Ο «πόλεμος για την πίτα» στους αιθέρες της Αφρικής

Μια πολύ διαφορετική μάχη μαίνεται στους ουρανούς πάνω από την Αφρική. Γιγαντιαίες αεροπορικές εταιρείες από την Εγγύς και Μέση Ανατολή διεκδικούν την κυριαρχία στην τελευταία μεγάλη αναξιοποίητη αεροπορική αγορά του κόσμου. Η αερομαχία διεξάγεται κυρίως από τρεις υπερ-μεταφορείς που έχουν ήδη αλλάξει το πρόσωπο των  παγκόσμιων αεροπορικών μεταφορών: την Emirates, την Qatar Airways και την Turkish Airlines, όπως γράφει η βρετανική Telegraph. Καθώς δεν αρκούνται στο να «αρπάζουν» τα πολύ επικερδή δρομολόγια μεγάλων αποστάσεων από εταιρείες όπως η British Airways και η American Airlines, οι τρεις εταιρείες έχουν αρχίσει να επεκτείνονται στην αφρικανική αγορά που αναμένεται να γίνει η ταχύτερα αναπτυσσόμενη στον κλάδο των αεροπορικών μεταφορών τις επόμενες δεκαετίες.

Ο Τιερί Αντινόρι, επικεφαλής εμπορικός διευθυντής της Qatar Airways, είπε: «Υπάρχουν πολλά θετικά, όσον αφορά τη μεσαία τάξη που θα προκύψει στην Αφρική μια ημέρα. Και είναι μια ήπειρος που βρίσκεται γεωγραφικά σε πολύ καλή θέση για έναν κόμβο στη Μέση Ανατολή. Μπορείς (από τη Μέση Ανατολή) να εξυπηρετήσεις τη ροή ανατολικά προς την Ασία αλλά και δυτικά προς την Ευρώπη». Η Qatar Airways ρίχτηκε στη μάχη την περασμένη εβδομάδα, όταν εισήλθε στον νοτιοαφρικανικό αερομεταφορέα Airlink, με μερίδιο 25% –το νόμιμο μέγιστο– και δύο θέσεις στο διοικητικό συμβούλιο.

Η εταιρεία δήλωσε ότι η συμφωνία θα αποτελέσει εφαλτήριο για τις φιλοδοξίες της στο νότιο τμήμα της ηπείρου. Ο Μπαντρ Μοχάμεντ Αλ-Μέερ, διευθύνων σύμβουλος της Qatar Airways, δήλωσε ότι η αεροπορική εταιρεία, η οποία κατέχει επίσης το 25% της μητρικής IAG της British Airways, θέλει να «ενσωματωθεί στην ιστορία ανάπτυξης της Αφρικής».

Η διασφάλιση της αφρικανικής κυκλοφορίας θα βοηθήσει να αυξηθεί ο αριθμός των επιβατών στους τεράστιους κόμβους που έχουν χτίσει οι τρεις αεροπορικές εταιρείες σε πόλεις όπως το Ντουμπάι και η Ντόχα, όπου ο μεγαλύτερος όγκος των ταξιδιωτών περνάει transit, χωρίς να πατήσει ποτέ το πόδι του έξω από το αεροδρόμιο.

Ο Ντέσμοντ Λάθαμ, αναλυτής αερομεταφορών στη Νότια Αφρική, είπε στον κρατικό ραδιοτηλεοπτικό σταθμό της χώρας ότι η εξαγορά μπορεί να φέρει καλά νέα για τους επιβάτες και να προσφέρει μεγαλύτερη συνδεσιμότητα. Ωστόσο, πρόσθεσε ότι υπάρχει «ανησυχία στους κύκλους των αερομεταφορών» σχετικά με την αυξανόμενη εμβέλεια των αερομεταφορέων της Μέσης Ανατολής στην Αφρική. Σύμφωνα με την Telegraph, η Qatar Airways εξυπηρετεί 31 αφρικανικές πόλεις, που αποτελούν σχεδόν το 20% του παγκόσμιου δικτύου των 170 προορισμών της.

Η στενή ανταγωνίστριά της, η Emirates, ο μεγαλύτερος αερομεταφορέας μεγάλων αποστάσεων στον κόσμο με τον στόλο των superjumbo A380, εκτελεί περίπου 20 αφρικανικά δρομολόγια. Η Turkish Airlines, η οποία εξυπηρετεί περισσότερες χώρες από κάθε άλλη εταιρεία, έχει τριπλάσιο αριθμό αφρικανικών δρομολογίων από την Emirates, αντιπροσωπεύοντας και πάλι σχεδόν το ένα πέμπτο του δικτύου της.

Αντιθέτως, η British Airways, η οποία κάποτε κατείχε μερίδιο στην Comair, την πλέον ανενεργή αεροπορική εταιρεία της Νότιας Αφρικής, εξυπηρετεί 10 αφρικανικές πόλεις. Ο ολοένα και πιο πυρετώδης ανταγωνισμός έχει περιγραφεί ως ο νέος πόλεμος για την Αφρική, αντικατοπτρίζοντας αυτό που ορισμένοι θεωρούν ως νεο-αποικιακή επέκταση.

Ο Λάθαμ είπε ότι όσο το ενδιαφέρον για τους αφρικανικούς αερομεταφορείς αυξάνεται, οι κυβερνήσεις της ηπείρου καλό θα ήταν να αντισταθούν στο να παραδώσουν τον πλήρη έλεγχο των αερομεταφορέων τους σε εξωτερικά συμφέροντα. Οι ανησυχίες απηχούν αυτές που προέκυψαν γύρω από τις ασιατικές επενδύσεις στην Αφρική πριν από περισσότερο από μια δεκαετία, καθώς η όρεξη της Κίνας για φυσικούς πόρους την οδήγησε να ξοδέψει εκατοντάδες δισεκατομμύρια δολάρια σε σιδηροδρόμους, λιμάνια και άλλες υποδομές σε όλη την ήπειρο.

Ενώ τέτοιες επενδύσεις ενίσχυσαν τις υποδομές της ηπείρου, εκφράστηκαν ανησυχίες για την επιρροή του Πεκίνου στην αφρικανική πολιτική και οικονομία. Σε αντίθεση με την έκρηξη των πρώτων υλών, η οποία συνοδεύτηκε από ισχυρισμούς για διαφθορά και εκμετάλλευση εργαζομένων, οι εισβολές ξένων αεροπορικών εταιρειών φέρνουν τουλάχιστον κάποια προφανή οφέλη στους κατοίκους μιας ηπείρου όπου οι πτήσεις μεταξύ πόλεων μπορεί να είναι σχεδόν αδύνατες.

Οι 1,5 δισεκατομμύριο κάτοικοι της Αφρικής αντιπροσώπευαν μόλις το 2,1% της παγκόσμιας αεροπορικής κίνησης πέρυσι. Η Ευρώπη παρήγε το 27% αν και είχε μόνο το μισό πληθυσμό. Το έλλειμμα είναι συνέπεια όχι μόνο της φτώχειας που επιμένει σε μέρη της ηπείρου αλλά και της απλής απουσίας πτήσεων. Ακόμη και σήμερα, οι κάτοικοι της γαλλόφωνης Δυτικής Αφρικής αναγκάζονται να πετάξουν χιλιάδες μίλια, μέσω του Παρισιού, για να καταλήξουν σε χώρες προς τις οποίες μια απευθείας πτήση, εάν ήταν διαθέσιμη, θα διαρκούσε μερικές ώρες.

Είναι σχεδόν αδιανόητο ότι η Νιγηρία, το πολυπληθέστερο έθνος της Αφρικής με 230 εκατομμύρια κατοίκους –περισσότερους από τη Βρετανία, τη Γερμανία και τη Γαλλία μαζί– δεν διαθέτει εθνική αεροπορική εταιρεία. Ο Φέστους Κεγιάμο, υπουργός Αεροπορίας της χώρας, ανακοίνωσε τον Μάιο ότι τα σχέδια για έναν νέο αερομεταφορέα που ανακοινώθηκαν το 2018 έχουν εγκαταλειφθεί επ’ αόριστον.

Η Qatar Airways άδραξε την ευκαιρία, επεκτείνοντας τις δραστηριότητές της από έναν προορισμό που εξυπηρετούσε στη χώρα το 2019, σε τέσσερις σήμερα. Το εμπόριο με την Κίνα ήταν ο βασικός μοχλός της επέκτασης, σύμφωνα με τον Αντινόρι.

Η Ethiopian Airlines, ένας από τους τρεις μεγάλους αερομεταφορείς της Αφρικής, έδωσε τη δική της, μοναχική μάχη για να αποκρούσει τους «εισβολείς» από τη Μέση Ανατολή, επιδιώκοντας να καθιερώσει την Αντίς Αμπέμπα ως παγκόσμιο κόμβο όπως αυτοί στον Κόλπο, και επενδύοντας σε δρομολόγια προς το Τόγκο, το Μαλάουι και τη Ζάμπια.

Ωστόσο, το εγχείρημα ήταν δαιδαλώδες, καθώς οι περιορισμοί στα δικαιώματα κυκλοφορίας που ισχύουν στην ήπειρο, σημαίνουν ότι οι αεροπορικές εταιρείες χρειάζονται ειδικές συμφωνίες ακόμη και για να πετούν σε γειτονικές χώρες. Η δημιουργία της Ενιαίας Αφρικανικής Αγοράς Αερομεταφορών στοχεύει στην άρση αυτών των φραγμών, αλλά λίγες κυβερνήσεις έχουν λάβει μέτρα για να την εφαρμόσουν, δήλωσε η Διεθνής Ενωση Αερομεταφορών.

Οι δύο άλλοι κύριοι εγχώριοι αερομεταφορείς της Υποσαχάριας Αφρικής, η South African Airways (SAA) και η Kenya Airways, ταλαιπωρούνται πολύ, στο μεταξύ, από οικονομικές δυσκολίες. Η SAA αντιμετωπίζει τώρα και την πρόκληση της Airlink, που υποστηρίζεται από την Qatar Airways. Η Qatar, που έχει έδρα στη Ντόχα, διαπραγματεύεται επίσης την αγορά μεριδίου 49% στη RwandAir, γύρω από την οποία σκοπεύει να οικοδομήσει έναν κόμβο στην Ανατολική Αφρική που θα κατεβάσει από το βάθρο της την Kenya Airways.

Ο Αντινόρι είπε στην Telegraph ότι η αδυναμία των ίδιων των αερομεταφορέων της Αφρικής είναι αναπόφευκτα μέρος της έλξης: «Οι αεροπορικές εταιρείες της Αφρικής δεν είναι παγκόσμιας εμβέλειας. Η αεροπορική βιομηχανία της είναι μάλλον υπανάπτυκτη». Η Qatar Airways πρόσθεσε εννέα νέες αφρικανικές πόλεις στα δρομολόγιά της, μετά την πανδημία. Η ήπειρος αποτελεί μέρος ενός σχεδίου για παγκόσμια κυριαρχία που δεν δείχνει σημεία επιβράδυνσης καθώς ο αερομεταφορέας ετοιμάζεται να ανακοινώσει μια μεγάλη παραγγελία για αεροσκάφη Airbus ή Boeing.

Ο Αντινόρι είπε: «Ολοι μιλούν για την Κίνα και την Ινδία, αλλά αν προσθέσετε την Αφρική, έχετε τον μισό πληθυσμό του κόσμου». Η μεγαλύτερη πρόκληση για την κυριαρχία των αερομεταφορέων της Μέσης Ανατολής μπορεί να προέλθει από τη Σαουδική Αραβία, η οποία προετοιμάζεται για την είσοδο στο παιχνίδι με την Riyadh Air.

Ο υψηλών προδιαγραφών αερομεταφορέας θα είναι άμεσος αντίπαλος της Emirates και της Qatar Airways, με στόχο να τονώσει τον τουρισμό της Σαουδικής Αραβίας και να ενισχύσει το προφίλ της χώρας στο εξωτερικό. Ο Αντινόρι παραδέχτηκε ότι η νέα εταιρεία «θα μας ανταγωνιστεί σε ορισμένα τμήματα», αλλά επέμεινε: «Δεν έχουμε μεγάλες ανησυχίες». Ενα πράγμα είναι βέβαιο: η μάχη για την κυριαρχία στους ουρανούς της Αφρικής γίνεται όλο και πιο σκληρή.