioNTech εντόπισαν συγκεκριμένες πρωτεΐνες στα καρκινικά κύτταρα του ασθενούς και σχεδίασαν ένα εμβόλιο που εκπαιδεύει, κατά κάποιο τρόπο, το ανοσοποιητικό σύστημα να επιτίθεται σε νέους όγκους που τις εμπεριέχουν. Οπως γράφουν οι Financial Times, η αξία των μετοχών, τόσο της BioNTech όσο και του κύριου ανταγωνιστή της στην κούρσα για την ανάπτυξη ενός εμβολίου κατά της Covid, της αμερικανικής Moderna, έχει υποχωρήσει κατά 80% σε σχέση με την ανώτατη τιμή στην οποία έφτασαν με την κορύφωση της πανδημίας, το 2021. Οπότε, αμφότερες οι εταιρείες ποντάρουν τώρα σε εξατομικευμένα εμβόλια κατά του καρκίνου για να αυξήσουν τα έσοδά τους.

Χρησιμοποιώντας την τεχνολογία mRNA, που αποτέλεσε τη βάση για την ανάπτυξη των εμβολίων τους κατά της Covid-19, ευελπιστούν να καταφέρουν να αλλάξουν δραστικά τα δεδομένα και να ηγηθούν έτσι ενός νέου πεδίου αντιμετώπισης του καρκίνου. 

Οι προσπάθειές τους είναι αναμφίβολα ελπιδοφόρες για το σύνολο της ανθρωπότητας, ωστόσο η τεχνολογία των εξατομικευμένων εμβολίων βρίσκεται ακόμη σε πρώιμο στάδιο, ενώ υπάρχουν και πολλά εμπόδια.

Καταρχάς, η παρασκευή ενός εξατομικευμένου εμβολίου για κάθε ασθενή θα είναι αναμφίβολα δαπανηρή και θα συνοδεύεται από προκλήσεις στην εφοδιαστική αλυσίδα, ενώ διάφοροι φαρμακευτικοί όμιλοι προωθούν συνεχώς άλλους τύπους φαρμάκων στο διαρκώς ανταγωνιστικό πεδίο της αντιμετώπισης του καρκίνου.

Ενώ πρόκειται για κάτι «πολύ δελεαστικό και πολύ συναρπαστικό», όπως σημείωσε στους FT η Μιράντα Πέιν, μια ειδική στο μελάνωμα που ηγείται κλινικής δοκιμής ενός εξατομικευμένου εμβολίου της Moderna στο Churchill Hospital της Οξφόρδης, «είναι δύσκολο να δούμε πώς θα μπορούσε να αυξηθεί (η παρασκευή ενός εξατομικευμένου εμβολίου) για όλους όσοι ενδεχομένως θα το χρειαστούν».

Τα τελευταία χρόνια αρκετές φαρμακευτικές εταιρείες επιδίωξαν να αναπτύξουν εμβόλια κατά του καρκίνου, ειδικά σε καρκινοπαθείς τελικού σταδίου, το ανοσοποιητικό σύστημα των οποίων είναι ήδη εξασθενημένο. «Τα εμβόλια ήταν ιστορικά μια αβυσσαλέα επένδυση» ανέφερε ο Μάρεκ Ποσεπτσίνσκι, ειδικός στην ογκολογία στο επενδυτικό ταμείο International Biotechnology Trust. «Οι καρκίνοι είναι πολύ ικανοί στο να ξεφεύγουν από το ανοσοποιητικό σύστημα» πρόσθεσε. Η BioNTech και η Moderna, λοιπόν, ευελπιστούν να πετύχουν εκεί που άλλοι απέτυχαν, καθώς επιδιώκουν να αναπτύξουν ευρέα «χαρτοφυλάκια θεραπειών» για τον καρκίνο.

Εχοντας ενισχυθεί οικονομικά χάρη στα έσοδα από τις πωλήσεις των εμβολίων τους κατά της Covid-19, αμφότερες οι εταιρείες δαπάνησαν πέρυσι ποσά ρεκόρ για έρευνα και ανάπτυξη. Ομως επίσης αμφότερες βρίσκονται ακόμη στην αρχή. Συγκεκριμένα, το σκεύασμα της BioNTech, που χορηγείται στον βρετανό καρκινοπαθή Στίβεν Χάικοκ στο πλαίσιο μιας κλινικής δοκιμής του NHS, απέχει χρόνια από το να κυκλοφορήσει ευρέως.

Το εμβόλιο της Moderna για το μελάνωμα, έναν τύπο καρκίνου του δέρματος που μπορεί να εξαπλωθεί αλλού, αναπτύχθηκε από κοινού με τη Merck και βρίσκεται σε πιο προηγμένα στάδια κλινικών δοκιμών. Οσον αφορά τη βασική ιδέα, «όπως το mRNA έμαθε στο ανοσοποιητικό σύστημα να αναγνωρίζει και να καταπολεμά την Covid-19, (παρομοίως) μπορεί να εκπαιδεύσει κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος να αναγνωρίζουν πρωτεΐνες γνωστές ως νεοαντιγόνα, που είναι συγκεκριμένες σε μεταλλάξεις του καρκίνου ενός ασθενούς» συνοψίζουν οι Financial Times.

Κάθε εμβόλιο της Moderna είναι εξατομικευμένο, με τον όγκο κάθε καρκινοπαθή να αναλύεται γονιδιωματικά με στόχο την επιλογή των καταλληλότερων 34 νεοαντιγόνων. Στη συνέχεια το εμβόλιο «διδάσκει» το ανοσοποιητικό σύστημα να αναγνωρίζει αυτά τα νεοαντιγόνα και να επιτίθεται στα μελλοντικά καρκινικά κύτταρα που τα εμπεριέχουν.

Το σκεύασμα της BioNTech που χορηγείται στον Στίβεν Χάικοκ αναπτύσσεται από κοινού με την Genentech (θυγατρική της Roche) και δρα με παρόμοιο τρόπο, με έως και 20 αντιγόνα να επιλέγονται από τον όγκο του ασθενή.

Οσον αφορά τη συνέχεια, παρότι η BioNTech κέρδισε την παγκόσμια αναγνώριση (πέρα από πολλά δισεκατομμύρια σε έσοδα), o κύριος στόχος της από τότε που ιδρύθηκε, το 2008, ήταν ο καρκίνος. «Η εξατομίκευση των εμβολίων μας τύπου mRNA είναι η πιο σημαντική καινοτομία μας» είπε στους Financial Times ο Ουγούρ Σαχίν, ο οποίος πέρα από ιδρυτής και CEO της BioNTech, είναι επίσης ογκολόγος και ανοσολόγος.

Ο Στεφάν Μπανσέλ, διευθύνων σύμβουλος της Moderna, ανέφερε από την πλευρά του ότι προς το τέλος της πανδημίας είχε πει στους συνεργάτες του και στο προσωπικό του ότι «σε 10 χρόνια από τώρα οι άνθρωποι θα μπορούσαν να έχουν ξεχάσει τι κάναμε για τον κόσμο κατά τη διάρκεια της πανδημίας, επειδή θα είμαστε γνωστοί ως μια από τις πιο σημαντικές εταιρείες παρασκευής αντικαρκινικών προϊόντων».